Baby Bag

სხეულის სხვადასხვა ნაწილში წონის მატება, რომელსაც ჰორმონალური დისბალანსი იწვევს

სხეულის სხვადასხვა ნაწილში წონის მატება, რომელსაც ჰორმონალური დისბალანსი იწვევს - ამ თემაზე მედიცინის დოქტორმა, ენდოკრინოლოგმა შოთა ჯანჯღავამ ისაუბრა:

„როდესაც მამაკაცები თეძო და ბარძაყის მიდამოში იმატებენ, ეს მიუთითებს, რომ მათთან შეიცვალა ჰორმონალური ბალანსი, რაც ნიშნავს, რომ ცოტა წინ წამოვიდა ქალის ჰორმონის მაჩვენებელი, როგორიც არის ესტრადიოლი. ჩვენ ყველას გვაქვს ორგანიზმში, როგორც ქალის, ასევე კაცის ჰორმონი, უბრალოდ ბალანსი უნდა იყოს გასწორებული. როდესაც მამაკაცი თეძოსა და ბარძაყის მიდამოში იმატებს, ეს მიუთითებს, რომ ქალის ჰორმონის დონე არის ცოტათი მომატებული. ამას უწოდებენ, გინოიდურ ანუ ქალური ტიპით გასუქებას და ამ შემთხვევაში ეს არის მოსაწესრიგებელი.

თუ ქალბატონი იმატებს მუცლის წინა ნაწილში, ეს მიუთითებს, რომ აქაც სასქესო ჰორმონების ბალანსი არის შეცვლილი. უფრო მეტად ტენდენცია არის მამაკაცური ჰორმონის დონის მატების.
თითქმის იდენტური მდგომარეობაა ქალბატონებში, როდესაც მხარ-ბეჭის, მკლავების მიდამოში ხდება მატება. ასეთ ქალბატონებთან დამახასიათებელია ასევე ზედმეტი თმიანობა, რაც მიუთითებს, რომ აქაც მამაკაცური ჰორმონები გარკვეულწილად მონაწილეობენ და ასევე თირკმელზედა ჯირკვლის ჰორმონებიც იწყებენ ხოლმე ბალანსის ცვალებადობას.
სახის მიდამოში გასუქებას არ ვეძახით, უფრო შეშუპებითი პროცესებია დამახასიათებელი, რომელიც შეიძლება იყოს ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დაქვეითებით ან ისეთი ჰორმონების დაქვეითებით, რომლებიც უფრო პასუხისმგებელია სითხური ბალანსის რეგულაციაზე ჩვენს ორგანიზმში. აქედან გამომდინარე, როცა პაციენტი შემოდის ვიზიტზე და ვიზუალურად ვუყურებთ (ხშირად ონლაინ კონსულტაციები არ არის სრულად ინფორმაციული, რადგან პაციენტი უნდა დავათვალიეროთ) ასევე ხელით უნდა გავსინჯოთ ცხიმოვანი მასა რა ადგილებშია, სიმაგრე როგორია ამ ცხიმოვანი მასის, რომ მიზანმიმართულად ვიმუშაოთ.
როდესაც მამაკაცი გინოიდური ტიპით იმატებს წონაში, ასეთი მამაკაცები უფრო მიდრეკილები არიან სასქესო ფუნქციის დარღვევისკენ ამასთანავე, სადაც ერექციული დისფუნქციაა წამოსული ხშირ შემთხვევაში. ასევე გინოიდური ტიპის მამაკაცებში ხშირად მკერდია ხოლმე წინ წამოწეული, რასაც ადრე დიდი ყურადღება არ ექცეოდა, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ სიმსუქნის დროს, კი ბატონო, მკერდის მიდამოში ცხიმოვანი მასა და სარძევე ჯირკვლები ზომაში იმატებს, მაგრამ კაცის და ქალის ჰორმონის ბალანსის ცვალებადობის გამო აქ ჩნდება მამაკაცთან ჯირკვალი, რომელიც წესით, ქალბატონისთვისაა დამახასიათებელი და არა მამაკაცისათვის.
ქალბატონების შემთხვევაში, რომლებიც მამაკაცური ტიპით იწყებენ გასუქებას, მოსალოდნელია პოლიკისტური საკვერცხეები, ხშირად აკნოზური გამონაყარია ზურგის მიდამოში, ასევე სახის მიდამოში, კანის ცხიმიანობაა ცოტათი შეცვლილი და უფრო ცხიმიანია კანი. ასეთი ქალბატონები უფრო ოფლიანობისკენ არიან მიდრეკილი და ასევე აღნიშნავენ ხოლმე, რომ ოფლს ცოტა სპეციფიკური სუნი აქვს. ისინი უმეტეს შემთხევაში უშვილობისკენ არიან მიდრეკილები, რადგან პოლიკისტური საკვერცხის დროს არ მწიფდება ფოლიკულა.
რაც შეეხება სახის მიდამოში სიმსუქნეს, შეშუპებას, ეს არის უფრო ჰიპოთიროიდული, ანუ ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციის დაქვეითებით მიმდინარე პროცესები, რაც უკვე მთელს მეტაბოლიზმზე აისახება და ამას გარდა გუნება-განწყობილებაზეც. ასეთი პაციენტები უფრო მოდუნებულები არიან, ძილიანობისკენ არიან მიდრეკილნი, ახასიათებთ ნერვული ლაბილობა, უმიზეზოდ შეიძლება იტირონ, შეიძლება ჰქონდეთ დეპრესიული მომენტები“, - აღნიშნა შოთა ჯანჯღავამ.
მისივე თქმით, ამის გამომწვევი მიზეზი სხვადასხვაა:
„რა თქმა უნდა, გენეტიკას ყველა შემთხვევაში გადამწყვეტი როლი აკისრია, როგორც ფარისებზე, ასევე სასქესო ჰორმონებზე, ინსულინრეზისტენტობაზე, მაგრამ სასქესო სისტემის შემთხვევაში, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს პუბერტატის პერიოდში, ანუ გარდატეხის პერიოდში მომხდარ ცვლილებებს. ამ დროს მშობლებმა განსაკუთრებით უნდა მიაქციონ ყურადღება, რომ ჭარბი წონა არ წამოვიდეს.
პანდემიის პერიოდში, როდესაც ბავშვები სახლში იყვნენ, ძალიან აქტიურად წამოვიდა ბავშვებში ჭარბი წონა. აუცილებელია ფიზიკური აქტივობა და ძილის რეგულაცია ბავშვებთან გადამწყვეტია, რადგან, როდესაც ჩვენ ვიძინებთ, დაახლოებით 2-3 საათში იწყება ზრდის ჰორმონის სინთეზი, რომელიც არამარტო სიმაღლეზეა პასუხისმგებელი, არამედ მთელს მეტაბოლიზმზე.
ძილის დარღვევაში იგულისხმება როგორც გვიან დაძინება, ასევე ცოტა ძილი. სტანდარტულად მოცემულია, რომ 11-12 საათზე უნდა დავიძინოთ და დაახლოებით დილის 6-დან 9-მდე გავიღვიძოთ. თუ ჩვენ ვიძინებთ ძალიან გვიან და ასევე ძალიან გვიან ვდგებით, ესეც დარღვევაა. ამასთანავე, დარღვევაა დროის ინტერვალი, შეიძლება ვიძინებთ 3-ზე, მაგრამ ვდგებით დილით 6-ზე, ესეც დარღვევაა.
რაც შეეხება კვებითი ბალანსის საკითხს, ბავშვების შემთხვევაში დიდებისგან განსხვავებით, უფრო მეტი კალორიული კვებაა და შესაძლებელი არის სწრაფად ათვისებადი ნახშირწყლებიც გამოვიყენოთ, ვთქვთ, კარაქიანი პური. ბავშვთან კვება უფრო მრავალფეროვანია, რადგან ბავშვებში მეტაბოლიზმი უფრო დაჩქარებული ტემპით მიმდინარეობს. დიდების შემთხვევაში, რაც არის სტანდარტული, ჯანსაღი ცხოვრების წესის ფარგლებში, მას ვერანაირად ვერ ავცდებით, აქაც სტანდარტულად ეს რჩება, მაგრამ ჰორმონალური დისბალანსები, რაზეც ვისაუბრეთ, ესენი უნდა მოწესრიგდეს აუცილებლად. თუ ეს ჰორმონალური ბალანსები არ მოწესრიგდება, შეიძლება ადამიანმა იდიეტოს, ივარჯიშოს, ასეთი გამონათქვამიცაა, ერთხელ ჭამოს, მაგრამ მაინც წონაში მოიმატოს. ჰორმონები თუ არ დაბალანსდა, ეს ადამიანი ეფექტს ვერ მიიღებს ისეთს, როგორიც უნდა იყოს. აქედან გამომდინარე, 3-4-საათიანი კვების რეჟიმი, სითხის დიდი რაოდენობით მიღება, სწრაფი ნახშირწყლების შეზღუდვა, ცილოვანი კვების გაზრდა საკვებ რაციონში და ცხიმის გაკონტროლება, ეს რჩება სტანდარტულად,“ - განაცხადა შოთა ჯანჯღავამ.
როგორც მან აღნიშნა, ჯანსაღი ცხოვრების წესი ყველასთვის სტანდარტულია. ის გამოიყენება როგორც სამკურნალო მეთოდად, ასევე პრევენციისათვისაც:
„თუ ჩვენ არ გვაქვს ჭარბი წონა და უბრალოდ ჯანსაღად ვცხოვრობთ, ასეთ შემთხვევაში, შევინარჩუნებთ ჩვენს სწორ მეტაბოლიზმს, მაგრამ როგორც კი ჭარბი წონა არის და ჩვენ პატარა ნიუანსებს მაინც ჩავრთავთ, თუნდაც დაყოფილ კვებას ან ცომეულს ამოვიღებთ, ორგანიზმი მაშინვე გვაძლევს ნიშანს, რომ გაუმჯობესებისკენ მიდის. ხანდახან ასეთი პაციენტები როცა მოდიან, გვეუბნებია, რომ მხოლოდ ჭარბ წონას უჩივიან და სხვა არაფერს. მაგრამ როცა იწყება დალაგება, 2-3 კვირის მერე მოდიან, აქამდე სად ვიყავიო ამბობენ. ანუ ის მიჩვეული იყო იმ დაღლილობას, სისუსტეს, უენერგიობას და მიაჩნია, რომ ასე უნდა იყოს. მაგრამ როცა ეს ყველაფერი უმჯობესდება, სრულიად იცვლება ადამიანი, ხალისიანი ხდება. ხანდახან შეიძლება არ იცის, მაგრამ რაღაც კომპლექსიც აქვს, მაგალითად, გარეთ გასვლა არ უნდა, რადგან ჭარბი წონა აქვს და ვიღაცამ დააბულინგა. როგორც კი ფორმებს იცვლის, უფრო აქტიური ხდება როგორც სოციალურ გარემოში, ასევე ყველანაირი კუთხით უმჯობესდება მისი მდგომარეობა,“ - აღნიშნა შოთა ჯანჯღავამ.
როგორც მან განაცხადა, თუ ამ ყველაფერს ყურადღებას არ მივაქცევთ, საკმაოდ საშიშია. მისივე თქმით, ორგანიზმი აუცილებლად გვაძლევს ნიშნებს, რომლებსაც ყური უნდა დავუგდოთ და მივმართოთ სპეციალისტს:
„საკმაოდ საშიშია, რადგან ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქციური დარღვევები ბევრ პრობლემას ქმნის ორგანიზმში. თავიდან ეს შეიძლება მხოლოდ TSH-ის ცვალებადობით დაიწყოს, მაგრამ შემდეგში ამას შეიძლება მიჰყვეს ფარისებრის სტრუქტურული დარღვევებიც. განსაკუთრებით საქართველოში ფარისებრი ჯირკვლის პათოლოგიები ძალიან დიდი დოზით არის. 

სასქესო ჰორმონების დარღვევებმა პირველ რიგში, შეიძლება გამოიწვიოს მამაკაცებისა და ქალების შემთხვევაში უშვილობა, რაც მნიშვნელოვანი ფაქტორია. ზოგადი სიმპტომები ეს არის ლტოლვის დაქვეითება, სასქესო ქცევების დაქვეითება, და შემდგომში სიამოვნების მიღებაც. ასე ქალბატონები ხშირ შემთხვევაში შეიძლება ფრიგიდულებიც იყვნენ.
რაც შეეხება ინსულინო-რეზისტენტობის საკითხს, როდესაც ინსულინის დონე იცვლება ორგანიზმში და არაბალანსირებულია გლუკოზისა და ინსულინის დონე, ასეთ შემთხვევაში არსებობს შაქრიანი დიაბეტის განვითარების რისკი. როგორც მოგეხსენებათ, შაქრიან დიაბეტს თვალის, გულის, ღვიძლის, ნერვული სისტემის დაზიანების გამოწვევა შეუძლია. ცუდი ის არის, რომ დიაბეტის დროს, თითქოს არაფერი არ აწუხებს ადამიანს და შაქარიც შეიძლება ძალიან მაღალზე არ ადიოდეს, მაგრამ ის თავის ცუდ საქმეს ნერვულ სისტემაზე ახდენს ხოლმე. ხშირად არის, რომ პაციენტი მხედველობის გამო მივიდა ოფთალმოლოგთან და მან აღმოუჩინა დიაბეტი. ხშირ შემთხვევაში დიაბეტი უსიმპტომოდ მიდის და უკვე გართულებული პაციენტი მოდის ჩვენთან თვალის ან ღვიძლის ან თირკლმის პრობლემით და მერე ხდება დიაგნოსტირება. 
ჩვენ იმდენად აჩქარებულ პერიოდში ვცხოვრობთ, რომ ძალიან სწრაფად ხდება დღის განმავლობაში მონაცვლეობა რაღაც-რაღაც საკითხების და ჩვენი ტვინი, ჩვენი ორგანიზმი იღლება, თან სახლში როცა მივდივართ, არ ვასვენებთ, ხან კომპიტერში ვართ, ხან ტელეფონში. აქედან გამომდინარე, დილიდანვე დაღლილი ვიღვიძებთ ან ენერგიულად არ ვიღვიძებთ. ეს მიგვაჩნია ნორმალურ მდგომარეობად, მაგრამ ეს ასე არ არის. ზუსტად ეს არის ჩვენი მიზანიც, რომ ჩვენს ორგანიზმს ყური დავუგდოთ, ის აუცილებლად მიგვანიშნებს რაღაც-რაღაცებზე. თუნდაც თმის ხარისხი შეიცვალა, ფრჩხილზე ზოლები წამოვიდა, ორგანიზმი ამით გვაძლევს ნიშანს და უნდა მივაქციოთ მათ ყურადღება, რომ გართულებების პრევენცია ადრევე მოვახდინოთ,“ - ამ თემებზე რუსთავის 2-ის გადაცემაში „დილა მშვიდობისა საქართველო“ ენდოკრინოლოგმა შოთა ჯანჯღავამ ისაუბრა.

შეიძინე საბავშვო პროდუქტების ნაკრები ექსკლუზიურ ფასად ბმულზე 👉 bit.ly/3iF0YnF

შეიძლება დაინტერესდეთ

ჯანდაცვის ორგანიზაციის 2020 წლის მონაცემებით, მსოფლიოში გლაუკომით დაავადებულია 76 მილიონი ადამიანი

ჯანდაცვის ორგანიზაციის 2020 წლის მონაცემებით, მსოფლიოში გლაუკომით დაავადებულია 76 მილიონი ადამიანი

გლაუკომის კვირეულთან დაკავშირებით „ნიუ ჰოსპიტალსი“ ატარებს გლაუკომის პაციენტთა სკოლის შეხვედრებს. ღონისძიების მიზანია დაავადების ცნობადობის ამაღლება, რადგან მნიშვნელოვანია გლაუკომის გამოვლენა ადრეულ ეტაპზე და რაც მთავარია, მხედველობის შენარჩუნება. პაციენტებს შესაძლებლობა ექნებათ, გაიარონ უფასო კონსულტაცია ოფთალმოლოგიის ეროვნული ცენტრის სპეციალისტებთან და სპეციალური პირობებით ჩაიტარონ კვლევა „დიოფსისის“ აპარატზე, რომელიც მსოფლიო ლიდერია თვალის ელექტროფიზიოლოგიურ დიაგნოსტიკაში.

გლაუკომის სიმპტომებზე, მის ადრეულ დიაგნოსტიკაზე და მკურნალობის მეთოდებზე​ MOMSEDU.GE-ს ესაუბრა მედიცინის დოქტორი, ოფთალმოქირურგი ​მარიამ გოლოვაჩოვა.

- რა არის გლაუკომა და რა სიმპტომებით ხასიათდება?

მარიამ გოლოვაჩოვა: „გლაუკომა“, როგორც ტერმინი, აერთიანებს თვალის დაავადებათა დიდ ჯგუფს. ამ დროს ვითარდება მხედველობითი ფუნქციების გლაუკომისთვის დამახასიათებელი დარღვევები, თვალშიდა წნევა მუდმივად ან პერიოდულად აღემატება ტოლერანტულ (ინდივიდუალურ ასატან) მაჩვენებლებს. ასევე ვითარდება მხედველობის ნერვის დისკოს და ბადურას განგლიური უჯრედების დამახასიათებელი დაზიანება (გლაუკომური ოპტიკური ნეიროპათია).

პირველადი ღიაკუთხიანი გლაუკომა არის ქრონიკული, პროგრესირებადი, შეუქცევადი ნეიროპათია, სიბრმავის პოტენციური განვითარებით. წინა საკნის კუთხე ღიაა, იწვევს მხედველობის ნერვის სარტყლის და ნერვული ბოჭკოების შრის დაკარგვას. რისკფაქტორებია: თვალშიდა წნევის მაჩვენებლები და ასაკი.

რაც შეეხება სიმპტომებს, გლაუკომა უმეტესად ასიმპტომატურია. პაციენტები მოგვმართავენ უკვე განვითარებულ სტადიაზე. დაავადება უმეტეს შემთხვევაში უმტკივნეულოდ მიმდინარეობს. პაციენტებისგან ვიგებთ, რომ უჩივიან მხედველობის პერიოდულ დაბინდვას, ცისარტყელას მსგავს რგოლებს ნათურის გარშემო და ცრემლდენას.

- რა რისკ-ფაქტორები არსებობს და როგორ ხდება მისი ადრეული დიაგნოსტირება?

მარიამ გოლოვაჩოვა: „რისკ-ფაქტორებიდან უმნიშვნელოვანესია გენეტიკური წინასწარგანწყობა, რომელიც აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ იმ ადამიანებში, ვისაც აქვს გლაუკომის ოჯახური ისტორია. ადრეული დიაგნოსტიკისთვის საჭიროა თვალის რეგულარული გამოკვლევა, სკრინინგი. პაციენტებმა, რომლებიც არიან 40 წლის ზემოთ, წელიწადში ერთხელ უნდა ჩაიტარონ გამოკვლევები და გაიარონ კონსულტაცია. გლაუკომიანი პაციენტი ოფთალმოლოგთან ვიზიტზე უნდა მივიდეს წელიწადში მინიმუმ 2-4-ჯერ, ხოლო ჯანმრთელი ადამიანი - წელიწადში 3-ჯერ.

ადრეული დიაგნოსტიკა მნიშვნელოვანია დაავადების მართვისთვის და მხედველობის შენარჩუნებისთვის. ელექტროფიზიოლოგიური კვლევები, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია იქამდე დაისვას დიაგნოზი, სანამ კლინიკური დაზიანება გამოვლინდება, შესაბამისად, ადრეულ ეტაპზე დავიწყებთ მკურნალობას. რუტინული კვლევებია - ტონომეტრია, გონიოსკოპია, ვიზომეტრია, ბიომიკროოფთალმოსკოპია. ამის გარდა, ადრეულ ეტაპზე დიაგნოზის დადასტურებისთვის სასურველია მაღალტექნოლოგიური კვლევები - თვალის ელექტროფიზიოლოგიური კვლევა, ლაზერული ტომოგრაფია, კომპიუტერული პერიმეტრია, მხედველობის ნერვის კონფოკალური ლაზერული ტომოგრაფია“.

- მკურნალობის რა მეთოდები არსებობს და რა შემთხვევაშია საჭირო ქირურგიული ჩარევა?

მარიამ გოლოვაჩოვა: „მკურნალობას ვიწყებთ მედიკამენტოზური თერაპიით (ჰიპოტენზიური). გლაუკომის მკურნალობა მიმართულია თვალშიდა წნევის დაქვეითებაზე, თითოეული პაციენტისთვის თვალშიდა წნევის ზედა ზღვარი ინდივიდუალურია და შესაბამისად, სამიზნე წნევაც განსხვავდება, აქ მნიშვნელოვანია გლაუკომის ფორმა და სტადია. პრეპარატები, რომლებიც ზრდიან თვალიდან წყალწყალა ნამის განდევნას და პრეპარატები, რომლებიც ამცირებენ წყალწყალა ნამის წარმოქმნას, ჩვენებების და უკუჩვენებების მიხედვით უნდა დაინიშნოს ექიმი ოფთალმოლოგის მიერ.

თუ მედიკამენტოზური თერაპია არაეფექტურია, საჭირო ხდება ლაზერული ქირურგია: ტრაბეკულოპლასტიკა, ციკლოფოტოკოაგულაცია, ირიდოტომია. ლაზერული ქირურგიის არაეფექტურობის შემთხვევაში კი ანტიგლაუკომატოზური სხვადასხვა ტიპის ოპერაციებით, რაც დამოკიდებულია გლაუკომის ფორმაზე: ტრაბეკულექტომია, ტრაბეკულოტომია, არაგამჭოლი ღრმა სკლერექტომია, სხვადასხვა ტიპის სადრენაჟო სისტემების გადანერგვა და სხვ.“

ექიმის თქმით, თანდაყოლილი გლაუკომის დროს, პირველადი არჩევის მკურნალობა ქირურგიული ჩარევაა. გამონაკლისების გარდა, ქირურგიული ჩარევა ტარდება ამბულატორიულ პირობებში. თანდაყოლილი გლაუკომის ქირურგიული მკურნალობა ტარდება მხოლოდ ჩვენს კლინიკაში.

ქირურგიული ჩარევა მიზნად ისახავს, მოწესრიგდეს თვალშიდა წნევა, შეიქმნას გზა წყალწყალა ნამის ცირკულაციის გასაუმჯობესებლად. რაც შეეხება, ანტიგლაუკომატოზურ ოპერაციას, მიზანია თვალშიდა წნევის დაქვეითება სამიზნე წნევის მაჩვენებლამდე, რითაც შენელდება ან შეჩერდება ოპტიკური ნერვის დაზიანება და მოხდება მხედველობითი ფუნქციების შენარჩუნება.

- როგორც ვიცი, გლაუკომის მსოფლიო კვირეულთან დაკავშირებით ატარებთ გლაუკომის პაციენტთა სკოლის შეხვედრებს. ღონისძიების შესახებ რომ გვიამბოთ.

მარიამ გოლოვაჩოვა: „ნიუ ჰოსპიტალსში“, შეგიძლიათ დაესწროთ შეხვედრას. თქვენ მიიღებთ პასუხს ყველა კითხვაზე გლაუკომის, მისი ადრეული დიაგნოსტირებისა და მკურნალობის შესაძლებლობების შესახებ. გლაუკომის კვირეული ტარდება მარტის თვეში, ამ დაავადების ცნობადობის ასამაღლებლად, რომელიც მსოფლიოს გლაუკომის ორგანიზაციის ინიციატივით იმართება, ვინაიდან მნიშვნელოვანია მოხდეს გლაუკომის გამოვლენა ადრეულ სტადიაზე და მხედველობის შენარჩუნება“.

ვის შეუძლია დასწრება?

მარიამ გოლოვაჩოვა: „ღონისძიებაზე დასასწრებად უნდა შეავსოთ სარეგისტრაციო ფორმა. აქციაზე მოსვლა შეუძლიათ 40 წლის ზემოთ ადამიანებს.

- ექნებათ თუ არა საშუალება მსურველებს გაიარონ კონსულტაცია ოფთალმოლოგთან?

მარიამ გოლოვაჩოვა: „დიახ, რა თქმა უნდა, პაციენტებს ჩაუტარდებათ კონსულტაცია, დიაგნოსტირებისთვის გამოყენებულ იქნება უახლესი, ულტრათანამედროვე აპარატურა. ამავდროულად, შესაძლებელია ფასდაკლებით ჩატარდეს ელექტროფიზიოლოგიური კვლევა „დიოფსისის“ აპარატით, კომპიუტერული პერიმეტრია, მხედველობის ნერვის დისკის კონფოკალური ლაზერული ტომოგრაფია“.

R.

წაიკითხეთ სრულად