როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს კითხვა

გერმანული და ქართული სკოლის მოდელის განსხვავებაზე, დავალებისა და საგაკვეთილო ბადის პრობლემატიკაზე გვესაუბრა ქართველი მშობელი გერმანიაში ეკა შანნე გელაშვილი, რომელმაც თავისი შვილების მაგალითზე დაგვანახა ის მნიშვნელოვანი საკითხები, რომლებიც გერმანიის საგანმანათლებლო სისტემაშია წარმოდგენილი:

- საქართველოში არსებული განათლების სისტემის ერთ-ერთ მთავარ პრობლემად თითოეული საგნის საკმაოდ ვრცელი პროგრამა რჩება, რომლის მოსწრებასაც მოსწავლეების და მასწავლებლების დიდი ძალისხმევა სჭირდება. ამ კუთხით რა ხდება გერმანიაში. რამდენად დიდია თითოეული საგნის პროგრამა და რა დროს უთმობენ ერთი თემის გავლას?

- სანამ ამ კითხვას პასუხს გავცემდე, მინდა წინასწარ აღვნიშნო - არ უნდა წარმოვიდგინოთ, თითქოს გერმანიაში ყველაფერი იდეალურად იყოს. ასე ნამდვილად არ არის. ჩემი მოკრძალებული აზრით და დაკვირვებით, ამ დონის ქვეყნას გაცილებით დახვეწილი და განვითარებული განათლების სისტემა უნდა ჰქონდეს. უფრო ხშირად ბიუროკრატიაა მიზეზი, რაც განვითარებასა და წინსვლაში ხელს უშლის გერმანიას. ეს განათლებისა და ჯანდაცვის სისტემებზე განსაკუთრებით აისახება.

კონკრეტულად თქვენს შეკითხვას რაც შეეხება, დიახ, სასწავლო მასალა აქაც გადატვირთულია და მას შემდეგ, რაც ჩემი უფროსი გოგონა სკოლაში სწავლობს (ამჯამად მე-9 კლასშია), ჯერ არ მახსოვს, რომ რომელიმე წელს სრული მასალა მოესწროთ. სასწავლო გეგმას ადგენს იმ ფედერაციული მიწის განათლების სამინისტრო, რომელ მიწაზეც მოთავსებულია სასწავლებელი (გერმანია, როგორც მოგეხსენებათ ფედერაციულ მიწებადაა დაყოფილი). რაც შეეხება თემების გავლას, ძნელია კონკრეტული დროის დასახელება. ზოგ თემაზე უფრო დიდ ხანს ჩერდებიან, ზოგს ცოტა დროს უთმობენ. ეს ყველაფერი დამოკიდებულია მასწავლებლის შეხედულებებზე, თუ რამდენად კარგად მიჰყვება კლასი და ასევე თემის სირთულესა თუ მოცულობაზე.

- საგაკვეთილო პროცესი რამდენად დიდხანს გრძელდება დღის განმავლობაში?

- ისევე როგორც საქართველოში, თითო გაკვეთილი აქაც 45 წუთი გრძელდება. რაც შეეხება გაკვეთილების რაოდენობას, დამოკიდებულია ბავშვის ასაკზე. რაინლანდ-ფალცში (ერთ-ერთი ფედერაციული მიწაა), სადაც მე ვცხოვრობ და ჩემი გოგონა დადის სკოლაში, პირველ და მეორე კლასებში კვირაში 19-20 გაკვეთილზე მეტი არაა დასაშვები, ანუ საშუალოდ დღეში - 4 გაკვეთილი, მესამე და მეოთხე კლასებში - კვირაში 24 გაკვეთილი. ასაკის მომატებასთან ერთად გაკვეთილების რაოდენობა თანდათან იმატებს. გარდა ასაკისა, გაკვეთილების რაოდენობა და ტიპი დამოკიდებულია სკოლის სახეობებზე. არსებობს სხვადასხვა მოწყობის სკოლები, როგორებიცაა მაგალითად, გიმნაზია, „ინტეგრირებული საერთო სკოლა“, „რეალ-სკოლა“... ითვლება, რომ გიმნაზიაში უფრო რთული და ძლიერია სწავლა და ორიენტირებულია ძირითადად ისეთ ბავშვებზე, ვისაც მიზნად აქვს სწავლის უმაღლეს სასწავლებელში გაგრძელება. „რეალ-სკოლები“ ორიენტირებულია უფრო მეტად იმ მოსწავლეებზე, რომლებიც სავარაუდოდ პროფესიულ სწავლას გააგრძელებენ. „ინტეგრირებული საერთო სკოლები“ ახალი შემოღებულია და ორივე ვარიანტს ითვალისწინებს. ერთი ტიპის სკოლიდან მეორეში გადასვლა გარკვეულ შემთხვევებში დასაშვებია. გაკვეთილების ხანგრძლივობას და ტიპს და ასევე გასავლელ პროგრამას სკოლის მოწყობის ზემოთ ჩამოთვლილი ფორმებიც განსაზღვრავს.

- საკმაოდ რთული საკითხია ასევე ბევრი ერთგვაროვანი დავალება, რომლებიც მშობლების და ბავშვების დიდ წუხილს იწვევს, რადგან ფატქობრივად სკოლის შემდეგ დარჩენილ დღის ნაწილს მოსწავლე მეცადინეობას უნდება და თავისუფალი დრო არ რჩება. თუ არსებობს რამე შეზღუდვა გერმანიაში და რა დროს უნდებიან თქვენი შვილები მეცადინეობას?

- დიახ, გერმანიაში ასეთი შეზღუდვა არსებობს. უფრო სწორად, ალბათ შეზღუდვას ვერ დავარქმევთ, ეს არის დირექტივა.

პირველკლასელ მოსწავლეს დავალებები მხოლოდ იმ მიზნით ეძლევა, რომ მათ შესრულებას მიეჩვიოს, შესაბამისად, ძალიან ცოტაა. ამ ასაკის ბავშვებმა ძირითადად მასალა სკოლაში უნდა გაიარონ და იქვე ივარჯიშონ. მეორე კლასში ნორმალური შესაძლებლობის ბავშვმა, მშვიდ გარემოში და კონცენტრირებული მუშაობით დღეში 30 წუთზე მეტი არ უნდა დაუთმოს გაკვეთილებს. მესამე და მეოთხე კლასებში დასაშვებია 1 საათი მეცადინეობა. მე-5 და მე-6 კლასებში - 1,5 საათი, მე-7-დან მე-9 კლასის ჩათვლით - 2 საათი, ხოლო მეათე კლასიდან ასეთი შეზღუდვები არ არსებობს. თუმცა, უნდა ვთქვა, რომ ხშირ შემთხვევაში მასწავლებლები არ იცავენ ამ დირექტივას, რაც მშობლების და ბავშვების დიდ უკმაყოფილებას იწვევს ხოლმე. გერმანიაშიც ითვლება, რომ თავისუფალი დრო, სუფთა ჰაერი, სკოლის გარე აქტივობები, წრეები და მეგობრებთან და ოჯახთან ურთიერთობა ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის განვითარებისთვის. თუ მოსწავლე კონცენტრირებულად მუშაობს და მოცემულ დროში მაინც ვერ ეტევა, მშობელს აქვს უფლება, მოითხოვოს მასწავლებლებთან შეხვედრა და აუხსნას სიტუაცია, რომ ერთად გამონახონ პრობლემის გადაჭრის გზები.

ჩემი გოგონა ასწრებს ამ დროში დავალებების შესრულებას და სხვა აქტივობებისთვისაც საკმაოდ დრო რჩება (ცეკვა, მუსიკა, ჭადრაკი, პატარა დაიკოსთან თამაში, ნამცხვრების ცხობა, მეგობრებთან „ჭორაობა“...)

- რამდენადაა მოცემული დავალებები შემოქმედებითი და ანალიტიკური უნარების განვითარებაზე ან კომპლექსური დავალების ტიპებს თუ მიმართავენ?

- მე ვიტყოდი, რომ არის როგორც რუტინული დავალებები, ასევე ანალიტიკურიც. ხშირად მასწავლებელზეც არის დამოკიდებული. მაგალითისთვის, ჩემს გოგონას სოციოლოგიაში ჰყავს მასწავლებელი, რომელიც მხოლოდ სახელმძღვანელოს მიჰყვება და შეკითხვებზე საერთოდ არ პასუხობს ბავშვებს. არა და, სოციოლოგია სწორედ ერთ-ერთი ისეთი საგანია, სადაც მთელი გაკვეთილი მსჯელობაში შეუძლია გაატაროს მასწავლებელმა და დავალებებიც ანალიტიკური მისცეს მოსწავლეებს. მეორე მხრივ, რელიგიაში ჰყავს ისეთი მასწავლებელი, რომლისთვის მთავარია, რომ ბავშვებმა ანალიზისა და მსჯელობის უნარი შეიძინონ.

ზოგი მასწავლებელი თავისი ინიციატივით მოსწავლეებს მათი შესაძლებლობების მიხედვით სხვადასხვა დონის დავალებებს აძლევს. ვისთვისაც რუტინულიც კი რთულია, იმათ ანალიტიკურ და კომპლექსურ დავალებებს, ცხადია, არ მისცემს და უფრო წინ წასულ მოსწავლეებს კი ასეთებს ურჩევს. ამას, სამწუხაროდ, დროის ნაკლებობის გამო, ყველა მასწავლებელი არ აკეთებს და მიჰყვება საშუალო ბავშვის დონეს, რათა ისინი კლასს არ ჩამორჩნენ. ასეთი მასწავლებლების გაკვეთილები ზოგი მოსწავლისთვის, რა თქმა უნდა, მოსაწყენი ხდება ხოლმე.

- პანდემიის დროს ონლაინ სწავლებას როგორ შეხვდნენ? როგორ დაძლიეს ეკრანთან ჯდომის და ჩაკეტილობის პრობლემები ბავშვებმა და განათლების სისტემამ რა შესთავაზა მათ ამ კუთხით?

- პირადად მე ძალიან იმედგაცრუებული დავრჩი. არ მეგონა, თუ გერმანია ასე ცუდად შეხვდებოდა გამოწვევებს. თავიდან სრულიად ქაოსურად და მოუმზადებლად შეხვდა ყველა. მასწავლებლები 1-2 თვე მხოლოდ ემაილზე აგზავნინდნენ გასამეორებელ დავალებებს. ცოტა მოგვიანებით დაიწყეს სპეციალური პლატფორმებით ონლაინ ჩართვები, თუმცა ესეც ძალიან ქაოსურად ხდებოდა. ზოგმა მასწავლებელმა არც იცოდა, როგორ გამოეყენებინათ ეს სისტემები და ბავშვები ასწავლიდნენ. დაახლოებით ერთი სემესტრის შემდეგ დაიწყეს მონაცვლეობითი გაკვეთილები, ანუ ნახევარი კლასი ერთ დღეს დადიოდა სკოლაში, მეორე ნახევარი - მეორე დღეს, თუმცა ამ შემთხვევაში მხოლოდ ნახევარი მასალის გავლას ასწრებდნენ, ამიტომ ამ მეთოდმაც არ გაამართლა. შემდეგ ისევ მოგვიწია თითქმის 5 თვე ონლაინ გაკვეთილები. ისევე როგორც მთელს მსოფლიოში, აქაურ ბავშვებზეც ცუდი გავლენა მოახდინა ლოკდაუნებმა. მით უმეტეს, რომ გარე სასკოლო აქტივობები და მეგობრებთან შეხვედრაც შეუძლებელი იყო. ჩვენ გვიშველა იმან, რომ ჩემს გოგონას ბევრი ჰობი აქვს. უყვარს კითხვა, ჭადრაკის თამაში, რასაც ონლაინაც ახერხებდა. ასევე კლასელებმა გააკეთეს ჩატი, სადაც საშინაო დავალებებს ერთად ასრულებდნენ და ერთობოდნენ კიდეც. გარკვეული დროის შემდეგ ზოგი არასასკოლო აქტივობაც ონლაინ დაიწყო. მაგალითად, ონლაინ ტარდებოდა ცეკვის და მუსიკის გაკვეთილები. ამჟამად გვპირდებიან, რომ სკოლების ჩაკეტვა მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში მოხდება, რადგან ეს ბავშვების ფსიქიკაზე ძალიან ცუდას მოქმედებს. გარდა ამისა, ბევრ ბავშვს ჰქონდა მოსწრების პრობლემა და კლასის გამეორება მოუწია. ვიქონიო თუ არა იმის იმედი, რომ მთლიანი სკოლის ჩაკეტვა არ მოგვიწევს? - მე ამ საკითხს ოპტიმისტურად ვუყურებ - ბავშვები იცავენ ჰიგიენის პირობებს და ჩემი გოგონას სკოლაში უფრო დიდი ნაწილი 12 წელზე დიდი ასაკის ბავშვებისა და თითქმის ყველა მასწავლებელი სრულად აცრილია. დროებითი ან ნაწილობრივი ჩაკეტვების დროს ონალინ სწავლება უკვე კარგად დარეგულირდა და ჩემმა გოგონამაც (და მის კლასში თითქმის ყველამ) კარგად აუღო ალღო არსებულ სიტუაციას.

​ესაუბრა ელენე ოვაშვილი