დღეს სამშაბათია და მედიაპორტალი MomsEdu.ge ტრადიციულ რუბრიკას - ენდოკრინოლოგის რეკომენდაციებს წარმოგიდგენთ. ამჯერად ენდოკრინოლოგი თინათინ კაჭარავა ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ დიეტაზე, კეტოგენურ დიეტაზე მოგაწვდით კომპეტენტურ ინფორმაციას. რას გულისხმობს კეტოგენური დიეტა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს მას და რეკომენდებულია თუ არა ამ რეჟიმის დაცვა ყველასთვის, - სწორედ ამ საკითხებს შეიტყობთ დღევანდელი სტატიიდან.
კეტოგენური დიეტა ბოლო დროს დიდი პოპულარობით სარგებლობს მთელს მსოფლიოში. ბევრი ადამიანი მას თვითნებურადაც კი მიმართავს. უნდა აღინიშნოს, რომ ინფორმირებულობა ამ საკითხზე საკმაოდ მწირია და კეტოგენური დიეტის მიმდევართა უმეტესობამ არ იცის, რომ ამ რეჟიმით შესაძლოა, ზიანიც კი მიადგეს ორგანიზმს.
კეტოგენური, იგივე კეტოდიეტა - გულისხმობს საკვებ რაციონში ნახშირწყლების მინიმუმამდე შემცირებას: 70% მოდის ცხიმებზე, 25% ეთმობა ცილებს, ხოლო დანარჩენი 5% კი უკავია ნახშირწყლებს.
ცნობილია, რომ ჩვენი ორგანიზმი ენერგიის ძირითად წყაროდ იყენებს ნახშირწყლებს, ხოლო კეტოგენური რეჟიმის დროს ენერგიის ძირითადი წყარო ხდება ცხიმი, კონკრეტულად კი ცხიმის წვისგან მიღებული კეტონური სხეულები. თუმცა რაოდენ მომხიბვლელადაც არ უნდა გამოიყურებოდეს ეს ტერმინი, კეტოდიეტას თან ახლავს არაერთი გვერდითი მოვლენა.
განვიხილოთ კეტოგენური კვების რაციონი: ამ დროს რაციონი გაჯერებულია ძირითადად ცხიმოვანი საკვებით.
კეტოგენური დიეტის დროს დაშვებულია:
რძის პროდუქტები ცხიმის მაღალი შემცველობით,
კვერცხი,
ნებისმიერი ხორცეული,
თევზი და ზღვის პროდუქტები,
მწვანე ბოსტნეული, რომელიც შეიცავს დიდი რაოდენობით უჯრედისს,
სოკო,
თხილეული,
მცენარეული ზეთი,
ნაღების კარაქი,
ხილიდან - კენკროვნები და ავოკადო.
რაციონის მთავარი პრინციპი კი არის პროცენტული ბალანსის დაცვა - 70% ცხიმი, 25% ცილა და 5% ნახშირწყლები. აქვე აღვნიშნავ, რომ კალორაჟის კონტროლი კეტოდიეტის დროსაც ისევე აუცილებელია, როგორც ნებისმიერ სხვა შემთხვევაში.
შევეხოთ კეტოგენური დიეტის დადებით მხარეებს: ყველაზე ხშირად რასაც ამ დროს პაციენტები აღნიშნავენ არის ის, რომ მათ პრაქტიკულად არ შივდებათ. ამ ტიპის რეჟიმის დროს რეგულირდება ჰორმონ ინსულინის დონე. ინსულინი არის ანაბოლური (მაშენებელი) ჰორმონი, რომელიც იწვევს მადის გაძლიერებას, შესაბამისად, ამ ტიპის კვების დროს ხდება მადის დაქვეითება, წონაში კლება კი მიმდინარეობს ცხიმების ხარჯზე და თან ნაკლებად ხდება კუნთური მასის შემცირება. აქვე განვაგრძოთ მისი უარყოფითი მხარეების ჩამოთვლა: კეტოგენურ კვებას შეუძლია ორგანიზმში გამოიწვიოს ყაბზობა (შეკრულობა), სიმძიმე კუჭ-ნაწლავის არეში, გულისრევის შეგრძნება, კუნთების ტკივილი, საერთო სისუსტე რომელიც მიკრო, მაკრო ელემენტებისა და ვიტამინების დეფიციტის ფონზე შეიძლება განვითარდეს. კეტო მიმდევართა უმეტესობა ამ რეჟიმზე გადასვლიდან დაახლოებით ერთ კვირაში აღნიშნავს ძლიერ სისუსტეს, თავბრუსხვევას, არტერიული წნევის დაქვეითებას და კუნთების ტკივილს, რასაც „კეტო ფლუ“ (კეტო გაციება) ეწოდება. როგორც წესი, ეს ჩივილები რამდენიმე დღეში ქრება. ასევე რადგან აღნიშნული კვების რეჟიმის დროს უფრო მეტი დატვირთვით უწევთ მუშაობა ღვიძლს და თირკმლებს, შესაძლებელია, მოხდეს მათი ფუნქციის დარღვევა. გვერდით მოვლენას მიეკუთვნება ორგანიზმში ე.წ „ცუდი“ ქოლესტერინის მატება.
კეტო რეჟიმის დაცვა არ შეიძლება ორსულებისთვის და ლაქტაციაში მყოფი ქალებისთვის. ასევე აკრძლულია ნებისმიერი ქრონიკული დაავადების მქონე ადამიანისთვის (დიაბეტი, გულის უკმარისობა და ა.შ). მისი დაცვა კატეგორიულად აკრძალულია ბავშვთა და მოზარდთა ასაკში.
ბოლოს კი, ტრადიციულად ჩვენს მკითხველს ისევ შევახსენებ, რომ კვების ნებისმიერი ტიპის დროს მხოლოდ რაციონს არ ენიჭება უპირატესობა, აუცილებელია კალორაჟის და კვების ჯერადობის კონტროლი. კვლავ გავუსვათ ხაზი იმას, რომ ყველა ორგანიზმი არის ინდივიდუალური და არ არსებობს ყველასთვის მორგებული არც კვების ტიპი და არც კვების რაციონი.
„ასე არაფრით არ შეიძლება ბავშვების დაშინება, საშინელებაა ეს,“ - თამარ გაგოშიძე ბავშვებში კოვიდით გამოწვეულ სტრესზე
ნეიროფსიქოლოგმა თამარ გაგოშიძემ მშობლების მიერ ბავშვის დაშინების ნეგატიურ შედეგებზე ისაუბრა და აღნიშნა, რომ ბავშვთან საუბრისას ლინგვისტიკის კონტროლი აუცილებელია:
„როდესაც მშობელი თავისდაუნებურად აშინებს ბავშვს, თვითონ არის პანიკაში და ბავშვს ეუბნება: „ხელი ამას არ მოკიდო, ხელი იმას არ მოკიდო,“ ეს არ შეიძლება. ყველაფერს ვერ გავაკონტროლებთ. ამ კონტროლის ზომა უნდა ვიცოდეთ. ჩვენ უნდა გავარკვიოთ, რისი გაკონტროლება შეგვიძლია. რასაც ვერ გავაკონტროლებთ, უნდა დავივიწყოთ.“
თამარ გაგოშიძის თქმით, სტრესის შესამცირებლად ჩვენი რესურსები და გარემოს მოთხოვნები უნდა დავაბალანსოთ:
„გარემოს მოთხოვნები და ჩვენი რესურსები უნდა დავაბალანსოთ. მაშინ აღარ გვექნება ასეთი სტრესული მდგომარეობა. თუ ჩვენ კარგად გავაცნობიერებთ, რასთან გვაქვს საქმე, რისი გაკონტროლება შეგვიძლია და რისი არა, ასეთი არც შფოთვა გვექნება და არც სტრესული განცდა. მე, როგორც უფროსი, თუ ასე შევაშინებ ბავშვს, თუ სულ ვუმეორებ, რომ თუ ხელი არ დავიბანეთ, აგერ ბებოს გადაედება, ბებო მოკვდება, საშინელებაა ეს.“
„ბავშვს შფოთვა ეწევა, სიკვდილის შიში მოდის, მით უმეტეს, ექვს წლამდე ასაკში ეს ძალიან ხშირია ისედაც, ყოველგვარი კორონას გარეშე. ამ ასაკში წარმოსახვა ვითარდება და ეს ძალიან ბუნებრივია. ასე არაფრით არ შეიძლება ბავშვების დაშინება. მერე შეიძლება იყოს ღამის შიშები, კოშმარები, ზოგადად შიშები, სიკვდილის შიში. ამას უკვე მერე სპეციალისტი სჭირდება. „არ შეჭამ საჭმელს, დასუსტდები და კორონა დაგემართება,“ - ასეთი შეშინებები არ გვჭირდება. ჩვენ უნდა ვაკონტროლოთ, რას ვეუბნებით ბავშვებს. ისინი სენსიტიურები არიან. მესამე ოთახში რომ ლაპარაკობდე, იმან იცის, რაზე ილაპარაკე. ბავშვებთან უნდა გავაკონტროლოთ ჩვენი ლინგვისტიკა,“ - აღნიშნა თამარ გაგოშიძემ.
