Baby Bag

რაქიტსა და მის გამომწვევ მიზეზებზე MomsEdu.ge-ს პედიატრი თამთა ხუჯაძე ესაუბრა

რაქიტსა და მის გამომწვევ მიზეზებზე MomsEdu.ge-ს პედიატრი თამთა ხუჯაძე ესაუბრა

რა არის რაქიტის ყველაზე გავრცელებული მიზეზი ბავშვებში? - ამ და რექიტის შესახებ სხვა საინტერესო საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პედიატრი, ნეფროლოგი თამთა ხუჯაძე.

- რა არის რაქიტი?

- რაქიტი ჩვილი და ადრეული ასაკის ბავშვთა დაავადებაა, რომელიც ვითარდება როგორც D-ვიტამინის, ასევე, კალციუმისა და ფოსფორის ნაკლებობის ფონზე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ძვლის და კუნთების ტკივილი, მოტეხილობები, ძვლის დეფორმაციები, ზრდის შეფერხება, კუნთების სისუსტე. რაქიტი 100 000 ბავშვიდან დაახლოებით 7-8 ბავშვს აღენიშნება. დაავადების სიხშირე თანაბარია მამაკაცებსა და ქალებში. რაქიტი შედარებით ხშირად გვხვდება ახლო აღმოსავლეთში, აფრიკასა და აზიაში. შედარებით იშვიათია შეერთებულ შტატებსა და ევროპაში, გარდა გარკვეული უმცირესობებისა.

- ძირითადად, რა იწვევს რაქიტს?

რაქიტის ყველაზე გავრცელებული მიზეზი არის D ვიტამინის დეფიციტი, არასწორი კვება, D ვიტამინით, კალციუმითა და ფოსფორით ღარიბი პროდუქტების მიღება და მზის ულტრაიისფერი სხივების არასაკმარისი ექსპოზიცია. რაქიტის განვითარების სხვა მიზიეზებში უნდა განვიხილოთ: D ვიტამინის მეტაბოლიზმის დარღვევით მიდინარე მდგომარეობები, ზოგიერთი სამკურნალო პრეპარატის (გლუკოკორტიკოიდები, ანტიკონვულსანტები, დიურეტიკები, ანტაციდები, ფიტინი) მიღების ფონზე. კანის დაავადებები, რომლის დროს დაქვეითებულია ქოლეკალციფეროლის სინთეზი. გასტროინტესტინური ტრაქტის დაზიანება, რის გამოც ვერ ხერხდება საკვებით მიღებული D ვიტამინის ათვისება (მალაბსორბციის სინდრომი, პანკრეასის უკმარისობა და სხვ.) ღვიძლისა და თირკმელების ის დაავადებები, რომელთა დროსაც ირღვევა D ვიტამინის აქტიური მეტაბოლიტების წარმოქმნა.

არსებობს მემკვიდრეობითი გენეტიკური ფორმებიც. კვებითი პრობლემების ფონზე განვითარებული რაქიტი ჩვეულებრივ გამოწვეულია D ვიტამინის ნაკლებობით, ამ დეფიციტის მიზეზია: მზის სხივების არასაკმარისი ზემოქმედება (რაც სხეულს ეხმარება საკუთარი D ვიტამინის გამომუშავებაში). D ვიტამინის ნაკლებობა ბავშვის კვებაში ვეგეტარიანული/ვეგანური დიეტების, ასევე, რიგი დაავადებების დროს, რომლებიც ზღუდავს D ვიტამინის ათვისებას (როგორიცაა კრონის დაავადება, ცელიაკია, კისტოზური ფიბროზი ან წყლულოვანი კოლიტი). რამდენიმე გენეტიკური დაავადება ხელს უშლის ბავშვის ორგანიზმისმიერ D ვიტამინის შეწოვას. თანდაყოლილი რაქიტი შეიძლება გამოწვეული იყოს დედის დაავადებებით, მათ შორის მძიმე ოსტეომალაცია, არანამკურნალევი ცელიაკია, მალაბსორბცია, პრეეკლამფსია და ნაადრევი მშობიარობა.

- რა სიმპტომები შეიძლება მიგვითითებდეს რაქიტზე?

- სიმპტომატიკა ვლინდება 3-დან 18 თვის ასაკამდე. რაქიტის ნიშნები და სიმპტომები მოიცავს ძვლის მტკივნეულობას, ძვლის მოტეხილობისადმი მიდრეკილებას. რაქიტის პირველ ნიშნად შესაძლებელია მივიჩნიოთ ჩვილებში დიდი ყიფლიბანდის დაგვიანებული დახურვა. მცირეწლოვან ბავშვებს შეიძლება ჰქონდეთ დეფორმული ფეხები, სქელი ტერფები და მაჯები, მენჯის ძვლები და გულმკერდის დეფორმაცია. სისხლში კალციუმის დაბალმა დონემ შეიძლება გამოიწვიოს ტეტანია - კუნთების უკონტროლო სპაზმი. ასევე, შეიძლება წარმოიშვას სტომატოლოგიური პრობლემები. რაქიტი იწვევს ცვლილებებს ნერვულ, ძვალსახსროვან და კუნთოვან სისტემებში. სიმპტომების გამოვლენის ხარისხი დაავადების სიმძიმეზეა დამოკიდებული. ანამნეზური მონაცემებიდან ყურადღება უნდა გამახვილდეს კვების ხასიათზე, დღის რეჟიმზე, მოვლის პრინციპებზე.

ვიტამინი D3 (ქოლეკალციფეროლი) კანში წარმოიქმნება ქოლესტერინის წარმოებულიდან ულტრაიისფერი B შუქის სტიმულის ქვეშ, ულტრაიისფერი შუქი ან ვირთევზას ღვიძლის ზეთი იყო D ვიტამინის ერთადერთი მნიშვნელოვანი წყარო მე-20 საუკუნის დასაწყისამდე, სანამ ერგოსტეროლი (ვიტამინი D-2) სინთეზირებული იყო დასხივებული მცენარეული სტეროიდებისგან. ადამიანის რძეში D ვიტამინის შემცველობა დაბალია 20-40 სე/ლ-ზე ამიტომ, ჩვილები, რომლებიც იმყოფებიან ექსკლუზიურ ძუძუთი კვებაზე (ასევე, ვინც არ ღებულობს პერორალურ დანამატს და მათ, ვისაც აქვს მუქი პიგმენტური კანი, რომელიც ბლოკავს ულტრაიისფერი შუქის შეღწევას) იმყოფებიან რაქიტის განვითარების რისკის ქვეშ.

- როგორ ხდება დიაგნოზის დასმა?

- დიაგნოზი ძირითადად ემყარება კლინიკურ ნიშნებსა და ანამნეზურ მონაცემებს. დიაგნოზის დასადასტურებლად შესაძლებელია ჩატარდეს ლაბორატორიული კვლევები - სისხლის ანალიზი, რომელიც აღმოაჩენს დაბალი კალციუმის, D ვიტამინის, ფოსფორის და მაღალი ტუტე ფოსფატაზას და პარათჰორმონის მაჩვენებელს რენტგენოლოგიურ მონაცემებთან ერთად. უმეტესად ყურადღება ექვცევა მუხლის სახსრისა და მაჯის ძვლების რენდგენოგრამას; ძვლის ბიოფსია (ძალიან იშვიათად კეთდება); გენეტიკური ტესტირება (მემკვიდრეობითი რაქიტისთვის).

- მკურნალობის მეთოდებზეც რომ ვისაუბროთ.

- მკურნალობა დამოკიდებულია გამომწვევ მიზეზზე, თუმცა რიგ შემთხვევებში შესაძლებელია ქირურგიული ჩარევის აუცილებლობაც. დაავადების გენეტიკური ფორმები კი საჭიროებს სპეციალიზებულ მკურნალობას. რაქიტის პრევენცია შესაძლებელია, რისთვისაც ორსულებმა უნდა მიიღონ მინიმუმ 600 სე ვიტამინი D დღეში. თუმცა ლაბორატორიული მონაცემების გათვალისწინებით შესაძლებელია დოზირების ცვლილება კალციუმის პრეპარატთან კომბინაციაში. ძუძუთი კვებაზე მყოფმაყველა ჩვილმა უნდა მიიღოს 400 სე ვიტამინი D დღეში. ზოგადი რეკომენდაციები მოიცავს პერიოდულად მზის სხივების ზემოქმედებას, D ვიტამინით მდიდარი საკვების მიღებას. რაქიტის სამკურნალოდ იყენებენ D ვიტამინის ორივე ფორმას – D2-სა და D3-ს. მკურნალობის ხანგრძლივობა დაავადების სიმძიმეზეა დამოკიდებული და ჩვეულებრივ, 1-3 თვეს უდრის. რაქიტის მსუბუქი ფორმის დროს მკურნალობა საშუალოდ 1 თვეს გრძელდება. შემდეგ D ვიტამინის დოზა მცირდება – რჩება მხოლოდ საპროფილაქტიკო.მედიკამენტის დოზირება და მკურნალობის ხანგრძლივობა უნდა გაკონტროლდეს ლაბორატორიული და რენტგენოლოგიური მონაცემების კონტროლის პარალელურად მხოლოდ ექიმის მეთვალყუეობის ქვეშ. თუ ბავშვს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის პრობლემები აქვს (შეწოვისა და მონელების დარღვევა), შეგვიძლია მივცეთ D ვიტამინის წყალხსნარი. რაქიტის დროს აუცილებელია კალციუმით მდიდარი საკვების (რძისა და მისი ნაწარმის, ლობიოს, თევზეულის, კვერცხის და სხვ.) მიღება.

რაქიტის პროფილაქტიკა: D ვიტამინით პროფილაქტია უნდა გაგრძელდეს სიცოცხლის პირველი 2 წელი. ასევე, ბალანსირებული კვება, დამატებითი საკვების დროული დაწყება, მზის სხივების ზემოქმედების ადეკვატური ხანგრძლივობა. 6 თვემდე ასაკის ბავშვებისთვის მზის პირდაპირი სხივების მოხვედრა არ არის რეკომენდებული, ხოლო 6 თვიდან ნებადართულია დღეში მხოლოდ 17 წუთის (კვირაში 2 საათის) განმავლობაში. რაქიტის დროული დიაგნოსტირება და შესაბამისად, ადეკვატური მკურნალობა კეთილსაიმედო პროგნოზის მანიშნებელია, მაგრამ თუ მკურნალობამ დაიგვიანა, შესაძლოა, დარჩეს ძვალსახსროვანი სისტემის დეფორმაციები. იშვიათად თანმხლები ინფექციები რაქიტის ფონზე სიკვდილსაც კი იწვევს.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ეს მოდაა, ძალიან არასწორი და სულელური მოდა“ - მეან-გინეკოლოგი ზაზა სინაურიძე საკეისრო კვეთის მზარდი პოპულარობის შესახებ

მეან-გინეკოლოგმა ზაზა სინაურიძემ „იმედის დღეში“ ორსული ქალბატონებისთვის საინტერესო თემებზე ისაუბრა. მან მომავალ დედებს მნიშვნელოვანი რეკომენდაციები და რჩევები მისცა:

„ძველი მონაცემებით ორსული ქალისთვის წონის მატების ნორმად ითვლებოდა 15 კილო, თუმცა დღევანდელი გადმოსახედიდან ასე არ არის. გააჩნია, საწყისი წონა რამდენია. ამის მიხედვით, შეიძლება, შესავსები იყოს ორსული და მერე მოიმატოს. ამ შემთხვევაში კონკრეტულ ციფრს არ აქვს მნიშვნელობა. ნორმად ითვლება 12-15 კილო.“

ზაზა სინაურიძე საკეისრო კვეთის მზარდი პოპულარობის საკითხსაც გამოეხმაურა:

„საკეისრო კვეთის შესახებ სრულფასოვანი პასუხის გასაცემად, ალბათ, 3-4 დღე დამჭირდება, მაგრამ მარტივად რომ გითხრათ, მედიცინა არის რისკების შეწონვა. თუ საკეისრო კვეთის რისკი უფრო მაღალია, ვიდრე ფიზიოლოგიური მშობიარობის, როგორც დედისთვის, ასევე ბავშვისთვის, რა თქმა უნდა, ამ შემთხვევაში საკეისროს არ ვნიშნავთ. თუ ბუნებრივი მშობიარობა უფრო მეტ რისკს შეიცავს, ვიდრე საკეისრო კვეთა, ამ შემთხვევაში ვნიშნავთ. აქ არის ძაღლის თავი დამარხული. რისკების შეფასებისთვის თქვენ გჭირდებათ კვალიფიციური ექიმი. როდესაც დედას არ აქვს ფსიქოლოგიური მზაობა და შფოთავს, არც ეს არის რისკი. ბევრი კარგი სახელმძღვანელო არსებობს, რომლებიც ოჯახის წევრებს და ექიმებს ქალის მშობიარობის პროცესისთვის მომზადებაში ეხმარება. საკეისრო კვეთის მოთხოვნილების ზრდა მოდაა, ძალიან არასწორი და სულელური მოდა, იმიტომ, რომ ქალბატონებმა არ იციან, რა რისკები შეიძლება მოჰყვეს საკეისრო კვეთას. ეს პროცესი ადვილი ჰგონიათ, რადგან თანამედროვე ტექნოლოგიებით საკეისროს გაკეთებას 15 წუთი სჭირდება. ამას ბევრი გართულება შეიძლება მოჰყვეს. სწორედ ამიტომ, ხაზს ვუსვამ, რომ რისკების შეფასებას სჭირდება კვალიფიციური ექიმი.“

„ორსულ ქალს თუ აქვს მიომა, ის არ საჭიროებს საკეისრო კვეთას. თუ საკეისრო კვეთა უნდა გაკეთდეს, უმჯობესია, ეს მოხდეს სპინალური ანუ რეგიონალური გაუტკივარებით და არა ზოგადი ანესთეზიით (ნარკოზი). ეს უკანასკნელი რამდენიმე ეტაპს მოიცავს: სუნთქვა უნდა გაჩერდეს, გადავიდეს ხელოვნურ სუნთქვაზე და შემდეგ სუნთქვა აღდგეს. ამ ყველაფერს 18-20 დასახელების პრეპარატი სჭირდება, რომელიც პლაცენტარულ ბარიერს გადალახავს. თუ ქალბატონი საკუთარ თავზე უფრო ღელავს, ვიდრე პატარაზე, მაშინ შეიძლება, ამაზე წავიდეს. თუმცა დღეს მსოფლიოში პრაქტიკულად არ კეთდება ზოგადი ანესთეზია საკეისრო კვეთის დროს. რეგიონალური ანესთეზიისას ორგანიზმში შედის მხოლოდ ერთი პრეპარატი, ნოვოკაინი, რომელიც აბსოლუტურად უვნებელია, როგორც ქალისთვის, ასევე ბავშვისთვის,“ - აღნიშნა ზაზა სინაურიძემ.

„ბოლო დროს მოდაში შემოვიდა წყალში მშობიარობაც. სამი წლის წინ, როდესაც საქართველოში ეს მეთოდი გამოვიყენეთ, წყალში მხოლოდ უცხოელები მშობიარობდნენ. მე ამ მეთოდით არავინ მიმშობიარებია. ერთადერთი, რაც მეცნიერულ დონეზე შემიძლია გითხრათ, წყალში მშობიარობა არის სრულიად უსაფრთხო. წყალში თქვენც მსუბუქად ხართ, სტრესი გეხსნებათ. ბავშვისთვის, რომელიც 9 თვე იყო წყალში და ისევ წყალში გადადის, ეს პროცესი ნაკლებად სტრესულია. მშობიარეებს აღნიშნული მეთოდი ძალიან მოსწონთ,“ - განაცხადა ზაზა სინაურიძემ. 

წაიკითხეთ სრულად