„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
სახედრის რძე იცავს ბავშვებს და არა მარტო მათ, ვირუსული ინფექციებისა და სასუნთქ გზებთან დაკავშირებული გართულებებისგან!
ცნობილია, რომ სახედრის რძე აძლიერებს იმუნიტეტს, ზრდის მედეგობას სხვადასხვა დაავადების წინააღმდეგ, განსაკუთრებით კი ბავშვებში (ასთმა, ბრონქიტი, სპაზმური ხველა, ყივანახველა, ალერგიული ხველა, ფილტვებთან დაკავშირებული პრობლემები და სხვა.) ეფექტურია ალერგიული გამოვლინებებისა და იმუნიტეტის ასამაღლებლად.
ამ თემაზე უფრო დეტალურად MomsEdu.ge საქართველოში პირველი სახედრების ფერმის, „ვირლანდიის“ დირექტორს თორნიკე ტეფნაძეს ესაუბრა.
- რა სასარგებლო თვისებები აქვს სახედრის რძეს?
თორნიკე ტეფნაძე: ჯერ კიდევ ანტიკურ ხანაში, ძველ საბერძნეთში იყენებდნენ სახედრის რძეს და შემდეგ უკვე ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაშიც. მაგალითად, საფრანგეთში დედის რძის ჩამნაცვლებლად გამოიყენებოდა. სახედრის რძეს საქართველოშიც მოიხმარდნენ, თუმცა ფართოდ გავრცელებული არ იყო მისი გამოყენება.
პირველ რიგში, კვლევებით დადასტურებულია, რომ სახედრის რძე თავისი შემადგენლობით ყველაზე ახლოს დგას დედის რძესთან. იგი შეიცავს ვიტამინებს, მინერალებს, ანტიალერგიულ და ანტიმიკრობულ ფერმენტს, მდიდარია ომეგა 3-ით, ომეგა 6-ით, მაგნიუმით, თუთიათი და ა.შ.
- ცნობილია, რომ სახედრის რძე აქტიურად გამოიყენება სამკურნალოდ და განსაკუთრებით ბავშვებში. რა დაავადებებთან საბრძოლველად იყენებენ?
თორნიკე ტეფნაძე: ჩვენს პრაქტიკაზე დაყრდნობით, ამ პროდუქტს ყველაზე დიდი სარგებელი მოაქვს ბავშვებისთვის. იგულისხმება სასუნთქი გზების სხვადასხვა გართულება, როგორებიცაა: ასმთმა, ბრონქიტი, ყივანახველა, სპაზმური ხველა. ძალიან კარგია ფილტვებისთვის, ალერგიული გამოვლინებებისა და ასევე, იმუნიტეტის გაძლიერებისთვის. თუმცა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მხოლოდ ბავშვებისთვის გამოიყენება, უფროსებისთვისაც ძალიან ეფექტურია ამავე პრობლემების დროს და დამატებით, გულსისხლძარღვთა დაავადებების, ღვიძლის დეტოქსიკაციის, ქიმიის შემდგომ იმუნოდეფიციტის შესავსებად.
- იმ შემთხვევაში თუ სამკურნალო დანიშნულებით ვიყენებთ, დღის მანძილზე რა რაოდენობის სახედრის რძე უნდა დალიოს ბავშვმა (ასაკის მიხედვით) და დღის რომელ მონაკვეთში?
თორნიკე ტეფნაძე: ლოგიკურია, რომ ამ პროდუქტის მიღება იგივენაირად არ ხდება, როგორც სამედიცინო მედიკამენტების შემთხვევაში (მკაცრი დოზირება). იქიდან გამომდინარე, რომ სახედრის რძე ბუნებრივი პროდუქტია, აქ მკაცრად რეგლამენტირებული მეტ-ნაკლებობით მიღება არ არსებობს, თუმცა პრაქტიკიდან გამომდინარე ჩამოყალიბდა შემდეგი მიღების წესი:
5-6 თვიდან - 2 წლამდე ბავშვებისთვის 10-30 მლ დღეში სამჯერ (დილით - უზმოზე, შუადღით - ჭამამდე, საღამოს - ძილის წინ);
2-3 წლიდან ზევით - 50 მლ დღეში სამჯერ;
მოზრდილებში - 50-80 მლ დღეში სამჯერ.
როგორც ასეთი, სიჭარბე და გადამეტება არ არსებობს, თუმცა, გამომდინარე იქიდან, რომ არც ისე ბიუჯეტური პროდუქტია, მცირე რაოდენობით მიღებაც ეფექტურია სამკურნალოდ.
კურსის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია დაავადების რაობაზე, სირთულეზე, ინდივიდუალურ მდგომარეობაზე, იმუნურ სისტემაზე. გარკვეული მონახაზისთვის, შემიძლია გითხრათ, რომ მაგალითად, ხველების დროს მისაღებია 1-2-კვირიანი კურსი, პროფილაქტიკისთვის და იმუნიტეტისთვის - 2-4 კვირიანი კურსი.
- უკეთესი შედეგისთვის რძე ადუღებული უნდა მივიღოთ თუ აუდუღარი?
თორნიკე ტეფნაძე: უმჯობესია, მივიღოთ აუდუღარი რძე, ვინაიდან არ დაკარგოს სასარგებლო თვისებების დიდი ნაწილი.
- სახედრის რძეს აქვს თუ არა რაიმე სახის უკუჩვენება?
თორნიკე ტეფნაძე: მრავალწლიან პრაქტიკაზე დაყრდნობით, არანაირი უკუჩვენება არ გამოვლენილა. სახედრის რძეს ბუნებრივად აქვს ანტიოქსიდანტური თვისებები. სახედარს არ ემართება ის დაავადებები, რაც მაგალითად, ძროხას (ბრუცელოზი).
პედიატრების დამოკიდებულება ორად იყოფა. არიან პედიატრები, რომლებსაც არ აქვთ ინფორმაცია ამ პროდუქტზე და არ იციან, რა უპასუხონ მშობლებს. თუმცა, მეორე ნაწილი - იმუნოლოგების, პედიატრებისა და ალერგოლოგებისა იცნობენ პროდუქტს და აქვთ ინფორმაცია მის სარგებლიანობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, მშობლები ხშირად მოდიან ჩვენთან სხვადასხვა ცნობილი პედიატრის რეკომენდაციით, ალერგიის, ხველისა და სხვა პრობლემების სამკურნალოდ.