„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„მარტო კალორიები არაფერს არ ნიშნავს, შეიძლება კალორიული პროდუქტი ისე მოამზადო, რომ დანაყრდე და წონაში არ მოიმატო,“- ნატა გაგუა
დიეტოლოგმა ნატა გაგუამ ჯანსაღი კვების მნიშვნელობის შესახებ ისაუბრა. მისი თქმით, ჯანსაღი პროდუქტების მოძიება საქართველოში ნამდვილად შესაძლებელია, თუ მოვინდომებთ:
„ჯანსაღ კვებას რაც შეეხება, ხშირად მოუწერიათ ჩემთვის სოციალურ ქსელში: „თქვენ ჯანსაღ კვებაზე რომ საუბრობთ, სად არის ეს ჯანსაღი პროდუქტები?“ მე ვთვლი, პირადად ჩემი, როგორც რიგითი მომხმარებლის გამოცდილებიდან, რომ დღეს, თუ ძალიან გვინდა, ვპოულობთ ჯანსაღ პროდუქტებს, საქართველოში გვაქვს ამის ფუფუნება. შეიძლება ისე მოამზადო ეს პროდუქტი, რომ საერთოდ დაუკარგო ის დადებითი თვისებები. შეიძლება კალორიული პროდუქტი აიღო და ისე მოამზადო, რომ დანაყრდე კიდეც და წონაში არ მოიმატო.“
ნატა გაგუას თქმით, კალორიები არაფერს ნიშნავს, მთავარია როდის და რამდენს მივირთმევთ:
„მარტო კალორიები არაფერს არ ნიშნავს. ყველი თურმე არ შეიძლება. ყველი შეიძლება, გააჩნია როდის, რამდენი და რასთან ერთად. ახლა ბევრმა უკვე ამოიღო ცხოველური საკვები. ასეთი ტენდენცია წამოვიდა. თუ ზრდასრულია ადამიანი, არც ეს არის საშიში. აქაც მთავარია ზომიერება, რომ ადამიანმა გააზრებულად მოიფიქროს თავისი რაციონი, რომ არ დაკარგოს ცილები, არ დაუვარდეს ჰემოგლობინი. ბუნება ამის ფუფუნებას გვაძლევს. ბუნებაში ყველა პროდუქტი რაღაცით გამორჩეულად კარგია.“
ნატა გაგუას თქმით, თუ ბავშვს წონაში დაკლება უნდა, ეს ცუდი არ არის, თუ ის უფროსების იძულებით არ მისულა აღნიშნულ დასკვნამდე:
„ბავშვი სარკეა. ის ან დედას ბაძავს, ან დეიდას. რატომ უნდა გახდომა არ იცის, მაგრამ კარგი რომაა იცის. ცუდი არ არის, რომ ბავშვს უნდა კარგად გამოიყურებოდეს, მაგრამ ეს როგორ იქნება მიწოდებული, ამას აქვს ძალიან დიდი მნიშვნელობა. თუ არჩევანი მისია, ეს მაშინ სწორია. თუ ეს მოხვეულია თავზე, მოჰყავს დედას იძულებით და ბავშვი საერთოდ არ გისმენს, მაშინ ჯერ ბავშვი უნდა გამოიყვანონ ამ ფსიქოლოგიური მდგომარეობიდან.“
„ორგანიზმი თუ ტკბილს გთხოვთ, ეს კარგია. ე.ი. ის გკარნახობთ, არ გაქვთ გათიშული კავშირი. როდესაც ადამიანი გრძნობს გარკვეულ პროდუქტებზე, შოკოლაზე, ყველზე, რომ ვერ აკონტროლებს, უნდა დააწესოთ თქვენი წესები. არ არის აუცილებელი მაინცდამაინც მინიმალური დოზები. თუ შოკოლადია ბევრი, ხილი შეგიძლიათ იმ დღეს შეამციროთ. თუ ცომი გინდათ იმ დღეს, ცომში ბევრი ქრომია და სასარგებლოა ხანდახან, თეთრი პურიც დასაშვებია. პურის საერთოდ ამოღება არ შეიძლება. უსაფუარო პური ამ დროს უფრო ეფექტიანია. დედას პურში, მაგალითად, არის საფუარი, რომელიც ძალიან ჯანსაღად ითვლება, თან გემრიელია და კარგად ანაყრებს. ყველა ჯანსაღი პროდუქტი, თუ ის სწორად არის მომზადებული, ანაყრებს კარგად. თუ სწრაფად გშივდება, ეს იმის ნიშანია, რომ პროდუქტი და კერძი მოკლებულია იმ მთავარს, რის გამოც ბუნებაში გვაქვს ეს შიმშილის გრძნობა,“ - აღნიშნულ საკითხებზე ნატა გაგუამ ტელეკომპანია GDS-ის გადაცემაში „შუადღე GDS” ისაუბრა.