„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
არა ნიშნავს არას - როგორ ვასწავლოთ ბავშვს უარის მშვიდად მიღება?
მშობლების დიდ ნაწილს შვილის თხოვნაზე უარის თქმა უძნელდება. ისინი ბავშვებს უხსნიან, თუ რატომ ვერ ასრულებენ მათ თხოვნას და საკუთარ უარს არგუმენტებით ამყარებენ, რაც ხშირად კიდევ უფრო მეტ გაურკვევლობას იწვევს. ბავშვები კიდევ უფრო მეტ ახსნას და განმარტებას მოითხოვენ, ვიდრე იღებენ. საბოლოოდ მშობლები მახეში ებმებიან და გამუდმებით თავის მართლების პოზიციაში იმყოფებიან. ასე რომ არ მოხდეს, ბავშვისთვის ერთი და მყარი არგუმენტის თქმით შემოიფარგლეთ. თქვენი უარის მიზეზები ბავშვს რამდენჯერმე არ უნდა განუმარტოთ.
იმისთვის, რომ ბავშვმა არას მიღება ისწავლოს და ყოველდღიური თავის მართლების რეჟიმში არ მოგიხდეთ ყოფნა, რამდენიმე მნიშვნელოვანი რეკომენდაცია უნდა გაითვალისწინოთ.
1. ყვირილი გამოსავალი არ არის
ბავშვი თქვენს უარს თუ არ მიიღებს, შეგეპასუხებათ და აგრესიულ ქცევას გამოავლენს, ყვირილს ნუ დაიწყებთ. გასაგებია, რომ ამ დროს ემოციების მოთოკვა რთულია, თუმცა თუ ბავშვის აგრესიას თქვენც აგრესიით უპასუხებთ, ის ეცდება საკუთარი უკმაყოფილება კიდევ უფრო მეტი აგრესიით გამოხატოს. შესაძლოა, დაყვირების შემდეგ მან მიიღოს უარი და გაჩუმდეს, თუმცა ეს მხოლოდ რამდენჯერმე გაჭრის. დადგება დღე, როდესაც ბავშვს ყვირილით ვეღარ დაიმორჩილებთ. თუ ის უარს ვერ ეგუება, გირჩევთ, მშვიდად აუხსნათ, რომ მან თქვენი წესებით უნდა ითამაშოს, ხოლო თუ ასე არ მოიქცევა, გარკვეულ პრივილეგიებს დაკარგავს, რომლითაც ის აქამდე სარგებლობდა.
2. ავტორიტეტი ადრეული ასაკიდანვე უნდა მოიპოვოთ
მშობელს ავტორიტეტი ადრეული ასაკიდანვე უნდა ჰქონდეს. მან გარკვეული სტრუქტურა უნდა შექმნას და ბავშვს საზღვრები დაუწესოს. ორი წლის პატარას ქუჩაში სათამაშოდ მარტოს არავინ უშვებს, ისევე როგორც სამი წლის ბავშვს ვერ გავუშვებთ აუზზე დამოუკიდებლად საცურაოდ. მშობელმა ბავშვებს მცირეწლოვანი ასაკიდანვე უნდა განუსაზღვროს, რა არის მისაღები და რა - მიუღებელი. თუ ბავშვები უკვე მოზარდები არიან, მშობელს ავტორიტეტის მოპოვება გაუჭირდება, თუმცა გარკვეული დროისა და მოთმინების ფასად, ის ამასაც შეძლებს.
3. გაღიზიანებულ ბავშვთან განსხვავებულად უნდა მოიქცეთ
ბავშვი თუ ძალიან გაღიზიანებულია, მასთან საუბარს აზრი არ აქვს. ის თავის ოთახში გაიყვანეთ და ხუთი წუთით იქ დატოვეთ, რათა დამშვიდება შეძლოს. შემდეგ გაესაუბრეთ და უთხარით, რომ მან თქვენი წესების მიღება უნდა ისწავლოს. თუ ის კვლავ წინააღმდეგობას გაგიწევთ, ისევ ოთახში დააბრუნეთ. ასე მოიქეცით მანამ, სანამ ბავშვი თქვენს უარს არ მიიღებს. თუ ბავშვი მაღაზიაში გიწევთ წინააღმდეგობას და აგრესიულია, დასამშვიდებელ სივრცედ ამ შემთხვევაში მანქანა გამოიყენეთ.
4. თუ ბავშვი წუწუნს არ წყვეტს, მას ზურგი აქციეთ და ყურადღება არ მიაქციოთ
თუ ბავშვი წუწუნს არ წყვეტს და ჩხუბს განაგრძობს, საუკეთესო არჩევანი მისი უყურადღებოდ დატოვებაა. უთხარით თქვენს შვილს: „ამ საკითხზე საუბარს აღარ ვაპირებ!“ შემდეგ ზურგი შეაქციეთ და აღარ დაელაპარაკოთ. არ აქვს მნიშვნელობა, რას გეტყვით ბავშვი ამის შემდეგ, პასუხი აღარ დაუბრუნოთ და არ უპასუხოთ. ბავშვს რაციონალური განმარტებები სჭირდება, თუმცა ამან შეუქცევადი ხასიათი არ უნდა მიიღოს. როდესაც მას ერთხელ აუხსნით უარის მიზეზს, ეს მისთვის საკმარისი უნდა იყოს.
5. ბავშვს წესები მას შემდეგ განუმარტეთ, როდესაც ის დამშვიდდება
ბავშვი როდესაც მშვიდად არის, მას მნიშვნელოვან საკითხებზე ესაუბრეთ. თქვენი შვილი დასვით და უთხარით: „როდესაც უარს გეუბნები, უნდა იცოდე, რომ არა ნიშნავს არას. თუ ეს სიტყვა შენზე ნეგატიურად მოქმედებს, შენს ოთახში შედი და ხუთი წუთით მარტო დარჩი, რომ დამშვიდდე. გააკეთე რამე, რაც გსიამოვნებს, რომ უსიამოვნო შეგრძნებები დაძლიო.“ თუ ორი, სამი ან ოთხი წლის ბავშვს უფლებას მისცემთ, რომ ისტერიკები მოაწყოს და თქვენი უარი არ მიიღოს, ის მოზრდილ ასაკში უარესად მოიქცევა, რაც მას ცხოვრებაში უდიდეს პრობლემებს შეუქმნის.
6. ზედმეტი სიმკაცრე ნეგატიურ შედეგს გამოიღებს
ბავშვს თქვენით მანიპულირების უფლება არ უნდა მისცეთ, თუმცა სიმკაცრე ზომიერად უნდა გამოიჩინოთ. დროსთან ერთად თქვენს შვილს მეტი თავისუფლება უნდა მიანიჭოთ, თუმცა თქვენი ავტორიტეტი ძველებურად უნდა შეინარჩუნოთ. ბავშვი, რა თქმა უნდა, შეეცდება, რომ საზღვრები გაარღვიოს და საკუთარი სურვილები აისრულოს, ეს ბუნებრივია და არ უნდა გაგიკვირდეთ.
7. ნუ ეცდებით თქვენი შვილის მეგობარი იყოთ
მშობლის მთავარი ფუნქცია ბავშვის განათლება, მისი წინამძღოლობა და მეურვეობაა. როდესაც მშობელს არ მოსწონს შვილისთვის გარკვეული საზღვრების დაწესება და მასთან მეგობრობით შემოიფარგლება, ის შეცდომას უშვებს. მცირეწლოვან ბავშვს მშობლის სახით არა მეგობარი, არამედ მასწავლებელი სჭირდება, რომელიც მას გარკვეულ მიმართულებას მისცემს. მშობელმა უნდა უთხრას ბავშვს, როდის მოდის ძილის დრო, როდის უნდა იმეცადინოს ან როდემდე შეიძლება ეზოში დარჩენა. მშობელმა შვილთან მეგობრობა მაშინ უნდა დაიწყოს, როდესაც ის უკვე მოზრდილია. შვილთან თბილი და მოსიყვარულე, მეგობრული დამოკიდებულება უნდა გამოიჩინოთ, მაგრამ, პირველ რიგში, მისი მასწავლებელი უნდა იყოთ.
ბავშვმა უნდა იგრძნოს, რომ მშობლის სიტყვას გარკვეული ძალა აქვს. თქვენმა შვილმა პატივი უნდა სცეს თქვენს მითითებებს და მოწოდებებს. მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვის დისციპლინაზე ზრუნვა ადრეული ასაკიდანვე დაიწყოთ.