„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„ჩვენ ბავშვებს ვზრდით ძალადობით, ვაიძულებთ ის გააკეთონ, რაც ჩვენ გვინდა და გვგონია, რომ ეს კარგია,“ - შალვა ამონაშვილი
ფსიქოლოგი შალვა ამონაშვილი გადაცემაში „ბაიასთან“ მოზარდებს შორის გაზრდილ აგრესიას გამოეხმაურა და პრობლემის მიზეზებზე ისაუბრა:
„ჩვენ ვამბობთ, რომ ეს ახალი თაობაა, რომელსაც მოაქვს რაღაც დიდი, ამასთან ასეთი რამ ხდება სწორედ ამ თაობაში. ეს თითქოს ერთი მხრივ საკვირველია. რატომ უნდა ხდებოდეს ეს? რომ ბავშვი ნიჭიერია და რაღაც მოაქვს, ასეთი რამ მან არ უნდა ჩაიდიონოს. ბავშვს უნდა აღზრდა. ახლა შევხედოთ ამას, ვინ ზრდის ბავშვს და საითკენ მიჰყავს ბავშვი, რას ვუჩვენებთ ჩვენ ბავშვებს? ყველამ რომ ბავშვს დაჯღანული სახე ვუჩვენოთ, გავიდეს კვირა, თვეები და წლები, ასეთივე გამოვა ის ბავშვიც. მე ყოველთვის ვსაყვედურობ იმ პროცესებს, რაც ოჯახში ხდება. ბავშვს უნდა თავისუფლება, ბავშვს აქვს დიდობის მოთხოვნილება, ჩვენ ამას ვუკრძალავთ. რამდენჯერაც ამას აუკრძალავ, იმდენჯერ ის თავს გაწირავს, რომ შენ დაგსაჯოს, დაგსაჯოს ან სუიციდით, ან მიიღოს შენი მაგალითები, ის მაგალითები, რომლებიც ბევრია ინტერნეტში. არ დაინდოს ვიღაცა.“
შალვა ამონაშვილის თქმით, მშობლების მხრიდან ზედმეტი შეზღუდვების დაწესება მოზარდებში აგრესიას ზრდის:
„ერთი მიზეზი ის არის, რომ ჩვენ ბავშვებს ვზრდით ძალადობით, ვაიძულებთ ის გააკეთონ, რაც ჩვენ გვინდა და გვგონია, რომ ეს კარგია. ამრიგად, ჩვენ ავუკრძალეთ მას საკუთარი აზრი, ავუკრძალეთ თავისუფლება და დიდობის მოთხოვნილება. ბავშვმა შემდეგ რამით უნდა გამოამჟღავნოს პროტესტი, ან სიგარეტის წევით, ან ნარკოტიკს უნდა მიეძალოს, ან წრე უნდა გაიჩინოს ისეთი, სადაც მოთხოვნილებებს დაიკმაყოფილებს, ან უნდა დასაჯოს მშობელი, რომ მოიკლას თავი.“
„ბავშვი უნდა დაიცვას მშობლების მეგობრობამ შვილებთან. წარმოიდგინეთ, რომ თქვენი შვილი, რომელიც ბავშვია, თქვენ წინ როგორც ბურთი ისე ტრიალებს, თქვენ ყველაფერი იცით მასზე. შეიძლება დედამ თქვას, მე ჩემს შვილს კარგად ვიცნობო, ჩემი ხუთი თითივით ვიცნობო, მაგრამ ეს ბავშვი გაიზარდა, დედამ რაღაც აუკრძალა, მამამაც დაუმატა, ეს ბურთი გაიშალა და ბრტყელი გახდა. შენ იცნობ შენს შვილს, უკვე 15 წელი შეუსრულდა, მაგრამ შენ იცი მისი ერთი მხარე. მეორე მხარე, რომელიც მან დაგიმალა შენ, არ იცი. იქ სიგარეტის მოწევა დაიწყო, იქ სუიციდამდე მივიდა. ბავშვმა მამას რომ უთხრას თავს მოვიკლავო, პირველად მამა არ მოიკლავს თავს, რომ შვილი გადაარჩინოს? მაგრამ არ იტყვის ამას ბავშვი. ჩვენი ბავშვები ჩაიკეტნენ ჩვენთვის. იმიტომ, რომ მათ ჩვენში ვერ დაინახეს თანატოლები, ისინი, ვინც გაუგებენ, მიიხმობენ და ვისაც თავიანთ გულს გაუხსნიან. ბავშვი სულ ასე უნდა გყავდეს, შენი სიყვარულით. თუ ჩემი თავი უფრო ძვირად მიღირს, მაშინ დავუყვირებ ბავშვს, მაშინ არ გაბედოო, ვეტყვი, თუ ჩემს თავს უფრო ვუფრთხილდები, ნაცვლად იმის გაფრთხილების,“ - აღნიშნა შალვა ამონაშვილმა.