დღეს სამშაბათია და მედიაპორტალი MomsEdu.ge ტრადიციულ რუბრიკას - ენდოკრინოლოგის რეკომენდაციებს წარმოგიდგენთ. ამჯერად ენდოკრინოლოგი თინათინ კაჭარავა ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ დიეტაზე, კეტოგენურ დიეტაზე მოგაწვდით კომპეტენტურ ინფორმაციას. რას გულისხმობს კეტოგენური დიეტა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს მას და რეკომენდებულია თუ არა ამ რეჟიმის დაცვა ყველასთვის, - სწორედ ამ საკითხებს შეიტყობთ დღევანდელი სტატიიდან.
კეტოგენური დიეტა ბოლო დროს დიდი პოპულარობით სარგებლობს მთელს მსოფლიოში. ბევრი ადამიანი მას თვითნებურადაც კი მიმართავს. უნდა აღინიშნოს, რომ ინფორმირებულობა ამ საკითხზე საკმაოდ მწირია და კეტოგენური დიეტის მიმდევართა უმეტესობამ არ იცის, რომ ამ რეჟიმით შესაძლოა, ზიანიც კი მიადგეს ორგანიზმს.
კეტოგენური, იგივე კეტოდიეტა - გულისხმობს საკვებ რაციონში ნახშირწყლების მინიმუმამდე შემცირებას: 70% მოდის ცხიმებზე, 25% ეთმობა ცილებს, ხოლო დანარჩენი 5% კი უკავია ნახშირწყლებს.
ცნობილია, რომ ჩვენი ორგანიზმი ენერგიის ძირითად წყაროდ იყენებს ნახშირწყლებს, ხოლო კეტოგენური რეჟიმის დროს ენერგიის ძირითადი წყარო ხდება ცხიმი, კონკრეტულად კი ცხიმის წვისგან მიღებული კეტონური სხეულები. თუმცა რაოდენ მომხიბვლელადაც არ უნდა გამოიყურებოდეს ეს ტერმინი, კეტოდიეტას თან ახლავს არაერთი გვერდითი მოვლენა.
განვიხილოთ კეტოგენური კვების რაციონი: ამ დროს რაციონი გაჯერებულია ძირითადად ცხიმოვანი საკვებით.
კეტოგენური დიეტის დროს დაშვებულია:
რძის პროდუქტები ცხიმის მაღალი შემცველობით,
კვერცხი,
ნებისმიერი ხორცეული,
თევზი და ზღვის პროდუქტები,
მწვანე ბოსტნეული, რომელიც შეიცავს დიდი რაოდენობით უჯრედისს,
სოკო,
თხილეული,
მცენარეული ზეთი,
ნაღების კარაქი,
ხილიდან - კენკროვნები და ავოკადო.
რაციონის მთავარი პრინციპი კი არის პროცენტული ბალანსის დაცვა - 70% ცხიმი, 25% ცილა და 5% ნახშირწყლები. აქვე აღვნიშნავ, რომ კალორაჟის კონტროლი კეტოდიეტის დროსაც ისევე აუცილებელია, როგორც ნებისმიერ სხვა შემთხვევაში.
შევეხოთ კეტოგენური დიეტის დადებით მხარეებს: ყველაზე ხშირად რასაც ამ დროს პაციენტები აღნიშნავენ არის ის, რომ მათ პრაქტიკულად არ შივდებათ. ამ ტიპის რეჟიმის დროს რეგულირდება ჰორმონ ინსულინის დონე. ინსულინი არის ანაბოლური (მაშენებელი) ჰორმონი, რომელიც იწვევს მადის გაძლიერებას, შესაბამისად, ამ ტიპის კვების დროს ხდება მადის დაქვეითება, წონაში კლება კი მიმდინარეობს ცხიმების ხარჯზე და თან ნაკლებად ხდება კუნთური მასის შემცირება. აქვე განვაგრძოთ მისი უარყოფითი მხარეების ჩამოთვლა: კეტოგენურ კვებას შეუძლია ორგანიზმში გამოიწვიოს ყაბზობა (შეკრულობა), სიმძიმე კუჭ-ნაწლავის არეში, გულისრევის შეგრძნება, კუნთების ტკივილი, საერთო სისუსტე რომელიც მიკრო, მაკრო ელემენტებისა და ვიტამინების დეფიციტის ფონზე შეიძლება განვითარდეს. კეტო მიმდევართა უმეტესობა ამ რეჟიმზე გადასვლიდან დაახლოებით ერთ კვირაში აღნიშნავს ძლიერ სისუსტეს, თავბრუსხვევას, არტერიული წნევის დაქვეითებას და კუნთების ტკივილს, რასაც „კეტო ფლუ“ (კეტო გაციება) ეწოდება. როგორც წესი, ეს ჩივილები რამდენიმე დღეში ქრება. ასევე რადგან აღნიშნული კვების რეჟიმის დროს უფრო მეტი დატვირთვით უწევთ მუშაობა ღვიძლს და თირკმლებს, შესაძლებელია, მოხდეს მათი ფუნქციის დარღვევა. გვერდით მოვლენას მიეკუთვნება ორგანიზმში ე.წ „ცუდი“ ქოლესტერინის მატება.
კეტო რეჟიმის დაცვა არ შეიძლება ორსულებისთვის და ლაქტაციაში მყოფი ქალებისთვის. ასევე აკრძლულია ნებისმიერი ქრონიკული დაავადების მქონე ადამიანისთვის (დიაბეტი, გულის უკმარისობა და ა.შ). მისი დაცვა კატეგორიულად აკრძალულია ბავშვთა და მოზარდთა ასაკში.
ბოლოს კი, ტრადიციულად ჩვენს მკითხველს ისევ შევახსენებ, რომ კვების ნებისმიერი ტიპის დროს მხოლოდ რაციონს არ ენიჭება უპირატესობა, აუცილებელია კალორაჟის და კვების ჯერადობის კონტროლი. კვლავ გავუსვათ ხაზი იმას, რომ ყველა ორგანიზმი არის ინდივიდუალური და არ არსებობს ყველასთვის მორგებული არც კვების ტიპი და არც კვების რაციონი.
„ხმაურს აქვს ძლიერი ზეგავლენა ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელ ტვინზე. ბავშვი ადაპტაციას ძნელად გადის ასეთ გარემოში,“ - მაია ხერხეულიძე
პედიატრმა მაია ხერხეულიძემ ბავშვის ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობაზე ხმაურის ნეგატიური ზეგავლენის შესახებ ისაუბრა. მისი თქმით, ბავშვზე ყველაზე უარყოფით გავლენას სატრანსპორტო ხმაური ახდენს:
„რა თქმა უნდა, თვითონ ბავშვები არიან ხმაურიანები, გაცილებით ხმაურიანები ხშირად, ვიდრე მოზრდილები. როდესაც ეს გადადის საბავშვო ბაღის გარემოში, თვითონ შიდა ხმაურმაც, რაც შეიძლება იყოს, შეიძლება რაიმე ზეგავლენა იქონიოს. ამ ხმაურის სერიოზული ზეგავლენა განვითარებაზე, შემეცნებაზე არ ხდება, მაშინ, როდესაც ისეთი ხმაური, როგორიც არის სატრანსპორტო ხმაური, გაცილებით მძიმე შედეგს იწვევს, ვიდრე ბავშვთან დაკავშირებული ხმაური.“
მაია ხერხეულიძემ მშობლებს ურჩია ბავშვებს დიდი ხნით არ მისცენ ხმაურიანი ელექტრონული სათამაშოები:
„კიდევ ერთი კომპონენტი არის სათამაშოები, ელექტრონული სათამაშოები, რომელმაც შეიძლება სერიოზული ზეგავლენა გამოიწვიოს. ელექტრონული სათამაშოები ძალიან ხმაურიანი თუ არის, ხანგრძლივი დროით არ შეიძლება, რომ მოიხმაროს ბავშვმა. ასეთი სათამაშო არ უნდა იყოს ახლო კონტაქტში სახესთან, სასმენ აპარატთან, იმიტომ, რომ ამან შეიძლება სერიოზული ზეგავლენა იქონიოს და ისეთი მინიმალური სმენის დაქვეითება გამოიწვიოს, რომელიც ძალიან ძნელი შესამჩნევია სპეციალური კვლევის გარეშე. ის კი არა, რომ ბავშვს საერთოდ სმენა არ აქვს, მაგრამ ჩურჩული და მშვიდი საუბარი შეიძლება პრობლემური გახდეს.“
„ხმაურს აქვს ძლიერი ზეგავლენა ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელ ტვინზე. ბავშვი ადაპტაციას ძნელად გადის ასეთ ხმაურიან გარემოში. ტვინზე ზეგავლენა რა არის?! პირველ რიგში, ეს არის, რა თქმა უნდა, ძილის დარღვევა, რაც აისახება სხვადასხვა პრობლემის მხრივ, მაგალითად, ეს არის ჩაძინების გაძნელება. ითვლება, რომ ძილის დროს ოთახში ხმაური 30 დეციბალზე მეტი არ უნდა იყოს. იმ გარემოში, სადაც არის ტრანსპორტის აქტიური მოძრაობა ხმაური 80 დეციბალია. თუ ჩვენ ვცხოვრობთ ისეთ გარემოში, სადაც ძალიან ახლოს ვართ ქუჩასთან და ფანჯარა ღიაა, 30 დეციბალი ჩვენს საძინებელში არასდროს არ არის. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ხშირი გაღვიძება, გამოფხიზლება, არასრულყოფილი ძილი და თავისი ზეგავლენა მოახდინოს შრომისუნარიანობაზე,“ - აღნიშნულ საკითხზე მაია ხერხეულიძემ საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ისაუბრა.
