Baby Bag

​კინო სასკოლო რესურსისთვის - რჩევები მასწავლებლებს

​კინო სასკოლო რესურსისთვის - რჩევები მასწავლებლებს

მასწავლებლებს, უპირველესად კი სამოქალაქო განათლების პედაგოგებს გიზიარებთ ფილმებს, რომლებშიც არსებითადაა მოხაზული მოზარდების პრობლემატიკასა და მასთან მჭიდროდ გადაჯაჭვული საყოველთაო მნიშვნელობის მქონე თემების რეფლექსიები. ყველა დასახელებული კინოსურათის პროტაგონისტი ბავშვი ან მოზარდია, შესაბამისად, წინამდებარე ფილმები მასწავლებლებს, როგორც კლასგარეშე დავალებებისთვის გამოგვადგება, ასევე, საკუთრივ საგაკვეთილო პროცესში შეგვიძლია ამა თუ იმ ფილმიდან, განსახილველ თემასთან შესაბამისი მონაკვეთების ჩვენება. გამართული ორიენტირებისთვის ყველა მათგანს მცირე სინოფსისი წავუმძღვარე. ჩამონათვალი ქრონოლოგიური სიზუსტითაა დალაგებული. ამავდროულად, ყველა დასახელებული ფილმი ცალსახად მაღალმხატვრული ღირებულებისაა და თითოეული მათგანი, საკვლევ თემატიკას გამორჩეული შემოქმედებითი პასუხისმგებლობითა და აკადემიური ინტერესით მიემართება.

ჩარლი ჩაპლინი: The Kid - ბავშვი. 1921. ჩარლი ჩაპლინის თვითმყოფადი ენა, რომელიც კომედიის მხატვრული ხერხებით ჟონგლიორობს და მაყურებლის თვალსა და გულს უმცირესს დროში ატყვევებს, კომედიური სიმსუბუქის მიღმა, ამავდროულად უაღრესად პოლიტიკური მნიშვნელობის მატარებელია და მუდმივად რეფლექსირებს უმნიშვნელოვანეს სოციალურსა და კულტურულ პრობლემატიკაზე. ხსენებული ფილმი, ამერიკაში, დიდი დეპრესიის ჟამს უსახლკარო კაცისა და მიუსაფარი ბავშვის დრამატულ ურთიერთობაზე, სიყვარულის, ემპათიისა და ერთადობის სასიცოცხლო მნიშვნელობაზე მოგვითხრობს (კინემატოგრაფში ასახულ ბავშვ პერსონაჟებზე ნინი შველიძის შესანიშნავ ​ესეს გიზიარებთ). 

ჟან ვიგო: Zero for Conduct - ნული ყოფაქცევისათვის. 1933. კინოსურათი სკოლა-პანსიონის ტიპის დაწესებულებაზე მოგვითხრობს, რომელშიც უმკაცრესი, ავტორიტარული ტიპის დისციპლინა სუფევს. დაუმორჩილებლობის სურვილს ატანილი ბავშვები, გადაწყვეტენ მჩაგვრელ დღის წესრიგს აუჯანყდნენ და ამისთვის, სხვადასხვა ექსპრესიულ წინააღმდეგობის ხერხებს მიმართავენ. ფილმის კინოეკრანებზე გამოსვლამ, კონსერვატიულად განწყობილ გაბატონებულ კლასში დიდი ვნებათაღელვა გამოიწვია.

ვიტორიო დე სიკა: Bicycle Thieves - ველოსიპედის ქურდები. 1948. თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ველოსიპედის ქურდები ხელოვნების ყველა მოყვარულისათვის აუცილებლად სანახავი ფილმია. ნამუშევარში პროტაგონისტებად იტალიელი მამა-შვილი გვევლინებიან, რომლებზეც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი დეპრესიის სიმძიმე, მთელი თავისი სისავსით აღბეჭდილა. ფილმი მრავალშრიანი დრამატურგიული წიაღსვლებით წარმოგვიდგება, ერთი მხრივ, კინოსურათი თვითგადარჩენის გზაზე წამოჭრილ მორალურ დილემებს აღწერს, მეორე მხრივ, ამგვარი მძიმე სოციალური ვითარების ფონზე, მამა-შვილის ამაღელვებელ და სამუდამოდ დასამახსოვრებელ ისტორიაზე მოგვითხრობს.

რობერტო როსელინი: Germany, Year Zero - გერმანია, ნულოვანი წელი. 1948. რობერტო როსელინი, ვიტორიო დე სიკასთან ერთად იტალიური ნეორეალიზმის სულისჩამდგმელია, იტალიელი რეჟისორები გამორჩეული ოსტატობით აღწერენ, ევროპაში, (უმეტესად იტალიაში), მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ ჩამოვარდნილ უკიდურეს ძნელბედობას, მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობასა და მომეტებულ კრიმინოგენურ სიტუაციას. ფილმის 'გერმანია, ნულოვანი წელი' სიუჟეტი გერმანიაში, 12 წლის ედმუნდის გარშემო ტრიალებს, სიდუხჭირეში ჩავარდნილი ოჯახის გამოსაკვებად ბიჭი ყველა შესაძლო ხერხს მიმართავს. ედმუნდის მძიმე ფსიქოსოციალური მდგომარეობა, მორალური დილემები, ბურუსით მოცული მომავალი, თანადროული გერმანული საზოგადოების კოლექტიური განწყობების შუქზე ვლინდება და ნათლად ჩანს, რომ ნაციზმის, უკიდურესი ბოროტების მემკვიდრეობისგან განთავისუფლება მსხვერპლად ახალი თაობის სიცოცხლეს მოითხოვს.

სატიაჯიტ რაი: Pather Panchali - გზის სიმღერა. 1955. 'გზის სიმღერა' დიდი ინდოელი რეჟისორის შესანიშნავი ტრილოგიის პირველი ფილმია. ტრილოგია, ინდოელ ბიჭ, აპუს შესახებ მოგვითხრობს. ხსენებული ფილმი, ინდოეთის ერთ-ერთ სოფელში აპუსა და მისი ოჯახის გარშემო ტრიალებს. კინოსურათში ნათლადაა აღწერილი ინდოეთის მძიმე ეკონომიკური ყოფა, გაუსაძლისი სიღარიბე და უპერსპექტივობა. ამგვარი მძიმე ვითარებისგან გადარჩენის ერთადერთ გზად, თანაგანცდა, ნების ოპტიმიზმი და ბავშვური, უშუალო სიხალასეა წარმოდგენილი. 'გზის სიმღერა' ვიზუალურად მომნუსხველი და ემოციურად ამაღელვებელი ისტორიაა პატარა ბიჭზე, რომელიც დიდ პრობლემებს შესჭიდებია.

ნიკოლას რეი: Rebel Without a Cause - მეამბოხე მიზეზის გარეშე. 1955. შესანიშნავი ფილმი მოზარდების წინააღმდეგობასა და დაბეტონებული კულტურისა თუ გაქვავებული ბურჟუაზიული ეთოსის დამთრგუნველი ბუნების შესახებ. ამასთან, ნამუშევარი კრიტიკულად რეფლექსირებს: მომეტებული მასკულინობისა და თინეიჯერებში მზა სააზროვნო თუ სამოქმედო კოდების შესახებ.

ფრანსუა ტრიუფო: The 400 Blows - 400 დარტყმა. 1959. „400 დარტყმა“ ფრანგული „ახალი ტალღის“ ერთ-ერთი სულისჩამდგმელი ფილმია, რომელიც მოზარდობის სირთულეებზე რეფლექსირებადი უმნიშვნელოვანესი კინოდოკუმენტია. ფილმი, მძაფრი ვიზუალური ექსპრესიულობით მოგვითხრობს მოზარდზე, რომელიც უყურადღებო მშობლებისა და ცივი, გახევებული გარემოს ფონზე, ნაადრევ ეგზისტენციალურ კრიზისს განიცდის, მძიმე გარემოული ფაქტორების ნიადაგზე ტოვებს ოჯახს, გარბის სახლიდან, რაც კინემატოგრაფის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი დასასრულის მომასწავებელი ხდება.

მილოშ ფორმანი: Black Peter (Černý Petr) - შავი პიტერი. 1964. ისტორია პიტერზე, რომელიც საცხოვრებელ გარემოში ორმაგი ზეწოლის ქვეშაა მოქცეული; ერთი მხრივ, მას ავტორიტარული მისწრაფებების მქონე მამის ბორკილქვეშ ცხოვრება უწევს, მეორე მხრივ, შემოსაზღვრული ავტონომიურობის პირობებში ცდილობს თვითრეფლექსიას. ფინალურ სცენაში, პეტრეს, ეუბნება მამა, რომ სანამ მას არ ეცოდინება როგორ მოიქცეს, იქამდე იგი გადაწყვეტს მის ნაცვლად, ეს ფრაზა ტოტალიტარიზმის მანიფესტაციას, ცალკეულის ზოგადით, 'დიდი მამის' წესით განკარგვის სურვილს გამოხატავს.

კენ ლოუჩი: Kes - კესი. 1969. კენ ლოუჩის უხვსა და მნიშვნელოვან შემოქმედებაში „კესი“ ალბათ საუკეთესო ფილმია. ნარატივი მოზარდი ბიჭის გარშემო ვითარდება. რომელიც დროდადრო პერიფერიაში არსებულ სრულ უპერსპექტივობასა და ემოციურ გამოთიშულობაში გადაიზრდება. აპათიისაგან ერთადერთ ხსნად, ბიჭს შევარდენის გაწვრთნა ესახება. მოზარდისთვის ფრინველთან ურთიერთობა და ზრუნვა, სულგამყინავი გარმოსგან თვითდაღწევის გარდა, მნიშვნელოვანი ემოციური დატვირთვის მატარებელია.

მიქელანჯელო ანტონიონი: Zabriskie Point - ზაბრისკი პოინტი. 1970. ფილმი მოსწავლეების არა, თუმცა სტუდენტების შესახებ მოგვითხრობს, რომელიც 1968 წლის სექსუალური რევოლუციისა და სტუდენტური ჯანყების შესახებ მნიშვნელოვანი კინოდოკუმენტია და ამ კონტექსტში ნამდვილად გამოდგება. გასათვალისწინებელია, რომ ფილმის შუაში დაახლოებით 10 წუთი საკმაოდ ღია სექსუალურ სცენებს ეთმობა, თუმცა, ვფიქრობ, მეათე კლასიდან ამ ფილმის ჩვენება პრობლემას არ წარმოადგენს. ამავდროულად ფილმი რეფლექსირებს ბუნებისა და კულტურის გახლეჩილობაზე, ბატონობის მიერ ინსტრუმენტალიზებულ პოლიციაზე, რომელიც ძალადობრივ, სადამსჯელო მანქანადაა გადაქცეული. ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია ფილმის დასასრული (რომელიც ნაწილობრივ გოდართანაცაა გადაძახილი), რომელშიც წინააღმდეგობის უწყვეტობის გამომხატველი, ამქვეყნიური უკეთურების სიმბოლური ნგრევის დასამახსოვრებელი მიზანსცენა თამაშდება.

პიტერ ბოგდანოვიჩი: The Last Picture Show - უკანასკნელი კინოსეანსი. 1971. 'უკანასკნელი კინოსეანსი' ამერიკელი თინეიჯერებისთვის დამახასიათებელი ცხოვრების ამაღელვებელი კინორეფლექსიაა, ფილმი სიღრმისეულ დონეზე იკვლევს ჰუბერტატის პერიოდისთვის ნიშანდობლივ საკითხებსა და მის შიდაარსზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მქონე გარემოულ ფაქტორებს.

პიტერ ბოგდანოვიჩი: Mask – ნიღაბი. 1985. ფილმის ცენტრალური ფიგურა 16 წლის რონი დენისია. ბიჭს უიშვიათესი სასიკვდილო დაავადება სჭირს, რომელიც თავის ძვლების გაუჩერებელ ზრდასა და სახის ძვლების დეფორმაციას იწვევს. კარგი ფილმია, სწორ აქცენტებზე აგებული, ყოველგვარი უტრირებისა და ზედმეტი მოჩუქურთმებების გარეშეა ნაჩვენები; პროტაგონისტის, ოჯახის წევრებსა თუ უცხო ადამიანებთან ურთიერთობა. აქცენტირებულია მშობლებისა და ოჯახის (ამ შემთხვევაში, დედა, ბაბუა, ბებია და დედის მეგობარი 'ბაიკერები') მნიშვნელობა - დაავადების თანმხვედრ ფსიქოლოგიურ სირთულეებთან გამკლავებისას.

ვიმ ვენდერსი: Alice in the Cities - ალისეა ქალაქებში. 1974. ჟურნალისტისა და მასთან შემთხვევით შემხვედრი ბავშვის მოგზაურობა, ფილმი, ყოველგვარი ზედმეტი ემოციური და ვიზუალური ხრიკების გარეშე, მინიმალისტური გამოსახვის ფორმებით გვიყვება ძალიან საინტერესო ამბავს, ჟურნალისტზე, ვისთვისაც უცხო ბავშვთან თანყოფნა და ურთიერთზრუნვა, თვითრეფლექსიის მნიშვნელოვან ფუნქციას კისრულობს და ალისეაზე, რომლისთვისაც უფროსი მეგობრის შეძენა ეგზისტენციალური მნიშვნელობის მატარებელია. დაბოლოს, ფილმი ეჭვქვეშ აყენებს ურთიერთობებზე 'ეიჯისტურ' მზერას, რის მიხედვითაც მეგობრობის დროს გარკვეული ასაკობრივი სხვაობა სოციალურ დევიაციად განიხილება.

ჯონ ჰიუზი The Breakfast Club - კლუბი საუზმე. 1985. ძალიან სახალისო ისტორია ხუთ განსხვავებულ, სკოლაში არასასწავლო საათებში დასჯილ მოზარდზე. კომედიური ელემენტებით ნაკვები კინოსურათი განსხვავებების მიღმა მყოფ მსგავსებებს აღწერს და მეგობრობისას ვიზუალური სხვაობების მეასეხარისხოვნებაზე მიუთითებს. ამავდროულად, ფილმი 80-იანი წლების ამერიკელ თინეიჯერებზე დაკვირვებისა და შესწავლის კარგი საშუალებაა. ასევე შეგიძლიათ ნახოთ ამავე ავტორის ნამუშევარი: Sixteen Candles.

რობ რაინერი Stand by Me - დარჩი ჩემთან. 1986. მოზარდების მეგობრობის შესახებ: ძალიან სასიამოვნო და ჩამთრევი სათავგადასავლო ფილმია. კინოსურათში, გარდაცვლილი მეგობრის საძებნელად პროტაგონისტთან ერთად ორი მეგობარი მიემართება. სტივენ კინგის ნოველაზე დაფუძნებული ამბავი ბავშვობის სირთულეებზე, მშობლებთან დაპირისპირებულობასა და ბავშვობაში განცდილი საფუძველმდებარე განცდების მნიშვნელობაზე მოგვითხრობს.

ლუი მალი: Au revoir les enfants - მშვიდობით ბავშვებო. 1987. კინონამუშევარი მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში, ერთ-ერთ კათოლიკურ კოლეჯში ებრაელი და ფრანგი ბავშვის მეგობრობის შესახებ მოგვითხრობს. ფილმი მორალური დილემების, უსამართლობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და ემპათიის მნიშვნელობაზე გადაღებული ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კინოსურათია.

ტეო ანგელოპულოსი Landscape in the Mist - პეიზაჟი ნისლში. 1988. დიდებული ფილმი მოზარდი გოგონასა და მისი პატარა ძმის შესახებ. ემოციურად ძალიან მძიმე ელემენტების შემცველი კინოსურათი, რომელიც კინემატოგრაფიული ესთეტიკის მწვერვალზე იმყოფება და სოციალური მნიშვნელობის მხრივ, განუმეორებელი ნამუშევარია. „ერთგვარი ბავშვური ოდისეა, სადაც ბერძენი ავტორის პოეტური შესაძლებლობები ჰომეროსის შესაძლებლობებს უტოლდება“ (გიორგი ჯავახიშვილი). ძალიან ამაღელვებელია ობოლი და-ძმის ისტორია, რომლებიც დაკარგულ მამას ეძებენ, გზად კი უამრავ ხიფათს აწყდებიან. გარდა ბიოგრაფიული განზომილებისა, ამავდროულად, დაკარგული მამის ძიება ზედმიწევნით სიმბოლური მნიშვნელობის მატარებელია.

ისაო ტაკაჰატა: Grave of the Fireflies - ციცინათელების სასაფლაო, 1988. ანიმე მეორე მსოფლიო ომის დროს იაპონიაში მიმდინარე მძიმე სოციალურ ვითარებაზე მოგვითხრობს, სიუჟეტი ობლად დარჩენილი და-ძმის გარშემო ტრიალებს. ძალიან მძიმე ისტორიაა, რომელიც მუდმივად აქცენტირებს თანაგრძნობისა და მხარდაჭერის მნიშვნელობაზე, განსაკუთრებით ამგვარი ძნელბედობის ჟამს.

პიტერ უირი: Dead Poets Society - მკვდარი პოეტების საზოგადოება. 1989. შეუძლებელია ფილმს 'მკვდარი პოეტების საზოგადოება' უყურო და სამუდამოდ არ დაგამახსოვრდეს ჯონ კიტინგი, პურიტანული კოლეჯის გამორჩეულად ქარიზმატული მასწავლებელი. სიუჟეტური ქარგა ბიჭებისთვის განკუთვნილ კონსერვატიული ტიპის სასწავლებელში მიმდინარეობს, რომელშიც ქცევისა და სწავლის სემანტიკა მკაცრად იერარქიულსა და ეჭვშეუვალ დოგმატიკაზე ფუძნდება. კიტინგი, მოსწავლეებს: დაბეტონებული, ინდოქტრინაციის ელფერგადაკრული განათლების მიცემის ნაცვლად, აქ და ახლა, შემოქმედებითი აზროვნებისა და ძირეული სურვილების ერთგულებისაკენ უბიძგებს. ლათინური აფორიზმი 'Carpe diem' ფილმის ლაიტმოტივია და კაპიტალისტურ, ავტომატიზებულ სიცოცხლეში 'თამაშის ხელოვნების' გადამრჩენელ მნიშვნელობაზე მიუთითებს.

რიჩარდ ლინქლეიტერი: Dazed and Confსused. 1993. საკმაოდ კარგი ფილმია, რომელიც 70-80იანი წლების ამერიკელ მაღალკლასელებზე მოგვითხრობს, ჰიპებსა და მსგავს თემატიკაზე მიმართულ გაკვეთილებში გამოსადეგი კინოსურათია.

რიჩარდ ლინქლეიტერი: Boyhood – ბავშვობა. 2014. ძალიან საინტერესო პროექტი, რომელიც წლების განმავლობაში იქმნებოდა (ფილმს 12 წელი იღებდნენ და მსახიობიც მისსავე განსახიერებულ პერსონაჟთან ერთად იზრდებოდა) და პროტაგონისტთა ასაკობრივ ზრდას კინემატოგრაფზე ასახავდა. ფილმი ორგანულად იკვლევს თინეიჯერულ გამოწვევებსა და ბავშვების ცხოვრებაზე ემოციური თუ ფიზიკური ფაქტორების ცვალებადობის გარდამტეხ მნიშვნელობას.

ძმები დარდენები: Rosetta – როზეტა. 1999. სოციალური კინოს მნიშვნელოვანი ნიმუში 17 წლის მოზარდ გოგოზე, რომელიც მძიმე სოციალურ წნეხს სხვადასხვა გზებით ებრძვის. პროტაგონისტზე მუდმივად მიპყრობილი კამერა, მაყურებლებს ამაღელვებელი ისტორიის თანაზიარად გვამყოფებს.

ძმები დარდენები: The Kid with a Bike - ბიჭი ველოსიპედით. 2011. მოკლედ რომ ვთქვათ, ულამაზესი და ემოციურად დახუნძლული ფილმი, უსახლკარო მოზარდ ბიჭსა და მასზე მზრუნველი, უცნობი ზრდასრული ქალის შესახებ. მნიშვნელოვანი სოციალური ხაზგასმებით; მამისაგან მიტოვებული ბავშვისა და ქურდობის, როგორც ტოტალური უპერსპექტივობის ალტერნატივის შესახებ.

ჰაიაო მიაძაკი: Nausicaä of the Valley of the Wind - ნაუსიკა ქარების ველიდან. 1984. ძალიან კარგი, მაგიური ნამუშევარი, გლობალურ დათბობაზე, მის თანმდევ ეკოლოგიურ კატასტროფებსა და ცხოველებთან მის თანადროულ მოპყრობაზე. თანაც, ბავშვებისთვის მარტივი და სასიამოვნო საყურებელია.

ჰაიაო მიაძაკი: Princess Mononoke - პრინცესა მონონოკე. 1997. ფილმი მოხერხებული და სიღრმისეული მეტაფორაა - ბუნების უკიდეგანო დამორჩილებასა და მის თანხმლებ მანკიერ გამოცდილებებზე. ერთი მხრივ, რეჟისორი გვატყობინებს, რომ ბუნების რესურსების გამოყენება სიცოცხლისთვის აუცილებელი პირობაა, მეორე მხრივ კი, ბუნების აღრიცხვა–დამორჩილებისას მასთან ზომიერი მოპყრობის აუცილებლობაზე მიგვითითებს.

ჰაიაო მიაძაკი: Spirited Away. 2001. სულ ცოტა ხნის წინ დავრწმუნდი, რომ კარგი ანიმე სრულყოფილი კინემატოგრაფიული ღირსების მატარებელია. ჰაიაო მიაძაკი კი ნამდვილი ოსტატი და ჟანრის ავანგარდში მყოფი ფიგურაა. ეს მართლაც ლეგენდარული ფილმი სიღრმისეულად იკვლევს ყოფიერების უმნიშვნელოვანესს შრეებს. კინოსურათში მომხმარებლობის, სამყაროსა და ბუნებასთან მიმართების საკითხები, ბავშვების თვალთახედვითა და მათთან ძირეულ მიმართებაშია განხილული.

გას ვან სენტი: Elephant – სპილო. 2003. გას ვან სენტის სპილო მნიშვნელოვანი ფილმია, სკოლებში ე.წ. 'შუთინგის' პრობლემის ანალიზისათვის (გას ვან სენტის სპილოზე იხილეთ ლევან აბდუშელიშვილის საინტერესო ​რეცენზია)

შონ ბეიკერი: The Florida Project - პროექტი ფლორიდა. 2017. საკმაოდ ძლიერი ფილმია ამერიკაში ჩაგრული სოციალური კლასისა და მის გარშემო მიმდინარე მძიმე სოციო-ეკონომიკური პერიპეტიების შესახებ. მოქმედება მცირეწლოვანი ბავშვების გარშემო ტრიალებს, მათი საკმაოდ მძიმე ყოველდღიურობა; გართობის, ნაყინის ბავშვური რიტუალურობით მირთმევისა და სხვა ვიზუალურად დასამახსოვრებელი დეტალების მეშვეობით მსუბუქდება. იაფფასიანი მოტელის გარშემო განვითარებული ისტორია სადა და უტყუარი სახითაა აღწერილი. 'პროექტი ფლორიდა' ბავშვების ოცნებებისა და მასთან დაპირისპირებული მტკივნეული რეალობის შესანიშნავი კინორეფლექსიაა. ბავშვების პერსპექტივით დანახული რეალობის ფონზე, ხელის გულზე იშლება ამერიკული სახელმწიფოსაგან მივიწყებული, მარგინალიზებული კლასი, რომელიც გადარჩენის ყოველწამიერ ჯაფაშია ჩართული. დასასრულიც სიმბოლური და ორაზროვანია, ერთი მხრივ, ეკლიანი რეალობისგან გაქცევა წრფელი მეგობრობის შუქზე ილანდება, მეორე მხრივ, გაქცევის ვექტორები დისნეილენდის, როგორც 'ამერიკული ოცნების' – იდეოლოგიური ხაფანგის გამომსახველ, ფაქტობრივი ძეგლისკენაა მიმართული.

და ბოლოს, მოსწავლეებთან საკომუნიკაციო ენის გაშუალება-გაბუნებრივებისთვის, ყველას გამოგვადგება ის ფილმები თუ სერიალები, რომლებსაც მოზარდები ხშირად უყურებენ. მაგ: Toy Story, Harry Potter, E.T. the Extra-Terrestri (თუმცა, ეს აღარც იმდენად). სერიალები: Stranger Things, Sex Education, The End of the F***ing World. ასევე, მარველისა და დისის კომიქსების კინოეკრანიზაციები. ხსენებული პოპულარული პროექტების ყურებით, გარდა მისი მაყურებელი ბავშვების ინტერესებისა და გემოვნების გაცნობისა, ამავდროულად ვეცნობით: იმ სააზროვნო და კულტურულ კოდებს, რომლებიც ახალი (მილენიალების შემდგომი თაობების) თაობის რაღაცაგვარ ფორმირებაში მონაწილეობენ. 

ავტორი: ავთანდილ ძამაშვილი 

შეიძლება დაინტერესდეთ

სოციო-ემოციური სწავლების სტრატეგიები

სოციო-ემოციური სწავლების სტრატეგიები

მოქალაქეობრივი განათლების ძირითად მიზანს დემოკრატიული საზოგადოების აქტიური წევრის ჩამოყალიბება წარმოადგენს, ხოლო მოქალაქეობრივ კომპეტენციად განსაზღვრულია მემკვიდრეობის დაფასება და მასზე ზრუნვა, ენობრივი და კულტურული მემკვიდრეობის გააზრება და დაფასება, საკუთარი და განსხვავებული კულტურის წარმომადგენლებთან/ჯგუფებთან წარმატებული კომუნიკაცია, კონფლიქტების არაძალადობრივი მეთოდებით მართვა და სხვა.

ბოლო რამდენიმე ათწლეულია თანამედროვე სკოლის წინაშე მდგარ პრიორიტეტულ ამოცანებს შორის განსაკუთრებით მზარდი მნიშვნელობით გამოირჩევა მოსწავლის სოციალური და ემოციური განვითარება, როგორც საზოგადოების კეთილდღეობის ერთ-ერთი მთავარი საყრდენი ჯანსაღი, სოციალურად ჰარმონიული და უსაფრთხო საზოგადოების ფორმირებაზე დაკვეთა მიმართულია სკოლისაკენ.

დღეს სოციო-ემოციური სწავლება მოსწავლეთა წარმატების ინდიკატორად მიიჩნევა.

სოციო-ემოციური სწავლება, როგორც კონცეპტუალური ჩარჩო წარმოდგენილია შემდეგი ხუთი კომპონენტის სახით:

თვითშემეცნება - მოიცავს საკუთარი ემოციების, პირადი მიზნების, ღირებულებების გაცნობიერებას, საკუთარი ძლიერი და სუსტი მხარეების გააზრებას.

თვითმართვა - მოიცავს უნარებსა და დამოკიდებულებებს, რომლის დახმრებითაც შესაძლებელია ემოციების და ქცევების რეგულირება.

სოციალური ცნობიერება - მოიცავს განსხვავებული გამოცდილების კულტურის მქონე ადამიანების შეხედულებების მიღებას, ემპათიის და თანაგრძნობის განცდას. ოჯახის, სკოლისა და საზოგადოების შეცნობასა და მხარდაჭერას.

ურთიერთობის უნარები - მოიაზრებს მოსწავლეთა შესაძლებლობებს დაამყარონ ჯანსაღი ურთიერთობები.

პასუხისმგებლობაზე დამყარებული გადაწყვეტილების მიღება - გულისხმობს სხვადასხვა სიტუაციაში პირად ქცევასა და სოციალურ ინტერაქციასთან დაკავშირებული სოციო-ემოციური სწავლის შესაძლებლობის მიცემა.

წარმოგიდგენთ სოციო-ემოციური სწავლის წარმატებული პრაქტიკის მაგალითებს, რომლებიც სოციალური და ემოციური განვითარების გზით ეხმარება მოსწავლეს აქტიურ მოქალაქედ ჩამოყალიბებაში.

„ბრაზის თერმომეტრი“

„ბრაზის თერმომეტრი“ სოციო-ემოციური სწავლის ხელშემწყობი სახალისო აქტივობაა.განსაკუთრებით სასარგებლოა მისი გამოყენება დაწყებით საფეხურზე.ვინაიდან სოციო-ემოციური სწავლის ერთ-ერთ მიზანს ემოციების ამოცნობის ,გააზრების და მართვის უნარის განვითარება წარმოადგენს.ამ აქტივობის შედეგად: მოსწავლეები სწავლობენ, რომ გაბრაზება ბუნებრივი მოვლენაა,რომ ყველა შეიძლება გაბრაზდეს სხვადასხვა მიზეზის გამო: სხვადასხვა სიტუაციაში ბრაზის ტემპერატურამ შეიძლება მოიმატოს ,როგორც წყლის ტემპერატურა იმატებს ნელ-ნელა ,სანამ ადუღდება.

პრაქტიკული რჩევები /ნაბიჯები „ბრაზის თერმომეტრის“ გამოყენებისათვის.

მოამზადეთ სამუშაო ფურცელი, რომელიც თამაშის ძირითად მასალას წარმოადგენს -სამუშაო ფურცლები შეგიძლიათ თითოეული ნიშნული სხვადასხვა ფერით მონიშნოთ ისე, რომ ფერის გრადაციამ ქვევიდან ზემოთ 1-დან 5-ის ჩათვლით.

ნუმერაციის მიხედვით დაიტანეთ მინიშნებები:

1. მშვიდი

2. გაღიზიანებული

3. ნაწყენი

4. გაბრაზებული

5. განრისხებული

სამუშაო ფურცლები შეგიძლიათ გამოიყენოთ, როგორც დამოუკიდებელი, თავისუფალი დისკუსიისას რაიმე თემაზე, ასევე კონკრეტული ტექსტის, ვიდეომასალის, მოვლენის, ამბის ანალიზისას: მოსწავლეები (ინდივიდუალურად ,წყვილებში ან ჯგუფებში) ავსებენ „ბრაზის თერმომეტრის „სამუშაო ფურცელს კონკრეტული ნიშნულის (შინაარსის, ემოციის) შესაბამისად, ასახელებენ მაგალითებს: ფურცლების შევსების შემდეგ მოსწავლეებს მიეცით მსჯელობის, დისკუსიის საშუალება - ისაუბრონ თავიანთ ნაშრომებზე, ახსნან რა შეესაბამება მათ მიერ დასახელებული მაგალითები თერმომეტრზე ემოციური „ტემპერატურის“ მატებას. მოსწავლეებმა ემოციების მართვის სტრატეგიებზეც ისაუბრონ, რა გამოსავლი შეიძლება არსებობდეს ამა თუ იმ ემოციის მართვისას. დისკუსიის დროს მოსწავლეებმა შეძლონ ერთმანეთის მოსმენა და განსხვავებული მოსაზრებების მიღება.

სავარჯიშო 2

სავარჯიშოს მიზანია, ბავშვებმა განიხილონ ბრაზის წარმოშობის ზოგადი მიზეზები, რომლებიც შესაძლოა განსხვავებული იყოს ცალკეული ადამიანისთვის, დაფიქრდნენ, რა არის ხშირად მათთვის ბრაზის გამომწვევი მიზეზი და როგორ არის შესაძლებელი მისი კონტროლი. ასევე, დაფიქრდნენ ბრაზის გამოხატვის დადებით და უარყოფით შედეგებზე. 

საჭირო მასალა:

ფლიპჩარტის ქაღალდი;

ფერადი ფანქრები ან მარკერები.

ინსტრუქცია: 1. ჯგუფის წევრებს სთხოვეთ დასხდნენ წრეზე. სავარჯიშო დაიწყეთ ფრაზით: „მისტერ რობინსი ბრაზდება, როცა... (მაგ.) მას მიმართავენ ზედმეტსახელით“. სთხოვეთ წრეზე მჯდომ მომდევნო ბავშვს, გაიმეოროს იგივე ფრაზა და დაასახელოს სხვა მიზეზი, რის გამოც მისტერ რობინსი ბრაზდება, მაგ. „მისტერ რობინსი ბრაზობს, როცა მიმართავენ ზედმეტსახელით“.

მომდევნო ბავშვი იმეორებს ფრაზას, მანამდე დასახელებულ მიზეზებს და ამატებს ახალს. სავარჯიშო დასრულდება მაშინ, როცა წრეში მყოფი ყველა ბავშვი დაასახელებს მიზეზს. სხვა მიზეზები შესაძლოა იყოს: • როცა ვინმე უყვირის; • როცა ბევრი სამუშაო აქვს; • როცა მშიერია და არა აქვს ფული;

შემდეგ თვითონ გაიხსენონ ბოლოს როდის და რაზე გაბრაზდნენ.სთხოვეთ დაფიქრდნენ ორ მიზეზზე, რის გამოც უკიდურესად ბრაზდებიან ხოლმე. თითოეული ბავშვი აკეთებს ჩამონათვალს და (საჭიროების შემთხვევაში მასწავლებლის დახმარებით), მონიშნავს ბრაზის გამომწვევ ორ ყველაზე უფრო ძლიერ მიზეზს.საბოლოოდ დასვით შეკითხვები დისკუსიისთვის: - არსებობს ადამიანი, რომელიც არასოდეს ბრაზდება? - შეგიძლია პრობლემები გადაჭრა მაშინ, როცა გაბრაზებული ხარ? - რა დადებითი შედეგი მოაქვს ბრაზს? - რა უარყოფითი შედეგის მოტანა შეუძლია ბრაზის გამოხატვას? პასუხები ჩამოწერეთ (ან სიმბოლურად გამოხატეთ) ფლიპჩარტზე და შეჯამებისას ხაზი გაუსვით ბრაზის აგრესიული ფორმით გამოხატვის უარყოფით შედეგებს და საფრთხეებს.

სავარჯიშო 3.

„რა გვემართება, როცა ვბრაზდებით?“

სავარჯიშოს მიზანია მოზარდების ინფორმირება ბრაზის თანმხლები ფიზიკური რეაქციების შესახებ.

საჭირო მასალა:

ფლიპჩარტი;

ფერადი მარკერები.

ინსტრუქცია: „დღეს ვისაუბრებთ იმაზე, თუ რა მოსდის ჩვენ სხეულს, როცა ვბრაზდებით. დაფიქრდით და მითხარით, რა ემართება თქვენს სხეულს მაშინ, როცა ძლიერი ბრაზი გიპყრობთ? მონაწილეთა პასუხები ფლიპჩარტზე დაწერეთ, შემდეგ კი აუხსენით ქვემოთ მოცემული ინფორმაცია:

„გულისცემა გვემატება“;

„სწრაფად ვსუნთქავთ“;

„გულმკერდი გვტკივა“;

„სუნთქვა არ გვყოფნის“;

„ვკანკალებთ“;

„ვოფლიანდებით“.

ინფორმაცია ბრაზის შესახებ რაც უფრო ძლიერად ვბრაზდებით, მით ძლიერი რეაქცია აქვს ჩვენს სხეულს და მეტიც, - რაც უფრო ძლიერია ჩვენი სხეულის რეაქცია, მით უფრო მეტად ვბრაზდებით. იმისთვის, რომ ვისწავლოთ, თუ როგორ გავბრაზდეთ ნაკლებად, ჩვენს სხეულს უნდა ვასწავლოთ მოდუნება. რაც უფრო მეტად დუნდება ჩვენი სხეული, მით მეტად მოდის ჩვენთან კარგი ფიქრები და შეგრძნებები. ასე რომ, ჩვენ ვისწავლით, როგორ შეიძლება მოდუნება..

სავარჯიშო 4. მოთხრობა: „ბრაზის დაჭედება“.

სავარჯიშოს მიზნები:

ბრაზის მართვა;

პრობლემის გადაჭრის ძიება;

ენერგიის კრეატიულად გამოყენება;

ქცევის შედეგების გაცნობიერება;

პასუხისმგებლობის გრძნობის გაღვივება;

ახალი შესაძლებლობების ძიება;

პოზიტიური ალტერნატივების შექმნა.

ინსტრუქცია: მოუყევით მოზარდებს მათეს ამბავი და ქვემოთ მოცემული შეკითხვების დახმარებით წარმართეთ დისკუსია.

მათეს ამბავი

მათე კარგი ბიჭი იყო. მას სიამოვნებდა მეგობრებთან და ოჯახთან ერთად ყოფნა და მათაც სიამოვნებდათ მათესთან ურთიერთობა. მაგრამ მათეს ერთი პრობლემა ჰქონდა: როცა რამე არ მოსწონდა, ძალიან ბრაზდებოდა, ხმამაღლა ყვიროდა, კარს აჯახუნებდა, მხარს გაჰკრავდა ხოლმე ირგვლივ მყოფ ბავშვებს ან ნივთებს ისროდა. დედა და მამა ეუბნებოდნენ: „მათე, სჯობს ისწავლო შენიხასიათის კონტროლი, თორემ ერთდღესაც პრობლემები შეგექმნება“. მართლაც, მათემ ნელ-ნელა შენიშნა, რომ სკოლის მეგობრები თავს არიდებდნენ მასთან ურთიერთობას. რაც უფრო მეტად ბრაზდებოდა, მით უფრო ნაკლებად ატარებდნენ მეგობრები დროს მასთან ერთად. ეს მათეს ძალიან აწუხებდა. მას მოსწონდა თავისი მეგობრები და არ უნდოდა მათი დაკარგვა, მაგრამ, ამავე დროს, არ იცოდა, როგორ მოქცეულიყო. ის ცდილობდა თავი ეკონტროლებინა, მაგრამ მისი ბრაზი ვულკანივით გროვდებოდა და მერე ფეთქდებოდა. რა უნდა ექნა მათეს?! ერთ მშვენიერ დღეს, შაბათს, დილით, მამამ საჩუქარი მოუტანა. თქვენი აზრით, რას მოუტანდა მამა მათეს? - მან ახალი ჩაქუჩი და ლურსმნებით სავსე ჩანთა აჩუქა. შემდეგ ლურსმნები ძველი კონსერვის ქილაში ჩაყარა და მათეს მიმართა: „ყოველ ჯერზე, როცა გაბრაზდები, გადი გარეთ და ჩაარჭვე ეს ლურსმანი ხის ღობეზე“. თავიდან მათემ იფიქრა: „ალბათ მამა ბევრს მუშაობს და გადაიღალაო“. ბოლოს მან მხრები აიჩეჩა და იფიქრა: „რა აღარ ვცადე, რომ ჩემი თავი გამეკონტროლებინა და რატომაც არ უნდა ვცადო ის, რაც მამამ მირჩია?“ მართლაც, ყოველთვის, როცა მათე სახლში ყოფნის დროს გაბრაზდებოდა, მივიდოდა ხის ღობესთან და ლურსმანს აჭედებდა. თუ მათე სკოლაში ყოფნისას ბრაზდებოდა, ის იმახსოვრებდა და რამდენჯერაც გაბრაზდებოდა, იმდენ ლურსმანს აჭედებდა სახლში მისვლისას. მალე მათეს მობეზრდა ლურსმნების ჩაჭედება. მას აღარ მოსწონდა იმის დამახსოვრება, თუ რამდენჯერ ბრაზდებოდა, მერე ფარდულში გასვლა, ლურსმნების და ჩაქუჩის წამოღება და ბოლოს, ღობეზე ჩაჭედება. ეს ყველაფერი განსაკუთრებით მაშინ უძნელდებოდა, როცა გარეთ წვიმდა ან ციოდა.მათემ აღმოაჩინა, რომ ბოლო დროს უფრო და უფრო იშვიათად ბრაზდებოდა. მისთვის უფრო ადვილი გახდა ხასიათის კონტროლი, ვიდრე გაბრაზების რაოდენობის დამახსოვრება და ლურსმნების ჩაჭედება. ერთხელაც, როცა ერთი კვირა ისე გავიდა, რომ მათეს არ მოუწია არც ერთი ლურსმნის ჩაჭედება, ის ამაყად მივიდა მამასთან და მოუყვა თავისი ამბავი. „კარგია“, - თქვა მამამ, - სასიამოვნოა ამის მოსმენა. მოდი, ახლა იცი რა გააკეთო? ყოველდღე, როცა კი არ გექნება ბრაზის შემოტევა, თითო ლურსმანი გამოაძვრე ღობიდან“. მათემ დაუჯერა მამას. დღეები გადიოდა და სულ ცოტა ლურსმანი იყო დარჩენილი ღობეზე. მაგრამ მათემ შენიშნა, რომ ხვრელებირჩებოდა მათ ადგილზე და ლურსმნების ამოძრობის დროს ღობეც იბრიცებოდა. მათე შეწუხდა ამ ღრეჩოების გამო. როცა ეს მამას უთხრა, მან უპასუხა: „ზუსტად ასე ხდება გაბრაზების დროსაც - ბრაზს შეუძლია ტკივილი მიაყენოს ადამიანს და ხანდახან ჭრილობაც კი დაუტოვოს მას. ბრაზი გაივლის, მაგრამ მის მიერ მიყენებული ტკივილი ადამიანებს დიდხანს არ ავიწყდებათ“. მათე რამდენიმე დღის განმავლობაში ფიქრობდა მამის ნათქვამზე. მას არ მოსწონდა ის, რომ ხვრელირჩებოდა ღობეზე. ყოველთვის, როცა ჩაივლიდა, ხედავდა თავისი ნამოქმედარის შედეგს. ერთ შაბათ დღეს მან მამას წებო სთხოვა და ხვრელების ამოვსება დაიწყო, მაგრამ ისინი მაინც შესამჩნევი იყო. მათეს უნდოდა შეეკეთებინა თავისი ნამოქმედარი, ამიტომ ღობის შეღებვა გადაწყვიტა. მას რამდენიმე იდეა ჰქონდა ღობის ფერთან დაკავშირებით. მათეს შეეძლო ერთი ფერით შეეღება მთელი ღობე ან თითოეული ფიცარი სხვადასხვა ფერის ყოფილიყო. ის ასევე ფიქრობდა მეგობრების მოწვევას და მათთან ერთად ღობეზე სხვადასხვა ნახატის შექმნას. მან ამ ყველაფერზე ფიქრის დროს აღმოაჩინა, რომ უამრავი რამით შეეძლო გამოესწორებინა თავისი ნამოქმედარი. მათე მიხვდა, რომ ეს ყველაფერი გაცილებით სახალისო იყო, ვიდრე ძლიერ გაბრაზება და შემდეგ ლურსმნების დაჭედება.

შეკითხვები დისკუსიისთვის:

რა იწვევდა მათეს ძლიერ გაბრაზებას?

რას გრძნობდნენ მათეს მეგობრები, როცა მათე მათ ასე ექცეოდა?

რას გრძნობდა მათე მაშინ, როცა აღმოაჩინა, რომ მეგობრებს კარგავდა?

კიდევ რა შეიძლებოდა მომხდარიყო, მათეს რომ გაეგრძელებინა ასე გაბრაზება?

თქვენ როგორ გამოხატავთ ხოლმე ბრაზს?

თქვენ რას გააკეთებთ იმისთვის, რომ დაძლიოთ თქვენი ბრაზი?

ავტორი: ზესტაფონის მუნიპალიტეტის სოფელ კვალითის საჯარო სკოლის ისტორიის მასავლებელი თეა კელენჯერიძე

წაიკითხეთ სრულად