Baby Bag

7 დამამშვიდებელი თამაში და აქტივობა ჰიპერაქტიური ბავშვისთვის

7 დამამშვიდებელი თამაში და აქტივობა ჰიპერაქტიური ბავშვისთვის

დედების დიდ ნაწილს მიაჩნია, რომ მისი შვილი ჰიპერაქტიური ბავშვია, თუმცა მსგავსი დასკვნების გამოტანამდე, უმჯობესია აღნიშნული ტერმინის მნიშვნელობას უკეთ ​გავეცნოთ. არასტაბილურობა და ყურადღების დეფიციტი ჰიპერაქტიურ ბავშვებთან ურთიერთობას აძნელებს. ისინი ერთი აქტივობიდან მეორეზე სწრაფად ინაცვლებენ და მოზღვავებული ენერგია აქვთ. მათ ერთ ადგილას მშვიდად ჯდომა და სხვისი საუბრის მოსმენა ძალიან უჭირთ.

ჰიპერაქტიურ ბავშვებს იმპულსური ქმედებები ახასიათებთ, ისინი თავიანთი ქცევის მოსალოდნელ შედეგებზე წინასწარ არასდროს ფიქრობენ. ჰიპერაქტიური ბავშვები მშობლებისგან უფრო მეტ ყურადღებას საჭიროებენ, ვიდრე ის პატარები, რომლებსაც საკუთარი ენერგიის კონტროლი უკეთ გამოსდით. თუ თქვენს შვილთან მეტ მოთმინებას გამოავლენთ და მასთან ურთიერთობისას სპეციალურ სტრატეგიებს შეიმუშავებთ, ბავშვი თავისი ქცევებისა და სურვილების გაკონტროლებას უკეთ შეძლებს.

როგორ მივხვდეთ ბავშვი ჰიპერაქტიურია თუ არა?

  • ჰიპერაქტიურ ბავშვებს სხვა ადამიანების საუბრის მოსმენა უჭირთ
  • ისინი ერთ ადგილზე მშვიდად ჯდომას ვერ ახერხებენ და გამუდმებით მოძრაობენ
  • ისინი ბევრს ლაპარაკობენ და სხვების საუბარში ხშირად ერევიან
  • ჰიპერაქტიურ ბავშვებს ულევი ენერგია აქვთ, იმპულსურები და ენთუზიაზმით სავსე ადამიანები არიან
  • ჰიპერაქტიური ბავშვები ადვილად ბრაზდებიან, მარტივად ერევათ სევდა და ფრუსტრაციას განიცდიან

ბავშვის ჰიპერაქტიურობის მიზეზები მის ტვინში იმალება, რის გამოც პატარას მშვიდი და კომფორტული გარემო უნდა შეუქმნათ, რათა მან საკუთარი ემოციების კონტროლი შეძლოს. ჩვენს სტატიაში სპეციალურ სტრატეგიებს შემოგთავაზებთ, რომელთა დახმარებით თქვენს ჰიპერაქტიურ შვილს იმპულსურობისა და ყურადღების დეფიციტის პრობლემას გადაალახინებთ.

5 გზა ჰიპერაქტიური ბავშვის დასამშვიდებლად

ბავშვი მოზღვავებული ენერგიისგან უნდა გაათავისუფლოთ

აუცილებლად გამონახეთ საშუალებები, რათა ბავშვმა ჭარბი ენერგიისგან გათავისუფლება და გონების დამშვიდება შეძლოს. ბავშვს თამაშისა და სირბილის საშუალება უნდა მისცეთ, რათა ფიზიკურად აქტიური იყოს და მოზღვავებული ენერგია არ აწუხებდეს. შეგიძლიათ ბავშვისთვის სპეციალური ყუთი შეიძინოთ, რომელშიც სხვადასხვა აქტივობის დასახელებები იქნება თავმოყრილი. ამ გზით თქვენი პატარა ყურადღებისა და კონცენრაციის უნარებს განივითარებს.

ხშირად ესაუბრეთ თქვენს შვილს

ბავშვს ყოველთვის გულისყურით მოუსმინეთ და აგრძნობინეთ, რომ მთელი თქვენი ყურადღება მისკენ არის მიმართული. აუცილებლად გაიზიარეთ მისი ინტერესები, სურვილები და მოთხოვნილებები. თქვენს შვილს ემოციების გაკონტროლებაში დაეხმარეთ და ცუდი და კარგი ქცევების ერთმანეთისგან გარჩევა ასწავლეთ.

დაეხმარეთ ბავშვს განტვირთვაში

ბავშვს ეკრანთან დიდი დროის გატარების უფლებას ნუ მისცემთ. ეცადეთ ბუნებაში დიდი დრო გაატაროს. ყოველთვის იყავით მომთმენი და ბავშვს მოზღვავებული ენერგიის გამოყენების სწორი გზა უჩვენეთ.

ქცევით თერაპიას დიდი დრო დაუთმეთ

ბავშვის მიღწევები ყოველთვის აღნიშნეთ. შეაქეთ თქვენი შვილი, როდესაც ის ყურადღებით გისმენთ, დააჯილდოვეთ, როდესაც სანიმუშოდ იქცევა და იმპულსური ქმედებებისგან თავს იკავებს. აგრძნობინეთ ბავშვს, რა მოლოდინები გაქვთ. მან უნდა იგრძნოს, რომ მის კარგ ქცევას შესაბამისი დაფასება მოჰყვება.

7 თამაში და აქტივობა, რომელიც ჰიპერაქტიური ბავშვის დამშვიდებაში დაგეხმარებათ

კარატე

კარატე სწორედ ის სპორტია, რომელიც ჰიპერაქტიურ ბავშვს მოზღვავებული ენერგიისგან გათავისუფლებაში ეხმარება. პატარა უამრავ სხვადასხვა მოძრაობას სწავლობს, რაც მისგან კონცენტრაციას და ყურადღების დაძაბვას მოითხოვს. კარატეს დახმარებით თქვენი შვილი კოორდინაციის უნარებსაც იუმჯობესებს, ემოციურად უფრო დაბალანსებული და თავდაჯერებული ადამიანი ხდება.

ეზოში თამაში

ფეხბურთი, კალათბურში, ხელბურთი და ჩოგბურთი ის აქტივობებია, რომლებიც თქვენს ჰიპერაქტიურ შვილს დამშვიდებაში ეხმარება. თამაშისას ბავშვი გამუდმებით მოძრაობს, მისი სხეულის ყველა მთავარი კუნთი იტვირთება, პატარა მოჭარბებული ენერგიისგან თავისუფლდება და თავს ბედნიერად გრძნობს. მას კონკურენციის უნარებიც უვითარდება და გუნდურ თამაშებში სხვების მიმართ სოლიდარულობის გამოვლენასაც სწავლობს. ბავშვები, რომლებიც ეზოში ხშირად თამაშობენ უფრო ჯანმრთელები და ემოციურად გაწონასწორებულებიც არიან, ვიდრე ის პატარები, რომლებიც სახლს იშვიათად ტოვებენ.

მუსიკა

მუსიკა სკოლიდან მოსულ ბავშვს განტვირთვაში ეხმარება. ის მისგან გონების დაძაბვასა და ყურადღების კონცენტრაციას მოითხოვს. მუსიკის დახმარებით ბავშვს მახსოვრობა უვითარდება. თუ პატარა მუსიკალურ ინსტრუმენტზე სხვებთან ერთად უკრავს ან გუნდში მღერის, ის სხვებთან მუშაობასა და ურთიერთობას სწავლობს.

ცურვა

ოლიმპიურ ჩემპიონს მაიკლ ფელპს ჰიპერაქტიურობის დიაგნოზი 9 წლის ასაკში დაუსვეს. მან საკუთარი ენერგიის მართვის მიზნით ცურვის შესწავლა გადაწყვიტა. ცურვა ჰიპერაქტიურ პატარებს დისციპლინას აჩვევს, ის მათ ჯანმრთელობაზე დადებითად ზემოქმედებს და მათ კალორიების დაწვაშიც ეხმარება.

თეატრი

თეატრალურ წარმოდგენებში მონაწილეობა ბავშვს საკუთარი ქცევის კონტროლს, ემოციების მართვასა და კრეატიულ აზროვნებას ასწავლის. მსახიობის როლის მორგება სხვა ადამიანებთან ჯანსაღი ურთიერთობების ჩამოყალიბებასაც უწყობს ხელს. ბავშვები, რომლებიც თეატრში დადიან, მეტი თავდაჯერებულობითაც გამოირჩევიან.

ბუნებაში გასვლა

ბუნებაში გასვლა ჰიპერაქტიურ ბავშვზე ძალიან დადებითად აისახება. სიმწვანე და სიმშვიდე პატარას ემოციების კონტროლში ეხმარება. მთების დალაშქვრა, პიკნიკების მოწყობა და კოცონთან საუბარი თქვენს შვილს მოზღვავებული ენერგიისგან გათავისუფლებაში დაეხმარება.

სააზროვნო თამაშები

ისეთი სააზროვნო თამაში, როგორიც ჭადრაკია, ბავშვისგან ყურადღების დაძაბვას და ერთ ადგილას მშვიდად ჯდომას მოითხოვს. მისი დახმარებით თქვენი შვილი საკუთარი ენერგიის სწორად გამოყენებას ისწავლის და მეტად თავდაჯერებულიც გახდება.

შენიშნვა: ყველა აქტიური ბავშვი ჰიპერაქტიური არ არის. აუცილებლად გაეცანით სპეციალურ ლიტერატურას ჰიპერაქტიური ბავშვების შესახებ და დასკვნები მხოლოდ შეძენილი ცოდნის საფუძველზე გამოიტანეთ.

მომზადებულია flintobox.com-ის მიხედვით
თარგმნა ია ნაროუშვილმა

შეიძლება დაინტერესდეთ

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

რა უარყოფითი და დადებითი მხარეები აქვს კომპიუტერულ თამაშებს და რა ფსიქოლოგიური პრობლემების წინაშე აყენებს მოზარდებს ვირტუალურ სამყაროში დიდი დროის გატარება? - ამ საკითხებზე ​MomsEdu.ge - ს კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა. 

- დღესდღეობით, ბავშვები ძალიან დროს ატარებენ გაჯეტებთან, თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს. რა ნეგატიურ ზეგავლენას ახდენს ეს ბავშვების ფსიქიკაზე?

- კომპიუტერული თამაშები დღეს, გართობის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ფორმაა. ამ სახით განტვირთვას ასევე ძლიერ შეუწყო ხელი არსებულმა ეპიდვითარებამ და იზოლაციის აუცილებლობამ. სახლის პირობებში უფრო რთულია მოძრავი თამაშების ორგანიზება და ზოგჯერ შეუძლებელიც კი, შეზღუდული სივრცის გამო. 

რაც შეეხება ნეგატიურ ზეგავლენას, ამ მხრივ დღეისათვის უკვე ბევრი კვლევის მონაცემი მოგვეპოვება. თუკი შედარებით ადრეული კვლევები ფოკუსირებული იყო კომპიუტერული თამაშებისა და აგრესიის კვლევაზე, უკანასკნელი წლების მონაცემები, ძირითადად ეხება ეკრანთან გატარებული დროის (ამ შემთხვევაში ითვლება, ტელევიზორიც, სმარტფონიც და ნებისმიერი სხვა ეკრანიც) ზეგავლენას ბავშვის და მისი ფსიქიკის განვითარებაზე. 

პირველი რაც უნდა აღინიშნოს, ეს არის დიდი ხნით უმოძრაოდ ჯდომა ეკრანთან. მოძარაობა ბავშვის განვითარების უმნიშვნელოვანესი პირობაა. განსაკუთრებული დატვირთვა, ფიზიკურ აქტივობას აქვს 3 წლამდე ასაკში, სწორედ ამიტომ ამ ასაკის ბავშვებისთვის, ეკრანთან ყოფნა არ არის რეკომენდებული. 

3 წლიდან დასაშვებია მხოლოდ შეზღუდული დროით ეკრანთან ურთიერთობა, ხოლო 6-12 წლის ასაკში არ არის რეკომენდებული მიყოლებით 1 საათზე მეტი ჯდომა ეკრანთან. 

საქმე ის გახლავთ, რომ ფიზიკური აქტივობა პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს თავის ტვინის განვითარებაზე და შესაბამისად, მნიშვნელოვნად განაპირობებს ფსიქიკურ განვითარებასაც. სივრცის შესწავლა, რეალურ ობიექტებთან ურთიერთობა სრულიად სხვა გამოცდილებაა და ააქტივებს თავის ტვინის ბევრად მეტ უბანს, ვიდრე ვირტულური რეალობა, რაც უმნიშვნელოვანესია ფსიქიკის ჯანმრთელი განვითარებისათვის. 

აქვე აღვნიშნავდი იმ ფიზიკურ პრობლემებს, რასაც იწვევს კომპიუტერთან ან სმარტფონთან განსაკუთრებით დიდი დროის გატარება ეს გახლავთ ჭარბი წონა, რაც გამოწვეულია ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვით და საგრძნობლად გახშირებული ახლომხედველობა. რაც შეეხება, თავის ტვინის განვითარებას და ფსიქიკას. სამეცნიერო კვლევების მონაცემების თანახმად, კომპიუტერული თამაშები, არა მხოლოდ ახდენენ ზეგავლენას თავის ტვინზე, არამედ თავის ტვინის სტუქტურასაც კი ცვლიან!

- ამბობენ, რომ ზოგიერთი თამაში, პირიქით პოზიტიურად აისახება ბავშვის გონებრივ განვითარებაზე. კონკრეტულად რა დადებითი მხარეები შეიძლება ჰქონდეს თამაშებს?

- ყველაზე ხშირად კომპიუტერული თამაშების მიმართ გვხვდება ორნაირი დამოკიდებულება. ან არარეალისტურად დადებითი, ან ხდება ამ სახის აქტივობის დემონიზირება. რეალობა ის არის, რომ მედალს, როგორც ყოველთვის, ორი მხარე აქვს. ნამდვილად არსებობს თამაშები, რომლებიც აუმჯობესებს ისეთ ფსიქიკურ ფუნქციებს, როგორიცაა ყურადღება, მუშა მეხსიერება, გარკვეული ამოცანების გადაწყვეტა. ამ შემთხვევაში, კვლევების მონაცემებით, მოთამაშეები განსხვავდებიან არამოთამაშეებისგან, არა მხოლოდ ფსიქიკური მონაცემებით, არამედ მათი თავის ტვინის აქტივობაც მნიშვნელოვნად განსხვავდება. 

უფრო მეტიც, არსებობს, თერაპიული მიზნით შექმნილი თამაშები, რომელთა დანიშნულებაა ფსიქიკური ფუნქციების განვითარების სიმულირება. ოღონდ აქ უნდა ხაზგასმით აღინიშნოს, რომ ასეთი სახის თერაპია ყოველთვის მიმდინარეობს სხვა მეთოდებთან კომბინაციაში და მხოლოდ კომპიუტერული თამაშებით არ შემოიფარგლება. 

რატომ ხდება ასე? - საქმე ის გახლავთ, რომ ვირტულურად მიმდინარეობს ძალიან სპეციფიკური უნარების გავარჯიშება და მათი გადატანა რეალურ ცხოვრებაში ძალიან შეზღუდულია. რაც ნიშნავს იმას, რომ ხშირად მოთამაშეს შეუძლია საათზე მეტიც კი იყოს ყურადღებით, თამაშის პირობებში, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ამ ხნის მანძილზე კონცენტრირება სხვა სახის სტიმულებზე არ შეეძლება. ეს ეხება მეხსიერებასაც და სხვა ფუნქციებსაც. 

საერთო ჯამში, შეიძლება ითქვას, რომ თუ მოხდება სწორი თამაშების შერჩევა, შესაბამისი კონტროლი (დროის თვალსაზრისით) და ბავშვის ხელშეწყობა, არ შემოიფარგლოს მხოლოდ ამ სახის გასართობით, რათა არ მოხდეს ინტერესების შევიწროვება, მხოლოდ ვირტუალური რეალობით, ამ აქტივობასაც შესაძლებელია გარკვეული დადებითი ზეგავლენა ჰქონდეს.

- გაჯეტებზე დამოკიდებული ბავშვები ნაკლებად ურთიერთობენ რეალურ მეგობრებთან და ვირტუალურ სამყაროში არიან მოქცეულნი. რა ფსიქოლოგიური პრობლემები შეიძლება შეუქმნას ამან ბავშვებს მომავალში, როდესაც იძულებულნი იქნებიან სოციუმში იყვნენ?

- ცნობილია, რომ კომპიუტერული თამაშები შესაძლოა იწვევდნენ დამოკიდებულებას (ნივთიერებაზე დამოკიდებულების მსგავსად), რაც უფრო მეტად გვხვდება სასკოლო ასაკის ბავშვებთან და მოზარდებთან (ასევე ზრდასრულ პირებთანაც). ეს ფენომენი არის ცნობილი ინტერნეტ თამაშების აშლილობის სახელით- “Internet gaming disorder.”

დამოკიდებულების შემთხვევაში, თავის ტვინში ზიანდება დაჯილდოვების სისტემა. იცვლება იმ სტრუქტურების ფუნქციონირება, რომლებიც უზრუნველყოფს ისეთ ფუნქციებს, როგორიცაა მოტივაცია, სიამოვნების მიღება, ახალი ქცევის დასწავლა. შესაბამისად, იცვლება ქცევაც, ბავშვი იღებს სიამოვნებას ამ სახის აქტივობით, მოტივირებულია მხოლოდ ეს მოქმედება განახორციელოს და ძალიან უჭირს ახალი უნარ-ჩვევების ათვისება და სხვა ინტერესების გაჩენა. 

კომპიუტერული თამაში სიამოვნების ნეიროტრანსმიტერის დოფამინის გამოყოფას უწყობს ხელს, მსგავსი ეფექტი აქვს სტიმულანტების ინტრავენურ შეყვანასაც, როგორიცაა ამფეტამინი, რაც თავის მხრივ იწვევს იმას, რომ ამ ნივთიერების ბუნებრივი გამოყოფა (კომპიუტერული თამაშის გარეშე) იკლებს. შესაბამისად, თამაშის გარეშე ბავშვს ან მოზარდს აქვს დაქვეითებული გუნება-განწყობილება და ბუნებრივია, ეს ამძაფრებს ლტოლვას თამაშის მიმართ. თამაშებზე ადიქცია აღწერილია სადიაგნოსტიკო და დაავადებათა სახელმძღვანელოებში „Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)“ და „11th Revision of the International Classification of Diseases (ICD-11)“.

ასეთი მდგომარეობა ხასიათდება შემდეგი პრობლემებით:

  • ინტერესთა შევიწროვება - აინტერესებს მხოლოდ თამაში;
  • ატარებს ძალიან დიდი დროს კომპიუტერთან- ათენებენ ღამეებს;
  • აღკვეთის მდგომარეობის განვითარება - გაღიზიანება, შფოთვა, აგრესია, როდესაც არ აქვთ წვდომა თამაშზე (არ აქვს მნიშვნელობა რა მიზეზით);
  • ტოლერანტობა - კომპიუტერთან სულ უფრო მეტი დროის გატარების მოთხოვნილება;
  • ტყუილები და უპასუხისმგებლობა - მალავენ რამდენი ხანი ითამაშეს, არ ასრულებენ სხვა ვალდებულებებს (მეცადინეობა, პირადი სივრცის მოწესრიგება);
  • თამაშის გამოყენება შვების მიღების მიზნით, თუ ბავშვი არის ცუდ ხასიათზე, განაწყენდა, გაუცრუვდა იმედები;
  • კარგავენ მეგობრებს, უცივდებათ ახლობლებთან ურთიერთობა, რადგან მხოლოდ ამ ინტერსით არიან შეპყრობილნი.

- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ მიუდგნენ შვილებს ასეთ დროს?

- რიგ ქვეყნებში, მაგალითად, ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, აღნიშნული მდგომარეობა უკვე განიხილება, როგორც დამოკიდებულების სახე და შესაბამისად, არსებობს თერაპიული პროგრამებიც.

დახმარების ყველაზე კარგი გზა არის პრევენცია. მშობლის ამოცანა არის ბავშვის ეკრანთან გატარებული დროის და შინაარსის კონტროლი. ეს ეხება არა მხოლოდ თამაშებს, არამედ სოციალურ ქსელებსაც. რადგან ემოციური ინტელექტის განვითარებისათის ბავშვს სჭირდება რეალური სიტუაციები და არა ვიტუალური პლატფორმა. 

მშობელმა უნდა უზრუნველყოს მრავალფეროვანი გარემო და შესთავაზოს გართობის სხვა ალტერნატივები. ძალიან მნიშვნელოვანია პირადი მაგალითი, თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა. ბავშვები სწავლობენ მოდელირებით, ამიტომ პირველ რიგში მშობლებმა უნდა მივცეთ ჯანსაღი ცხოვრების წესის მაგალითი. ფიზიკური აქტივობა და გარე სივრცეში გართობა (მათ შორის მშობლებთან ერთად) უნდა იყოს ბავშვის ცხოვრების აუცილებელი ნაწილი. 

განვითარებულ ქვეყნებში არის ძალიან კარგი ტრენდი ,,დიჯითალ დეტოქსი“, როდესაც შაბათ-კვირას მთელი ოჯახი ატარებს გაჯეტების გარეშე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამის გათვალისწინება, დღეს, როდესაც ძირითადმა საქმიანობამ და სწავლა-განათლებამაც ვირტუალურ სოვრცეში გადაინაცვლა, დატვირთვა თვალებზე, უმოძრაობა დიდი გამოწვევა გახდა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მშობლემა უზრუნველყონ ეკრანის გარეშე გართობა და ფიზიკური აქტივობა.

იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს უკვე უვლინდება ზემოთ ჩამოთვლილი ქცევითი პრობლემები, საჭიროა მივმართოთ სპეციალიტს და გავიაროთ კონსულტაცია.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

წაიკითხეთ სრულად