Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„არავის და არაფერს თავი არ უნდა დაანგრევინო და თუ ანგრევინებ, ეს შენი არჩევანია,“- ფსიქოლოგი მარინა კაჭარავა

ფსიქოლოგმა მარინა კაჭარავამ სტრესისა და ემოციური გადაწვის დაძლევის გზებზე ისაუბრა:

„პირველ რიგში უნდა ამოვიცნო, რა მჭირს. თუ არ ვიცი, რა მქვია, სად ვარ, ვინ ვარ, რთულია. ხან წარსულში ხარ, ხან მომავალში და აქ არ ხარ. 5 კითხვაა, რომელზეც უნდა გასცეს ადამიანმა პასუხი: ვინ ვარ მე? როგორი ვარ? რა მინდა? რა მჭირდება და რა შემიძლია? შეიძლება მინდა, მაგრამ არ შემიძლია, მჭირდება, მაგრამ არ მინდა. ძალიან მნიშვნელოვანია ამის სახელდება მოხდეს და გავარკვიოთ.

ძალიან მნიშვნელოვანია თვითეკოლოგია, საკუთარი თავის მიღება, პატივისცემა. ასეთი წესი არსებობს: ჩამოწეროს ადამიანმა საკუთარი უარყოფითები. დღის ბოლოს გადახედოს მას და თითოეულ ამ უარყოფითს მადლობა გადაუხადოს, განსაკუთრებით იმას, რაც მოცემულობაა: მაგალითად, დაბალია, მაღალია. უნდა თქვა: „მე ამით ვარ განსაკუთრებული. ეს არის ის, რითაც მე ვარ ჩემი თავი. ეს ჩემი ნაწილია და ამიტომ მადლობა მას.“ მერე ჩამოვწეროთ ის თვისებები, რომლის შეცვლა შემიძლია, რომელიც არ მომწონს. ჩვენი სუსტი მხარეები შეიძლება ისე დავატრიალოთ, რომ საყრდენი გახდეს. თუნდაც შიში, რომელიც გააჩნია რისი შიშია.

არაფერზე არ უნდა გაგიჟდე... რაზეც გაგიჟდები და ვისზეც გაგიჟდები, ის მოგიყოლებს და გაგსრესს. ბალანსი უნდა დაიცვა და დამოკიდებული არ უნდა გახდე. ზოგი ამაყობს, რომ არ ისვენებს არც შაბათს, არც კვირას, არცერთი წუთი არ აქვს. ეს ხომ არჩევანია. რატომ უნდა დაგიკრან ტაში ამის გამო? რომ ამადლი მერე შენს თავს სხვებს...

ოთხი ნაბიჯი აქვს სტრესის გამკლავებას. პირველი, რომ შემოულაწუნო შენს თავს გადატანითი მნიშვნელობით, დაიწყო ღრმა სუნთქვა, დაჯდე და დაფიქრდე, ჩამოწერო, რაზე ნერვიულობ, რისი შეცვლა შემიძლია. თუ შეცვლა შემიძლია, ახლავე დავიწყო ეს, თუ არ შემიძლია, გავიარო ყველა სტადია და მივიღო რეალობა. არავის და არაფერს თავი არ უნდა დაანგრევინო და თუ ანგრევინებ, ეს შენი არჩევანია.

ძალიან დიდი შეცდომაა, რომ არავის არაფერი არ უნდა სთხოვო და ყველაფერი შენით გააკეთო. თუ არ აკაკუნებ, კარი არ გაგეღება, თუ არ ითხოვ, არ მოგეცემა. გაღებული კარი შენთვის არ არის. ის ისედაც ღიაა. ან შეხვალ, ან არა. ცოტა მცდელობა უნდა იყოს,“- მოცემულ საკითხზე მარინა კაჭარავამ საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „ამ შაბათ-კვირას“ ისაუბრა.

წყარო: ​„ამ შაბათ-კვირას“

წაიკითხეთ სრულად