Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

ნუ დაიწყებთ ბავშვის ოცნებების მსხვრევას, პირიქით, მისი სურვილები და ინტერესები წაახალისეთ

ნუ დაიწყებთ ბავშვის ოცნებების მსხვრევას, პირიქით, მისი სურვილები და ინტერესები წაახალისეთ

მშობლები შვილებთან ურთიერთობისას შეცდომებს ხშირად უშვებენ. გაინტერესებთ, ართმევთ თუ არა თქვენს შვილებს ოცნებებს? თუ თქვენ ერთხელ მაინც გითქვამთ თქვენი შვილისთვის შემდეგი სიტყვები: „არა, ასე არაფერი გამოვა, მე გაჩვენებ, როგორ უნდა გააკეთო ეს სწორად,“ ან „ვიცი, რომ გამარჯვება გინდა, მაგრამ კონკურენციას ვერ გაუძლებ,“ ან „მწერლობაზე ნუ იფიქრებ, რთული საქმეა, რამე სხვა პროფესიაზე დაფიქრდი,“ ე.ი. ძალიან დიდი შეცდომა დაუშვით.

დედები ცდილობენ რეალისტები იყვნენ და შვილები ცხოვრებისეული სირთულეებისთვის მოამზადონ, რის გამოც ისინი ბავშვებს ხშირად ტკენენ გულს გაუცნობიერებლად. ამასთან მშობლები თვლიან, რომ მათი ქცევა სავსებით გამართლებულია. ნაცვლად იმისა, რომ შვილებს პრაგმატული და მიწიერი მიზნები დაუსახოთ, მათი მისწრაფებები წაახალისეთ. არაფერია ცუდი იმაში, რომ ბავშვს ოცნებები ჰქონდეს. ადამიანი თუ მთვარისკენ ისწრაფვის, შესაძლოა, მან მიზანს ვერ მიაღწიოს, მაგრამ ვარკვლავებამდე მაინც მიაღწევს. სწორედ ამიტომ, ნუ დაიწყებთ ბავშვის ოცნებების მსხვრევას. პირიქით, მისი სურვილები და ინტერესები წაახალისეთ.

  • ნუ ეტყვით ბავშვს, რომ არაფერი გამოვა

ბავშვი თქვენთან ახალი იდეით თუ მოდის, მას არ უთხრათ , რომ არაფერი გამოუვა. სირთულეებზე კონცენტრირების ნაცვლად, ბავშვის ოცნებებში პოზიტიური მხარეები დაინახეთ. ბავშვს ძლიერ და სუსტ მხარეებზე ფრთხილად უნდა მიუთითოთ. თუ გსურთ, რომ ბავშვი სირთულეებისთვის მოამზადოთ, მას კითხვები დაუსვით და პასუხებამდე თავად მიიყვანეთ. თქვენი შვილი თვითონვე მიხვდება, თუ რა სირთულეები ელის ოცნებების ახდენის გზაზე. ჰკითხეთ ბავშვს, როგორ აპირებს ის მიზნის მიღწევას და რა დრო დასჭირდება მას ოცნებების ასახდენად.

  • ნუ იქნებით მეტისმეტად ფრთხილი მშობელი

რა თქმა უნდა, მშობლის მთავარი საზრუნავი შვილის უსაფრთხოებაა, მაგრამ ამის გამო ზედმეტი სიფრთხილე არ უნდა გამოიჩინოთ. თუ ბავშვს ექსტრემალური სპორტი იზიდავს, ის არ უნდა შეაშინოთ. ნუ ეტყვით თქვენს შვილს, რომ მსგავსი აქტივობებით ადამიანები იღუპებიან. თუ ასე მოიქცევით, მას ყოველთვის ყველაფრის შეეშინდება.

  • ნუ მოითხოვთ ბავშვისგან იმაზე მეტს, ვიდრე მას შეუძლია

თქვენი შვილი გეუბნებათ, რომ ის სპორტის ახალი სახეობითაა დაინტერესებული. თქვენ დაუყოვნებლივ იწყებთ ინფორმაციის შეგროვებას, პოულობთ სპორტულ წრეებს, შვილი სხვადასხვა შეჯიბრებაზე დაგყავთ და მისგან პირველობას ითხოვთ. ბავშვი ზედმეტად ისტრესება და სპორტისადმი ინტერესს კარგავს. ნუ იქნებით ზედმეტად მომთხოვნი. თუ ასე მოიქცევით, ბავშვს მოტივაციას დაუკარგავთ.

  • ნუ ეცდებით, რომ ბავშვს ყველა ტკივილი აარიდოთ

ბავშვი თუ ისეთ რამეს გეგმავს, რაც მას არ გამოუვა, ნუ აღელდებით. მშობლები ცდილობენ, რომ შვილები წარუმატებლობისგან დაიცვან. მათ ეშინიათ, რომ ეს ბავშვებისთვის მძიმე გადასატანი იქნება. თუ გსურთ, რომ თქვენმა შვილმა კარგი ცხოვრებისეული გაკვეთილი მიიღოს, მან მარცხი აუცილებლად უნდა გამოსცადოს. ბავშვს გამოცდილების მიღების შესაძლებლობა მიეცით.

  • ბავშვს მიმართულება მიეცით

თქვენი შვილი თუ მოვა და გეტყვით, რომ ის მწერლობაზე ოცნებობს, მის ოცნებებს ნუ დაამსხვრევთ. ნაცვლად ამისა, მას აუხსენით, თუ რას ნიშნავს, იყო კარგი მწერალი და რა სირთულეებთან არის დაკავშირებული ეს პროფესია. თქვენს შვილს ურჩიეთ, რომ რომელიმე სფეროში კარგი განათლება მიიღოს, რათა შემოსავალი ჰქონდეს. თუ მას მატერიალური პრობლემები არ ექნება, წიგნზე მუშაობას მარტივად შეძლებს. ბავშვი მიხვდება, რომ თქვენ მას მხარს უჭერთ. აუცილებლად უთხარით თქვენს შვილს, რომ ის კარგი მწერალი იქნება, თუმცა აუხსენით, რომ ეს მარტივი საქმე არ არის. თუ ბავშვის ოცნებებს არ დაამსხვრევთ, ის მიზნის მიღწევას გაცილებით ადვილად შეძლებს.

მომზადებულია ​imom.com - ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა


წაიკითხეთ სრულად