Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

ცრემლების ხშირად შეკავება გულის პრობლემებს და დიაბეტს იწვევს

ცრემლების ხშირად შეკავება გულის პრობლემებს და დიაბეტს იწვევს

ადამიანებს ტირილი ხშირად უხერხულ ვითარებაში უნდებათ. პაემანზე ან სამსახურში ყოფნის დროს ცრემლების დაღვრა არავის უნდა. ტირილის სამომავლოდ გადადება კი რთული საქმეა. რა ემართება ადამიანის ორგანიზმს, როდესაც მას ცრემლების შეკავება უწევს?

ტირილი ზედმეტი სტრესისგან გათავისუფლებაში გეხმარებათ. როდესაც თვალზე მომდგარ ცრემლებს იკავებთ, ტვინი თირკმელზედა ჯირკვალს სიგნალს აწვდის, რომ მან ადრენალინი და სტრესის ჰორმონი, კორტიზოლი გამოიმუშავოს. აღნიშნული ჰორმონების ჭარბი დოზით გამოყოფის შემდეგ თქვენი გულისცემა და სისხლის მიმოქცევა ჩქარდება. სწორედ ამიტომ გაქვთ გულ-მკერდის არეში სიმძიმის შეგრძნება, როდესაც საკუთარ თავს ცრემლების შეკავებას აიძულებთ. ამ დროს სუნთქვაც გიძნელდებათ. შესაძლოა, ტირილისგან თავშეკავებამ თქვენს მადაზეც მოახდინოს ზეგავლენა და სისხლში შაქრის დონეც შეცვალოს.

ემოციის შეზღუდვა (ამ შემთხვევაში ფრუსტრაციისა და სევდის განცდის) მას კიდევ უფრო აძლიერებს. გარკვეული დროის შემდეგ თქვენ თავს უარესად იგრძნობთ. შესაძლოა, იფიქროთ, რომ ყურადღების გადატანას ახერხებთ, ამ დროს კი სტრესი მატულობს. ცხადია, ცრემლების ერთხელ ან ორჯერ შეკავება თქვენს ორგანიზმს სერიოზულ ზიანს ვერ მიაყენებს. სამსახურში უფროსის წინ აცრემლება თქვენთვის ძალიან უხერხული იქნება. ამ შემთხვევაში, შეგიძლიათ თავს უფლება მისცეთ, რომ არ ატირდეთ. ცრემლების ხშირად შეკავებას კი ნამდვილად არ გირჩევთ. როდესაც რეგულარულად ძალადობთ საკუთარ ემოციებზე, ორგანიზმის რეაქცია სტრესზე ორმაგდება. ცრემლების ხშირად შეკავება გაღიზიანებას, უძილობას და შფოთვით აშლილობას იწვევს. თუ ემოციებს გამუდმებით მალავთ და ტირილს ყოველთვის ერიდებით, შესაძლოა, მაღალმა წნევამ, გულის პრობლემებმა და დიაბეტმა შეგაწუხოთ.

ტირილის ხასიათზე თუ ხართ, თავს ნუ შეიკავებთ, ცრემლები აუცილებლად დაღვარეთ. თუ სამსახურში ან საქმიან შეხვედრაზე ხართ და ტირილს ვერ ახერხებთ, შეგიძლიათ, ჭარბი ემოციებისგან მოგვიანებით გათავისუფლდეთ. სახლში მისვლის შემდეგ დრამატულ ფილმს უყურეთ, რომელიც აგატირებთ და სიმძიმის მოხსნაში დაგეხმარებათ.

რა თქმა უნდა, ყოველდღიურად ინტენსიურად ვერ იტირებთ, თუმცა სტრესთან გამკლავების მეთოდებს თუ ისწავლით, ტირილის მოთხოვნილება ნაკლებად შეგაწუხებთ. ცუდ განწყობაზე ყოფნის დროს თანამშრომელთან ჩხუბი ან ნივთების მსხვრევა სწორი გადაწყვეტილება ნამდვილად არ არის. სტრესის დაძლევის ეფექტიანი ტექნიკების შესახებ ინფორმაციის მოძიება სცადეთ. როდესაც თავს დამძიმებულად იგრძნობთ, გარეთ გადით და ბუნებაში გაისეირნეთ, თქვენი ემოციები მეგობარს გაუზიარეთ, მუსიკას მოუსმინეთ. ერთ-ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ სტრესულ ვითარებაში სევდიანი მუსიკის მოსმენა განწყობის გაუმჯობესებაში გეხმარებათ.

მართალია, ტირილი კათარზისის განცდაში ძალიან გიწყობთ ხელს, მაგრამ ის სტრესისგან გათავისუფლების ერთადერთი გზა ნამდვილად არ არის. მიუხედავად ამისა, აუცილებლად გაითვალისწინეთ, რომ ტირილზე უარის თქმა თქვენს ორგანიზმზე ნეგატიურად აისახება. როდესაც ცრემლები მოგაწვებათ, აუცილებლად იტირეთ. გახსოვდეთ, რომ ამით თქვენს ჯანმრთელობას უფრთხილდებით.

მომზადებულია ​shape.com-ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

წაიკითხეთ სრულად