Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

როგორ უნდა მივხვდეთ, რომ ბავშვს პროფესიონალი ფსიქოლოგის დახმარება სჭირდება

როგორ უნდა მივხვდეთ, რომ ბავშვს პროფესიონალი ფსიქოლოგის დახმარება სჭირდება
ყველა ადამიანი ტრავმას პასუხობს საკუთარი ინდივიდუალური გზებით.

როგორ ესმით ბავშვებს საფრთხე, საშიშროება?

  1. სკოლამდელი ასაკის ბავშვები: პატარა ასაკის ბავშვებისათვის, ძალიან მნიშვნელოვანია როგორ რეაგირებენ და უმკლავდებიან მოზრდილები, განსაკუთრებით კი მათი მშობლები, სტრესულ სიტუაციებს. მშობლებს ისინი მათ მთავარ დამცველებად აღიქვამენ.
  2. სკოლის ასაკის ბავშვები: ამ ასაკის ბავშვები უფრო მეტ რამეს აკეთებენ დამოუკიდებლად. სტრესის დროს მნიშვნელოვანია ვეცადოთ, რომ გააგრძელონ მათი ნორმალური ცხოვრებისეული რუტინა.
  3. მოზარდები: სტრესის დროს თინეიჯერები შეასაძლოა გახდნენ ზედმეტად დაქვემდებარებულები, დამოკიდებულები ან პირიქით, ზედმეტად დაუდევარები, გაუფრთხილებლები. მშობლებმა ყურადღება უნდა გაამახვილონ შესაძლო რისკისშემცველი ქცევების მიმართ ( მაგ: ნარკოტიკები, ალკოჰოლო და ა.შ)

რისი გაკეთება შეუძლიათ მშობლებს?

  1. ისინი არიან როლური მოდელები და მნიშვნელოვანია კომუნიკაცია, რათა აგრძნობინონ რომ მათზე ვიღაც ზრუნავს.
  2. საჭიროა მოუსმინოს იმას თუ რას ითხოვს ბავშვი თავისი ქმედებებით. ( პატარამ შეიძლება ჭირვეულობაში გამოხატოს, უფრო დიდმა ბევრი კითხვების დასმაში, მოზარდმა მარტოობაში და ა.შ)
  3. აუცილებელია იყვნენ მომთმენნი და მაგალითად გასცენ პასუხები მათ მუდივ კითხვებს. ზოგიერთი უფრო მორცხვია და არ სვამს კითხვებს, მათ შეგვიძლია იქეთ ვუბიძგოთ და მაგალითად ვთხოვოთ აღწერონ სხვები რას ფიქრობენ.
  4. მოზრდილების წუხილი სამომავლო ინციდენტების შესახებ ზრდის გარემოცვაში შფოთვას. მნიშვნელოვანია არ გავხადოთ ხელმისაწვდომი ბავშვებისთვის ზედმეტად ბევრი ნიუსი, განსაკუთრებით სატელევიზიო გადაცემები, რადგან მძიმე ამბების მუდმივი ყურება და მოსმენა შიშს უფრო ამძაფრებს. ამ შემთხვევაში უფრო საყურადღებოა მცირე ასაკის ბავშვები.
  5. თქვენ შეგიძლიათ ხაზი გაუსვათ იმ ფაქტს, რომ უფროსები ( ხელისუფლება, მმართველი ორგანიზაციები და ა.შ გააჩნია კონკრეტულ სიტუაციას) ყველაფერს აკეთებენ იმისათვის რომ ყველა უსაფრთხოდ იყოს.
  6. სტრესის დროს ბრაზი და გაღიზიანებულობა არის ძირითადი ემოციები ნებისმიერ ადამიანთან. დაეხმარეთ შვილებს ეს ემოციები შესაბამისი გზით გამოხატონ. დაარწმუნეთ იმაში რომ მათი გულფიცხობის მიზეზები არ არიან თავად.
  7. როდესაც გვაქვს სტრესის მდგომარეობა, ,,რეგრესიები“ ნორმალურია. (მაგალითად იქცევა უფრო პატარა ასაკის შესაფერისად, ვიდრე სინამდვილეშია) თუ სიმპტომებს მუდმივი სახე აქვს და შფოთვას იწვევს, პროფესიონალის დახმარება აუცილებელია.

წყარო: დიალოგი

წაიკითხეთ სრულად