Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ბავშვის ურჩობა არ უნდა გადაიზარდოს ოჯახური ცხოვრებისთვის ხელისშემშლელ მოვლენად,“ - ფსიქოლოგი ლელა ტყეშელაშვილი

„ბავშვის ურჩობა არ უნდა გადაიზარდოს ოჯახური ცხოვრებისთვის ხელისშემშლელ მოვლენად,“ - ფსიქოლოგი ლელა ტყეშელაშვილი

ფსიქოლოგმა ლელა ტყეშელაშვილმა ბავშვისთვის თვითრეალიზაციის შესაძლებლობის მიცემის აუცილებლობაზე ისაუბრა. მან აღნიშნა, რომ ბავშვმა საკუთარი თავი პიროვნებად უნდა განიცადოს:

„იმის ნაცვლად, რომ მშობელი ბავშვს აძლევდეს თვითრეალიზაციის შესაძლებლობას, მას აბრკოლებს იმით, რომ ცდილობს აჯობოს მას, არ მისცეს იმის გაკეთების საშუალება, რაც ბავშვს უნდა. ბავშვის ურჩობა არ უნდა გადაიზარდოს ოჯახური ცხოვრებისთვის ხელისშემშლელ მოვლენად. შესაძლებელია, რომ ბავშვს შევთავაზოთ არჩევანი, რა უნდა მას ჩვენთვის სასურველ რამდენიმე ალტერნატივას შორის. ​მან უნდა განიცადოს საკუთარი თავი პიროვნებად, განიცადოს, რომ ის თვითონაც არის ქცევის ავტორი.“

ლელა ტყეშელაშვილის თქმით, ბავშვი მომლოდინე ადამიანის პოზიციაში არ უნდა ვამყოფოთ:

„ბავშვი არ უნდა დარჩეს უბრალო მომლოდინე ადამიანის პოზიციაში. ეს მას ზრდასრულობაშიც შეიძლება გაჰყვეს. ის იქნება მოლოდინის რეჟიმში, ვინ მიაწვდის ინიციატივას. ასეთი ადამიანები ხშირად ექცევიან ხოლმე სხვა ადამიანების ზეგავლენის ქვეშ. ბავშვს ასეთი მდგომარეობა აქვს ოჯახში, რომ ​მისთვის კომფორტულია დაქვემდებარებულ მდგომარეობაში ყოფნა. ამ შემთხვევაში ის არ ისჯება და თავს უკეთესად გრძნობს. შემდგომში, როდესაც იზრდება, იმის გამო, რომ მან არ იცის, როგორ მოიქცეს დამოუკიდებლად, მისთვის უფრო კომფორტულია მოექცეს სხვა ადამიანის ზეგავლენის ქვეშ.“

„მშობლებს, რომლებიც იყვნენ განსაკუთრებით დირექტიულები აღზრდის პროცესში, არ უნდა გაუკვირდეთ, რომ ზრდასრულობის პერიოდში მათი შვილები გათავისუფლდებიან მათი დიქტატისგან და სამაგიეროდ აღმოჩნდებიან სხვა ადამიანების დიქტატის ქვეშ. ხშირად უკვირს მშობელს, რატომ ხდება ასე, რატომ დადის მისი შვილი სხვა ადამიანების ჭკუაზე. იმიტომ, რომ ბავშვმა სხვა სტრატეგია არ იცის. ის ზრდასრულობამდე მთელი ცხოვრების განმავლობაში ასრულებდა სხვა ადამიანების სურვილებს. ​ბავშვის დამოუკიდებლობას ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი. რა თქმა უნდა, არავის არ სიამოვნებს დახატული კედლები და დამტვრეული, დაშლილი სათამაშოები. ეს გახლავთ ბავშვის პირველი ინიციატივა, რომელიც თუ მაშინვე ჩაიკვლება და დაითრგუნება, შემდგომში ინიციატივიან ადამიანს ვეღარ მივიღებთ, იმიტომ, რომ როდესაც ადამიანის ეს თვისება უნდა განვითარებულიყო, ჩვენ მას განვითარების შესაძლებლობა არ მივეცით,“ - აღნიშნა ლელა ტყეშელაშვილმა.

წყარო: ​TV Old

წაიკითხეთ სრულად