Baby Bag

,,ყოველ მეხუთე ბავშვს შესაძლოა, აღენიშნებოდეს დეპრესია'' - რამდენად მნიშვნელოვანია ოჯახური გარემო და რა სახით შეიძლება, გამოვლინდეს დეპრესია ბავშვებში?

,,ყოველ მეხუთე ბავშვს შესაძლოა, აღენიშნებოდეს დეპრესია'' - რამდენად მნიშვნელოვანია ოჯახური გარემო და რა სახით შეიძლება, გამოვლინდეს დეპრესია ბავშვებში?
რამდენად მნიშვნელოვანია ოჯახური გარემო, რა სახით შეიძლება, გამოვლინდეს დეპრესია ბავშვებში? - ​MomsEdu.ge-ს ამ და სხვა კითხვებს ფსიქოთერაპევტმა ნუცა ვერხვიაშვილმა უპასუხა.

- რამდენად ხშირია დეპრესია ბავშვებში და რა შეიძლება იყოს გამომწვევი მიზეზები?

- ზოგადად, თუ დეპრესიის საერთო მიზეზს გამოვყოფთ, ეს არის რაღაც მნიშვნელოვანის დანაკლისი, არამარტო ბავშვებში, ზრდასრულებშიც. როდესაც ადამიანისთვის რაღაც არის უკიდურესად მნიშვნელოვანი, ოღონდ ეს რაღაც მის ცხოვრებაში ან საერთოდ არ არის ან მცირე დოზითაა. სტატისტიკურად ითვლება, რომ ყოველ მეხუთე ბავშვს შესაძლოა აღენიშნებოდეს დეპრესია, რაც შეეხება ასაკს, შესაძლოა ნებისმიერ ასაკში ჰქონდეს ბავშვს დეპრესია, ახალშობილსაც კი - ამ შემთხვევაში ეს პირდაპირ კავშირშია მუცლადყოფნის პერიოდში არსებულ გარკვეულ სტრესოგენულ ფაქტორებთან, სამშობიარო გზების გავლის დროს აღმოცენებულ ტრამვებთან და ა.შ. რაც შეეხება შედარებით მოზრდილი ბავშვის დეპრესიის მიზეზებს, ეს არის: ოჯახური კლიმატი, მწვავე და ქრონიკული სტრესი, რომელშიც შეიძლება მოიაზრებოდეს უამრავი რამ, მათ შორის - საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა, როდესაც ბავშვი ვერ ახერხებს სტაბილურობას და ვერ ასწრებს გარემოსთან ადაპტაციას.

- რამდენად მნიშვნელოვანია ოჯახური გარემო?

- უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება მშობლების განწყობას და აღზრდის პროცესს. დეპრესიის განვითარებას შეიძლება ხელს უწყობდეს შემდეგი ფაქტორები: თუკი ბავშვი იყო არასასურველი და დედა ორსულობის დროს ყოყმანობდა, რამდენად უნდოდა საერთოდ მისი დაბადება, ან თუკი მშობლებს უნდოდათ ვთქვათ, ბიჭი, ოღონდ დაიბადა გოგო, ასევე როდესაც მშობლები მუდმივად ცდილობენ ბავშვის ,,გადაკეთებას", მის კონკრეტულ ჩარჩოებში ჩასმას, ხშირად ადარებენ სხვა ბავშვებს (რომლებიც რაიმე კონტექსტში მასზე უკეთესად მოიაზრებიან), როდესაც ბავშვის მიმართ სიყვარულსა და სითბოს გამოხატავენ მაშინ, როცა ის „კარგად“ იქცევა, ოღონდ თუკი ის „კარგად“ არ იქცევა, მას ან აიგნორებენ ან არაეკოლოგიურად ეპყრობიან - ამცირებენ, აუფასურებენ, სხვადასხვა ნეგატიური იარლიყით ამკობენ და ა.შ.

ადამიანის, განსაკუთრებით კი ბავშვის ცხოვრებაში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია კომუნიკაცია, ემოციური სიახლოვე, ოჯახის წევრების თანაგრძნობა, თანადგომა, მხარდაჭერა, ყურადღება. ინტერნეტდამოკიდებული ბავშვები ზუსტად ამ ყველაფრის ნაკლებობის გამო არიან დეპრესიისადმი მიდრეკილნი. აქ ხშირად მანკიერი წრე იკვრება ხოლმე - ერთის მხრივ, ხშირად მშობელი, რომელიც დაღლილია, ბავშვს თვითონ სთავაზობს მაგალითად, მობილურს, კომპიუტერს, რადგან მას არ აქვს შვილთან კომუნიკაციის დამყარების შინაგანი რესურსი. მეორეს მხრივ, საყვედურობს მას, რომ ამდენს ხანს ატარებს გაჯეტების გარემოცვაში, ეს საყვედურები და უარყოფითი ეპითეტები კი კიდევ უფრო დიდ უფსკრულს აჩენს მშობელსა და ბავშვს შორის, რაც თავის მხრივ, კიდევ უფრო მეტად უბიძგებს ბავშვს იმისკენ, რომ მიეჯაჭვოს კომპიუტერს.

დაბალი თვითშეფასება პირდაპირ კავშირშია დეპრესიასთან, თუმცა დაბალი თვითშეფასება არ ნიშნავს იმას, რომ ბავშვის სიმპტომატიკა მაინცდამაინც დეპრესიის მიმართულებით განვითარდება.

- რა სახით შეიძლება, გამოვლინდეს დეპრესია ბავშვებში?

- დასკვნისთვის, რომ ბავშვს აქვს დეპრესია, 6 თვის განმავლობაში უნდა გრძელდებოდეს სიმპტომატიკა. მოზარდების შემთხვევაში ხშირია უხასიათობა, ამიტომ თუ ის ერთი კვირის განმავლობაში უხასიათოდაა და ამას გამოხატავს ტირილით, ეს იმას არ ნიშნავს რომ ის დეპრესიაშია. მნიშვნელოვანია განვასხვავოთ ერთმანეთისგან დეპრესიული და მანიპულაციური ტირილიც - მანიპულაციურ ტირილს აქვს კონკრეტული მიზანი - სასურველი რაღაცის მიღება და ამ მიზნის მიღწევის შემდეგ ბავშვი მხიარული და ბედნიერია, დეპრესიული ტირილის შემთხვევაში კი ბავშვისთვის თითქოს ყველაფერი სულერთია, მას ისიც კი აღარ აინტერესებს, რაც მანამდე სურდა. დეპრესიის დროს ადამიანები არიან მიდრეკლნი თვითიზოლაციისკენ, აქვთ კომუნიკაციის დაქვეითება, ხშირად უმადობა, ძილიანობა ან პირიქით - უძილობა, ქრონიკული დაღლილობის შეგრძნება, უენერგიობა, უმოტივაციობა, უსარგებლობის შეგრძნება, დანაშაულის განცდა, ყველაზე ცუდ შემთხვევაში აზრები სიკვდილზე და თვითმკვლელობაზე, აზროვნებისა და კონცენტრაციის დარღვევები, ასევე ფიზიკური ჩივილები - შეიძლება ეს იყოს თავისა და მუცლის ტკივილი. თუკი ბავშვს ხშირად აღენიშნება ტკივილი და მისი მიზეზი ვერ იპოვეთ ანუ თუ ეს არის ერთგვარი ,,უმიზეზო" ტკივილი, ეს შეიძლება იყოს იმის ნიშანი, რომ ბავშვს დეპრესიული ეპიზოდი აქვს.

- როგორ მოვიქცეთ დეპრესიულ ბავშვებთან, როგორ შევცვალოთ მათი განწყობა?

- პირველ რიგში მშობლებმა უნდა გაითვალისწინონ, რომ არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება კრიტიკა დეპრესიულ ეპიზოდში - კრიტიკა ამ შემთხვევაში არ მუშაობს, ხშირ შემთხვევაში კი უფრო ამწვავებს სიტუაციას. პირველ რიგში, რაც ბავშვს სჭირდება, ეს არის მშობლის თანადგომა. ამ შემთხვევაში ძალიან კარგია თუ მშობელი ბავშვთან პატარა ასაკიდანვე ახერხებს ჰქონდეს გახსნილი ურთიერთობა. მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვს წარმოდგენა ჰქონდეს მშობელზე, როგორც ისეთ ადამიანზე, ვისთანაც მას შეუძლია თავი დაცულად იგრძნოს, შესაბამისად, ჰქონდეს განცდა იმისა, რომ როდესაც ის მშობელთან მივა და საკუთარ ემოციებს გაუზიარებს, მშობელი მას არ დატოვებს უპასუხოდ. თუ მსგავსი ურთიერთობა აქვს მშობელს შვილთან, ნაკლები შანსია, რომ ბავშთან განვითარდეს დეპრესია.

ხშირად ისე ხდება, რომ როდესაც ბავშვი გრძნობს ხასიათის ცვლილებას, როდესაც მას სევდა იპყრობს ან შიშის განცდა უჩნდება, ის საკუთარ თავს არ აძლევს ამ ემოციების გამოხატვის საშუალებას, ეს კი კიდევ უფრო ამწვავებს მდგომარეობას. თუკი მშობელი ამჩნევს ბავშვში დეპრესიულ ნიშნებს, აუცილებელად უნდა სცადოს ბავშვთან გასაუბრება.

მშობელმა ბავშვი უნდა მიიყვანოს იმ აზრამდე, რომ დეპრესია არ არის სასირცხვილო მდგომარეობა. თუმცა ამისთვის პირველ რიგში ისაა აუცილებელი, რომ თავად მშობლისთვის არ წარმოადგენდეს დეპრესია რაიმე დასაძრახს.

ზოგადად, ემოციები ჩვენი ცხოვრების ჩვეული შემადგენელი ნაწილია, ეს მნიშვნელოვანი სიგნალებია, იმასთან დაკავშირებით თუ როგორ აღვიქვამთ ჩვენს ცხოვრებაში მიმდინარე მოვლენებს. აქედან გამომდინარე, თუკი ბავშვს აღენიშნება დეპრესია, ეს იმას ნიშნავს რომ ის საკუთარ ცხოვრებაში არსებულ გარკვეულ მოცემულობას აღიქვამს, როგორც გამოუვალს, უიმედოს და მნიშვნელოვანია იმის გარკვევა, თუ კონკრეტულად რასთან დაკავშირებით აქვს ბავშვს ეს წარმოდგენა და შემდეგ ამ საკითხზე მუშაობა.

გარდა მშობლის თანადგომისა, აუცილებელია ფსიქოთერაპევტის ჩართვა, რიგ შემთხვევებში კი - ფსიქიატრისაც.

დეპრესიას ადამიანი მარტო ყოფნით ვერ გაუმკლავდება, ამ დროს ბავშვს სჭირდება რესურსი, რომლიც მან უნდა მიიღოს გარედან, პირველ რიგში მშობლებისგან, მეგობრებისგან და ასევე, კვალიფიციური სპეციალისტისგან. 

ესაუბრა მაკა ქაფიანიძე 

არ დაგავიწყდეთ !!!

Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მც​ოდნე დედების ჯგუფი“)

შეიძლება დაინტერესდეთ

„​ბავშვები, რომლებსაც დასცინიან, ხშირად იტანჯებიან დეპრესიით, ხდებიან გარიყულები, იზოლირებულები და მარტოსულები“

„​ბავშვები, რომლებსაც დასცინიან, ხშირად იტანჯებიან დეპრესიით, ხდებიან გარიყულები, იზოლირებულები და მარტოსულები“

როგორ აისახება ბავშვის ფსიქიკასა და თვითშეფასებაზე დაცინვა, დაშინება, შევიწროვება?-  ამ და სხვა საკითხებზე ​MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი, ბავშვთა ადრეული განვითარების სპეციალისტი მარი ჯოხარიძე.

- როგორ აიახება ბავშვის ფსიქიკაზე დაცინვა და რა ზიანი შეიძლება მიაყენოს სამომავლოდ ამ გამოცდილებამ?

- დაცინვამ, დაშინებამ, შევიწროვებამ, რასაც ყველა უკვე ბულინგს ვეძახით, შესაძლოა ძალიან სერიოზულად იმოქმედოს ბავშვის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე, ადამიანის კეთილდღეობაზე.

ჩვენ ყურადღება უნდა გამოვიჩინოთ არა მხოლოდ იმ ბავშვების მიმართ, რომლებსაც დასცინიან, ავიწროვებენ, აშინებენ, არამედ მჩაგვრელების მიმართაც, ვინაიდან დიდი რისკია იმისა, რომ მათი ანტისოციალური ქცევა, დროსთან ერთად, უფრო ინტენსიური გახდება, მოიმატებს აგრესიაც. ისინი, ჩაგრული ბავშვების მსგავსად, ხშირად იტანჯებიან დეპრესიით და შფოთვით. ასევე აღსანიშნავია, ბავშვები, რომლებიც დამკვირვებლების როლში არიან. არ აქვს მნიშვნელობა რომელ მხარეს იჭერენ, შფოთვის მიზეზი შესაძლოა შიში იყოს, მათაც არ დასცინონ, ან განცდა იმისა, რომ თანატოლის დახმარება უნდოდათ და ვერ მოახერხეს.

ბავშვები, რომლებსაც დასცინიან, ხშირად იტანჯებიან დეპრესიით, ხდებიან გარიყულები, იზოლირებულები და მარტოსულები. ეს ყველაფერი შეიძლება აისახოს არა მარტო დაბალ აკადემიურ მოსწრებაზე, არამედ მომავალში მეგობრებთან, პარტნიორებთან, სანდო და ჯანსაღი ურთიერთობის დამყარებაზე.

- როგორ აისახება თვითშეფასებაზე?

- თვითშეფასება დიდ გავლენას ახდენს ადამიანის კეთილდღეობაზე, ჯანსაღი ურთიერთობების ჩამოყალიბებაზე, ხოლო თვითშეფასების ჩამოყალიბებაზე უამრავი რამ ახდენს ზეგავლენას, მათ შორის ცხოვრების ისტორია, გამოცდილება, სოციალური გარემოებები და სხვების რეაქციები ჩვენზე. შესაბამისად, დაცინვა, დაშინება ცუდად აისახება მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვს შეიძლება ეგონოს, რომ რადგან დასცინიან, რაღაც პრობლემა აქვს, ე.ი. არ არის საკმარისად კარგი.
მახსოვს, სკოლაში რამდენიმე ბავშვმა კომენტარი გამიკეთა სიმაღლესთან დაკავშირებით. ვერ ვიტყვი, რომ ინტენსიურად დამცინოდნენ ან მავიწროვებდნენ, ეს იყო რამდენიმე უწყინარი ხუმრობა ჩემს სიმაღლეზე, თუმცა აღარ მინდოდა სკოლაში სიარული, მეგობრების ნახვა, ვიგონებდი მიზეზებს, ოღონდ სახლიდან არ გავსულიყავი. როდესაც გარეთ მიწევდა გასვლა, მეწყებოდა შფოთვა, იმის გამო, რომ ვინმე კიდევ დამცინებდა. ბავშვები ძალიან მგრძნობიარეები არიან, ერთმა სიტყვამაც შეიძლება იმოქმედოს მათ თვითშეფასებაზე და ქცევაზე.
- რა რეკომენდაციას მისცემდით მშობლებს?
- როდესაც მშობელი, მასწავლებელი ან უბრალოდ მზრუნველი პირი შენიშნავს, რომ ბავშვი დაძაბული, შეშინებული, გაღიზიანებულია, თავს არიდებს გარეთ გასვლას ან ისეთ აქტივობებში ჩართვას, რაც ადრე სიამოვნებდა, იწყებს სხვების დაცინვას ან შეშინებას, უნდა დავიწყოთ მიზეზების გარკვევა.
არ უნდა მივცეთ პირდაპირი მითითებები და რჩევები. საუბრის დროს ბავშვს უნდა შევუქმნათ მშვიდი და უსაფრთხო გარემო, უნდა გავგრძნობინოთ, რომ მას არ განვსჯით. ბავშვებს ხშირად უჭირთ მათთვის მტკივნეულ თემაზე საუბარი, ამიტომ მოთმინება გვმართებს! როდესაც ის დაიწყებს ისტორიის მოყოლას, არასდროს არ შევაწყვეტინოთ, მოუსმინეთ ბოლომდე და ეცადე ყველაფერი გაიგოთ სიტუაციაზე. მიზეზების გარკვევის შემდეგ უნდა განისაზღვროს დამცავი სტრატეგიები, რაც მომავალში დაეხმაარება ბავშვს.
საჭიროა მშობლების და მასწავლებლების ჩართულობა. კონფლიქტის მოგვარების სტრატეგიები არის აუცილებელი უნარ-ჩვევები, რომლებიც ადრეული ასაკიდანვე უნდა ისწავლებოდეს, როგორც ოჯახში, ასევე სკოლაში. ბავშვებმა უნდა ისწავლონ ნებისმიერი საკითხის ჯანსაღად გადაწყვეტა, უნდა იცოდნენ საკუთარი უფლებები, ჰქონდეთ სხვის მიმართ თანაგრძნობის გამოხატვის უნარი. როგორც ყოველთვის, ახლაც ვიტყვი, რომ საუკეთესო სწავლების მეთოდი მაგალითის მიცემაა და ამ შემთხვევაში, მშობელმა ბავშვს უნდა მისცეს პოზიტიური მაგალითი.
მშობლებს, ბაღს, სკოლას ძალიან დიდი როლი აქვს. ერთობლივი და დროული ჩართულობით, ფსიქოლოგის რეკომენდაციების გათვალისწინებით, შეგვიძლია ბავშვებს შევუქმნათ ჯანსაღი გარემო, რათა მჩაგვრელი არ დარჩეს მჩაგვრელად და მსხვერპლი მსხვერპლად ცხოვრების ბოლომდე.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური

წაიკითხეთ სრულად