რა სიმპტომებით ვხვდებით, რომ ბავშვს ნუშურები, ე.წ. გლანდები აქვს ამოსაჭრელი, როგორ უნდა მოვუაროთ ოპერაციის შემდეგ და როგორი უნდა იყოს ბავშვის კვება? - ამ თემებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პედიატრი ნანა საპანაძე.
„თავდაპირველად განვიხილოთ რა არის გლანდები. სამედიცინო ტერმინოლოგიით ეს ნუშურებია. ნუშურები, იგივე ტონზილები, ხახის ცხვირის ნაწილის ლორწოვანის სისქეში, მის უკანა კედელზე და ლულის ხვრელის ირგვლივ არსებული კარგად განვითარებული ლიმფოიდური ქსოვილია. რაც შეეხება მოსახლეობაში ფართოდ გავრცელებული ტერმინს - „გლანდები“, იგი ნუშურების ლათინური სახელწოდებიდან - „გლანდულადან“ მომდინარეობს. „გლანდულა“ ჯირკვალს ნიშნავს, თუმცა ნუშურების მიმართ ეს სახელწოდება რამდენადმე არასწორია, რადგანაც ტონზილები არც სტრუქტურულად და არც ფუნქციურად ჯირკვლები არ არის (ისინი არც ენდოკრინული, ანუ შინაგანი სეკრეციის და არც ეგზოკრინული - სპეციალური მილის - სადინარის დახმარებით გარეთ გამომყოფი ჯირკვლები არაა)“ - ნანა საპანაძე.
- ზოგადად რომ ვისაუბროთ, რამდენად მნიშვნელოვანია ნუშურების, ე.წ. გლანდებისა და ადენოიდების არსებობა ადამიანისთვის?
- ნუშურები იმუნური სისტემის შემადგენელი უმნიშვნელოვანესი ნაწილი - ლიმფოიდური ქსოვილია. მათ დამცველობითი და გარკვეულწილად სისხლმბადი ფუნქციაც აქვთ (მათში ლიმფოციტები წარმოიქმნება).
ტონზილების იმუნოლოგიური როლი სრულად ჯერ კიდევ არ არის გაშიფრული, თუმცა დადგენილია, რომ ისინი ინფექციის გზაზე პირველი დამცავი რგოლი და მთავარი დარაჯია.
რაც შეეხება ადენოიდებს, ადენოიდები ცხვირის ძგიდესა და ხახის კედელს შორის არსებული ლიმფური ქსოვილია. სტრუქტურით ნუშურა ჯირკვლებს ჰგავს, თუმცა მათი დაავადებები განსხვავებულ პრობლემებს იწვევს. ადენოიდების ძირითადი დანიშნულება, ისევე როგორც ნუშურა ჯირკვლებისა, იმუნოგლობულინების წარმოქმნა და ადგილობრივი იმუნიტეტის ფორმირებაა. ისინი უცხო ანტიგენებისგან ორგანიზმის დაცვის პირველად რგოლს წარმოადგენენ, მარტივად რომ ვთქვათ, ინფექციას ზედა სასუნთქ გზებში აკავებენ და ქვედაში გადასვლის საშუალებას არ აძლევენ.
ერთობლიობაში რომ განვიხილოთ, ნუშურები და ადენოიდები წარმოადგენს ადამიანის იმუნურ დაცვაში მონაწილე და ინფექციისაგან დამცავ ერთიან რგოლს, თუმცა, ზოგჯერ, ტონზილებიც და ადენოიდებიც, თავად ხდებიან ინფექციის წყარო და იმდენად იმატებენ ზომაში, რომ აფერხებენ სუნთქვის პროცესსაც.
- რა ჩივილები ახლავს თან და რატომ შეიძლება გახდეს საჭირო მისი ამოჭრა?
- გადიდებული ადენოიდები უმეტესად ახშობს ჰაერგამტარ გზებს, რასაც მივყავართ სუნთქვის ძილისმიერ დარღვევამდე: ძილის ობსტრუქციულ აპნოემდე, ძილის ობსტრუქციულ ჰიპოპნოემდე და ზედა სასუნთქი გზების რეზისტენტობის სინდრომამდე. ამ მდგომარეობებს ძილის დროს სუნთქვის გაძნელება და/ან რამდენიმე წამით სუნთქვის შეწყვეტა ახასიათებს. აგრეთვე იწვევს შუა ყურის მორეციდივე ინფექციას, დამსკდარი ტუჩებისა და მშრალი პირის სინდრომს. შუა ყურის მორეციდივე ინფექცია, თავის მხრივ, სმენის დაქვეითებისა და დაკარგვის წინაპირობაა. მუდმივად პირით სუნთქვის გამო ფორმას იცვლის პირის ღრუ და სასა, წინ წამოიწევს და მიმართულებას იცვლის ზედა წინა კბილები. მედიცინაში ეს ადენოიდური სახის სახელით არის ცნობილი.
- რა სიმპტომებით ვხვდებით, რომ ბავშვს გლანდები აქვს ამოსაჭრელი?
- მწვავე ტონზილიტს ხალხში უფრო ანგინად იცნობენ. მწვავე ტონზილიტს უმეტესად ვირუსები იწვევს (დაახლოებით 80%), შედარებით იშვიათად - ბაქტერია, A ჯგუფის ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკი და სხვა სტრეპტოკოკები, ძალზე იშვიათად - მიკოპლაზმა და ქლამიდია. მწვავე ტონზილიტის საინკუბაციო პერიოდი რამდენიმე საათიდან 2-4 დღემდე გრძელდება. იწყება მწვავედ, ტემპერატურის 37,5-39 °C-მდე მომატებით, შემცივნებით, ზოგადი სისუსტით, თავის ტკივილით, ყელის და კუნთების ტკივილიც ერთვის. ბავშვი შესაძლოა, შეაწუხოს გულისრევამ, მუცლის ტკივილმა, ღებინებამ. გაურთულებელი მიმდინარეობისას დაავადების ძირითადი კლინიკური ნიშნები, როგორებიცაა: ცხელება, ინტოქსიკაცია, ანთებითი ცვლილებები ტონზილებში სწრაფად ქრება, ნორმალიზდება სისხლის სურათიც. ლიმფური კვანძების გადიდება შეიძლება 10-12 დღე გაგრძელდეს. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ საშიშია არა თავად ანგინა, არამედ მისი შესაძლო გართულებები: გულის მუშაობის დარღვევა, ტკივილი გულის არეში და გულის რიტმთან დაკავშირებული პრობლემები, თირკმელების, ღვიძლის, სისხლძარღვთა სისტემის, კანის, ფარისებრი ჯირკვლის, სახსრების ფუნქციის მოშლა. ამ გართულებების თავიდან არიდება რომ მოხდეს, საჭიროა, დროულად მივმართოთ ექიმს და დავიწყოთ მკურნალობა, სანამ ანგინა საშიშ გართულებაში გადაიზრდება. რიგი ფაქტორების გამო, როგორებიცაა: ორგანიზმის სისუსტე, ძლიერი გამომწვევი, არასწორი მკურნალობა, დაავადების ნებაზე მიშვება, თანმხლები ქრონიკული დაავადებები მწვავე ტონზილიტი შესაძლოა ქრონიკულში გადაიზარდოს.
ქრონიკული ტონზილიტის დროს ჩივილები, წესისამებრ, მკვეთრად გამოხატული არ არის. ყველაზე ხშირად აღინიშნება ხშირი ანგინა ანამნეზში. ავადმყოფი უჩივის არასასიამოვნო სუნს პირიდან, ყლაპვისას ყელში უსიამოვნო ან უცხო სხეულის შეგრძნებას, სიმშრალეს, ჩხვლეტას, თუმცა ეს არა მარტო ქრონიკული ტონზილიტის, არამედ სხვადასხვა ფორმის ფარინგიტის სიმპტომებიც არის. ხშირად უჩივიან ადვილად დაღლას, მოთენთილობას, თავის ტკივილს, შრომის უნარის დაქვეითებას, სუბფებრილურ ტემპერატურას, სახსრების ტკივილს, გულისცემის გახშირებას, ტკივილს გულის არეში. ასეთ შემთხვევებში საჭიროა რადიკალური ჩარევა.
ერთ-ერთი სერიოზული პრობლემა, რომელიც ტონზილიტებისა და ადენოიდების არსებობას ახლავს, არის გადაწყვეტილების მიღება, როდის უნდა ჩატარდეს ტონზილექტომია, იგივე, გლანდების ამოკვეთა ან ადენექტომია (ტონზილების და ადენოიდების ოპერაციული გზით მოშორება). ამ საკითხს წყვეტენ პედიატრი და ლარინგოლოგი, ურთიერთშეთანხმებით.
ადენოტონზილექტომის (ტონზილების და ადენოიდების ამოკვეთა) უნდა ჩატარდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ:
მიმდინარე წელს, ბავშვს ჰქონდა ექიმის მიერ დადსტურებული, მწვავე ტონზილიტის 7 ეპიზოდი, წინა წელს 5 და მის წინა წელს 3 ეპიზოდი. ან ტონზილები და ადენოიდები იმ ზომისაა, რომ კეტავს სასულის შესასვლელს და ხელს უშლის სუნთქვას. ასეთ დროს, ხშირად ვითარდება ე.წ. ძილის აპნოე.
- ოპერაციის შემდეგ როგორ უნდა მოვუაროთ? სისხლდენის შემთხვევაში რა უნდა გავაკეთოთ?
- რაც შეეხება პოსტოპერაციულ მოვლას. ამ საკითხზე დაწვრილებით გესაუბრებათ ექიმი ოპერაციის შემდეგ, თუმცა ახლა შეიძლება რამდენიმე ზოგად საკითხზე შევჩერდეთ.
ტკივილი - პოსტოპერაციული ტკივილი ასაკის მიხედვით ინდივიდუალურია. ბავშვს ექიმის დანიშნულების შესაბამისად აძლევთ ტკივილგამაყუჩებელ საშუალებებს. აუცილებელია მკაცრად მიჰყვეთ დანიშნულებას, არ გადააჭარბოთ დანიშნულ დოზასა და მედიკამენტის მიცემის შუალედებს.
- როგორი უნდა იყოს ბავშვის კვება?
- კვება მნიშვნელოვანი საკითხია. აუცილებელია ზედმიწევნით მისდიოთ ექიმის რეკომენდაციებს. აქაც ზოგადი რჩევების სახით შემიძლია გითხრათ:
- აუცილებელია დიდი რაოდენობით სითხის მიღება;
- საკვები არ უნდა ცხელი, თბილი, მჟავე, ცხარე და მყარი;
- პირველ დღეებში რძის პროდუქტები, მაგალითად, ვანილის ნაყინი (შოკოლადის, ხილისა და ვაფლის გარეშე), იოგურტი, მაწონი, ცივი რძე. შემდეგ დღეებში ფაფა, პიურე და ა.შ.
თქვენ მკითხეთ სისხლდენის შესახებ. პოსტოპერაციული სისხლდენა იშვიათი, თუმცა მაინც შესაძლებელი გართულებაა, ამიტომ აუცილებელია მშობელმა ზუსტად დაიცვას მოვლის და კვების წესები. სისხლდენა უმეტესად გამოწვეულია პაციენტის უჭმელობით, დასუსტებით ან რეჟიმის დარღვევით. როცა ბავშვი ტკივილისა და უმადობის გამო დიეტის შესაბამისად არ იკვებება, სასის ტონზილარულ ნიშაში ჩნდება ნადები, რომელიც თანდათან სქელდება (ნორმალური კვების შემთხვევაში მას ლუკმები ჩამორეცხავს) და ხველების ან ჭამის დროს ერთბაშად სცილდება. ჭრილობა შიშვლდება და იწყება სისხლდენა. თუ ის უმნიშვნელოა, მცირედი ჩარევითაც შეჩერდება, მაგრამ თუ ძლიერია, ღებინება და საერთო სისუსტეც ერთვის, აუცილებელია სპეციალისტის დროული ჩარევა სტაციონარის პირობებში.
მშობელმა აუცილებლად უნდა იცოდეს პირველი დახმარების წესები:
უპირველეს ყოვლისა, უნდა წამოსვას ბავშვი და ნიკაპის ქვეშ ყინული მიადოს; აჭამოს ნაყინი; ყელში გამოავლოს მაცივარის წყალი, მერე კი აუცილებლად წაიყვანოს იმ კლინიკაში, სადაც ოპერაცია ჩაუტარდა; თუ პაციენტი მეტისმეტად სუსტადაა, ფეხზე დგომა უჭირს, თავბრუ ეხვევა და თვალთ უბნელდება, გვერდზე (აუცილებლად გვერდზე) უნდა დავაწვინოთ და მხოლოდ ღებინების შემთხვევაში წამოვაყენოთ.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინერე, აუცილებელია თქვენს ბავშვზე პედიატრისა და საჭიროების შემთხვევაში ლარინგოლოგის მეთვალყურეობა, რათა დროულად აღმოიფხვრას ადენოიდებთან და ნუშურებთან დაკავშირებული პრობლემები.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
წაიკითხეთ სრულად
.jpg)
