მშობლებში გავრცელებული საკითხია შვილების კონცენტრაციის პრობლემა სწავლის დროს, რომელსაც ხშირად ვერ უმკლავდებიან. რისგან შეიძლება იყოს გამოწვეული გონებაგაფანტულობა და როგორ მოიქცეს მშობელი ასეთ დროს? ამ თემებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ანი სალდაძე.
- ანი, ბავშვებს ხშირად აქვთ კონცენტრაციის პრობლემა სწავლის დროს. რისგან შეიძლება იყოს ეს გამოწვეული ?
- საქმის შესრულებისას, ან სწავლის დროს კონცენტრაციის ნაკლებობის გამო ვხდებით მოუსვენრები და ვკარგავთ მობილიზაციას. რაც დრო გადის, სტატისტიკური მაჩვენებელიც მაღლა იწევს და ჩვენც ვხვდებით, რომ არამხოლოდ ბავშვებისათვის, არამედ ზრდასრულთათვისაც კი პრობლემას წარმოადგენს კონცენტრაციის გამომუშავება, შენარჩუნება.
რაც შეეხება გამომწვევ მიზეზებს, 21-ე საუკუნეში ტექნოლოგიების განვითარებასთან და ინტერნეტთან წვდომის შედეგად, დღის განმავლობაში ჩვენი ტვინი იმდენ ინფორმაციას იღებს და ახარისხებს, იმდენად ხშირად და სწრაფი ცვალებადობით, რომ ვერც კი ვახდენთ გაანალიზებას თუ რას ვუყურეთ? რა ვნახეთ? გაუაზრებლად ბევრი ფერადი და გონების გამფანტველი კადრი შემოდის ჩვენსა და უკვე ბავშვების გონებაშიც. ამ ყველაფრის შემდეგ, გასაკვირი არაა სტატიკურ, უმოძრაო ნივთებთან (წიგნი, კალამი...) დაჯდომა და კონცენტრირება მათთვის სირთულეს რომ წარმოადგენს. ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზები დიდ გავლენას ახდენს ბავშვებზე, თუმცა, რა თქმა უნდა, არაა სრული სია. შესაძლოა, უბრალოდ ხის შრიალი, ჩიტის ჭიკჭიკი, ფერადი სათამაშოც იყოს ოთახში. ყველაფრის აღმოფხვრას და გადამალვას ვერავინ მოახერხებს, ეს თავიდანვე წაგებული ბრძოლაა, ამიტომ ბავშვს უნდა დაეხმაროს პირველ ეტაპზე მშობელი მაინც, რათა მოცემულ გარემოში მოახერხოს კონცენტრაციის გამომუშავება.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ დაეხმარონ შვილებს გონებაგაფანტულობის დაძლევაში?
- არსებობს ბავშვთა და ზრდასრულთათვისაც რამდენიმე მარტივი საშუალება, რის მიხედვითაც შესაძლებელი ხდება, სახლის პირობებში კონცენტრაციის ჩამოყალიბება ან გაუმჯობესება.
1. ჩართეთ ყოველდღიურ რუტინაში
როდესაც ბავშვი (უმეტეს შემთხვევაში ზრდასრულიც) თავისით ადგენს გეგმას, ის უფრო მეტად არის კონცენტრირებული, მობილიზებული ამ გეგმის განხორციელებისათვის. როდესაც ბავშვმა იცის, რას ელოდებიან მისგან, ის უფრო მარტივად ახერხებს საქმეში ჩართვას. მაგალითად, თუ ბავშვს დავალებები აქვს შესასრულებელი, სასურველია, შაბათ-კვირას, ან წინა ღამით, დილით მაინც, მას თქვენთან ერთად გააწერინოთ ცხრილი, თუ რას რის შემდეგ გააკეთებს და რამდენი დრო ექნება ამა თუ იმ დავალების შესრულებისათვის.
2. მიეცით დრო შესვენებისთვის
დავალებების შესასრულებლად გაწერილ ცხრილში, მას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს შესვენების საშუალება, რომ შემდეგ კონცენტრაცია კვლავ მოახდინოს. მაგალითად, ერთი გაკვეთილის სწავლისა და დავალების დაწერის შემდეგ მიეცით მას საშუალება ადგეს, გაიაროს 5-10 წუთით სუფთა ჰაერზე ან წყალი დალიოს, თუნდაც ვაშლი ან რაიმე ხილი მიირთვას.
შეგიძლიათ დავალებების შესრულებისთვის წაახალისოთ ან დააჯილდოვოთ. მთელი კვირის დავალებების კარგად შესრულებისთვის, შაბათს ან კვირას ნაყინით გაუმასპინძლდეთ, მისი საყვარელი საჭმელი გააკეთოთ მასთან ერთად. თქვენ სწორედ ახლა ხართ პასუხისმგებელნი, რომ მას ჩამოუყალიბოთ სწორი დამოკიდებულება გასაკეთებელი საქმის მიმართ. სტრუქტურა მარტივად მუშაობს, თუ აკეთებს დავალებებს, შეაქეთ, წაახალისეთ, დაასაჩუქრეთ, მაგრამ ეს არ უნდა ხდებოდეს ყოველდღე, ყოველი შესრულებული დავალების შემდეგ, რადგან ამ დროს საქმე გვექნება მოყირჭებასთან ანუ ბავშვს მობეზრდება ეს საჩუქრები და შექებაც გაუფერულდება. ეს რომ არ მოხდეს აუცილებელია, დაიცვათ ოქროს შუალედი. დღის ბოლოს შეუჯამეთ კარგად შესრულებული ან ვერ შესრულებული საქმის დადებითი და უარყოფითი მხარე. გააკეთეთ ეს დღის ბოლოს ან კვირის ბოლოს, რადგან ბავშვს მეტად დაკვირვებულს გახდის და ასევე ანალიზის უნარსაც ჩამოუყალიბებს.
პირველ რიგში, ბავშვს უნდა აუხსნათ სწავლა რისთვისაა აუცილებელი, შეგიძლიათ უთხრათ, რომ თქვენი ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილიცაა, თუნდაც სამსახურში დავალებების შესრულება, ასე გამოიმუშავებთ თანხას, რომლითაც შემდეგ თქვენთვის ან თქვენი შვილისთვის ყიდულობთ ტკბილეულობას, ტანისამოსს და სხვას. ბავშვის გაჯიუტების და დაუჯერებლობის შემთხვევაში შეგიძლიათ, შეუზღუდოთ ის დრო, რომელიც მას სიამოვნებას ანიჭებ, მაგალითად, თამაშის დრო ან მეგობრებთან სადმე წასვლის შესაძლებლობა, მაგრამ ამისათვის ის თავიდანვე უნდა გააფრთხილოთ, თუ რა მოჰყვება შეუსრულებელ დავალებას.
3. წაახალისეთ მიზნების დასახვაში
ეცადეთ, მიუდგეთ პოზიტიურად. ბავშვები სავსენი არიან ფანტაზიებით, მათთან მიზნების დასახვას თუ თამაშად აქცევთ, შეძლებთ მათ ენაზე საუბარს და მარტივად გააგებინებთ, თუ რას ნიშნავს მიზნის დასახვა. როგორ მოვახერხოთ ეს? გამოკითხეთ ბავშვს, რა სურს და შემდეგ დაეხმარეთ მას, რომ ერთად შეადგინოთ, თუ როგორ მიაღწიოს ამა თუ იმ მიზანს.
4. შეაქეთ მათი პროგრესი
თავიდანვე საუკეთესო ვერავინ იქნება და არც არავინაა ვალდებული, იყოს საუკეთესო, მით უმეტეს ბავშვები, რომლებიც ახლა იწყებენ ყველაფრის შემეცნებას. როგორც უკვე ზემოთ აღვნიშნე, აუცილებლად კვირის ბოლოს ან დღის ბოლოს შეუჯამეთ და კვლავ ნათლად დაანახეთ მისი პროგრესი. მაგალითად, რამდენი ახალი სიტყვა ან მოთხრობა ისწავლა, რამდენად კარგად დაწერა ან გაანალიზა რაიმე საკითხი და ა.შ
5. შეუქმენით მშვიდი და წყნარი გარემო
გარდა იმისა, რომ შეძლებისდაგვარად სასურველია ბავშვს კონცენტრაციისთვის წყნარი გარემო შევუქმნათ, ასევე სასურველია ეს გარემო არ იყოს გადატვირთული. სამეცადინო კუთხე, რომელიც ბავშვს ეკუთვნის, სასურველია, სავსე არ იყოს სათამაშოებით და ისეთი ნივთებით, რაც მას გონებას გაუფანტავს. განსაკუთრებით: ტელევიზორი, პლანშეტი, ტელეფონი და სხვა ამდაგვარი მოწყობილობები.
6. დაანახეთ შვილებს, რომ ოჯახის სხვა წევრებიც პატივს სცემენ მის დროს
გააფრთხილეთ ოჯახის სხვა წევრები, რომ ეცადონ სიმშვიდე ან სიჩუმე შეინარჩუნონ მანამ, სანამ ოჯახის ერთ-ერთი წევრი მეცადინეობს.
7. ასწავლეთ ბავშვებს, როგორ კონცენტრირდნენ
პატარებში ეს შეგიძლიათ მათთვის საინტერესო თამაშებით დაიწყოთ. მიეცით ბავშვს საშუალება, ნამცხვარი თქვენთან ერთად გამოაცხოს, ან გაუნაწილეთ ცომი და ის, რასაც აკეთებთ, მასაც თქვენთან ერთად გააკეთებინეთ ისე, რომ ბოლომდე მიაყვანინოთ და გემოც გაასინჯოთ. ბავშვს თავადვე მოეწონება ამ დიდი კონცენტრაციის და შრომის შედეგი. შემდეგ ისევ შეგიძლიათ ჰკითხოთ, თუ რა გააკეთეთ ერთად და როგორ? ამგვარად, კიდევ ერთხელ ცხადი გახდება მისთვის განვლილი პროცესი. ასეთი კონცენტრაციის თამაშებით, მარტივი იქნება მომავალში რთულად კონსტრუირებული დავალებების შესრულება და მობილიზაცია.
- რამდენად დიდ როლს თამაშობს ოჯახური სიტუაცია და იქიდან მიღებული სტრესი?
- ოჯახური სიტუაცია ყოველთვის ფუნდამენტურ როლს თამაშობს ბავშვის, არა მხოლოდ კონცენტრაციის ჩამოყალიბებაზე, არამედ მის ფსიქო-ფიზიკურ განვითარებაზეც.
ოჯახში, სადაც კამათი ან გამუდმებული ხმაურია, რთულია გონების მობილიზება, არა თუ ბავშვისთვის, არამედ ზრდასრულთათვისაც. სწორედ ამიტომ, დიდი მნიშვნელობა აქვს, რომ მრავალსულიან ოჯახშიც კი მოიძებნოს მყუდრო ადგილი, სადაც ბავშვი შეძლებისდაგვარად მშვიდად შეძლებს დაჯდომას და დავალების შესრულებაზე ორინტირებას. არაჩვეულებრივია თუ ოჯახში იმ კულტურის ჩამოყალიბებაც მოხერხდება, რომ ბავშვის დავალების შესრულების დროს სხვები, შეძლებისდაგვარად ხმადაბლა განაგრძობენ საქმის კეთებას. მშობლების და ოჯახის სხვა წევრების ამგვარი ქმედება ბავშვში იწვევს იმ განცდას, რომ ის ღირებულია და რასაც თავად აკეთებს ნამდვილად მნიშვნელოვანია.
ესაუბრა: მარიამ ჩოქური
