ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ნანა ფაცაცია.
- მშობლების მხრიდან შექებაზე მეტად ბავშვების გაკრიტიკება რამდენად ცუდია მათი ფსიქიკისთვის და უშლის თუ არა ხელს განვითარებაში?
- ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი მშობლების მხრიდან ბავშვის ქცევაზე. რა თქმა უნდა, უმჯობესია აქცენტი დადებითზე გაკეთდეს, რათა უფრო მეტად განვამტკიცოთ მოზარდის პოზიტიური ქცევა. თუმცა, თუ ბავშვი იქცევა ისე, რომ მშობელს ან უფროს ადამიანს ეს არ მოსწონს, საჭიროა ფაქიზად მივცეთ უკუკავშირი, რასაც, მოდი, კრიტიკას ნუ დავარქმევთ. ავუხსნათ ბავშვს, რატომ არ არის ესა თუ ის ქცევა მისაღები მშობლისთვის, ანუ შედეგზე უნდა იყოს ორიენტირებული ჩვენი უკუკავშირი. მშობლის მხრიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი. ჩვენს რეალობაში ხშირად გვესმის მშობლებისგან, გადატვირთული გრაფიკის გამო, გადაღლილებს აღარ ჰყოფნით ენერგია ახსნისთვის, თუმცა აუცილებელია გამოვნახოთ დრო და რესურსი, რომ ბავშვებს კრიტიკის ნაცვლად, ადეკვატური უკუკავშირი მივცეთ. ის, რაც არ მოგვწონს, კი არ გავუკრიტიკოთ, არამედ ვუთხრათ, რატომ არის საზიანო კონკრეტული ქმედება მათთვის და რა შედეგს მისცემს. ამით არჩევანის წინაშე დავაყენებთ, თავად აირჩიონ ქცევა, რომელიც ნაკლებად საფრთხის შემცველი იქნება.
- თუ პირიქით, მეტად აქებენ და ნაკლებად აძლევენ შენიშვნებს, ხომ არ მოვადუნებთ მათ და დავუკარგავთ მოტივაციას, კრიტიკულად შეხედონ საკუთარ თავს?
- ამ შემთხვევაშიც, როდესაც ვამბობთ მეტად შექებას ან მეტად გაკრიტიკებას, ისევ არაადეკვატურ უკუკავშირთან გვაქვს საქმე. მნიშვნელოვანია, რისთვის ვაქებთ ბავშვს. ხშირად იმისთვის ვაქებთ, რაშიც წვლილი არ მიუძღვის, მაგალითად, სილამაზე. იქ, სადაც იზრდებიან ესმით ფრაზები: „რა კარგი ხარ, პრინცესა“, „რა ლამაზი ხარ“ და ა.შ. როდესაც იზრდებიან და გადადიან მიკროსოციუმიდან მაკროსოციუმში (ბაღი, სკოლა და ა.შ.) იქ უკვე იქმნება პრობლემები, რადგან იგივე უკუკავშირს საზოგადოების მხრიდან ვეღარ ხედავენ, რამაც დიდი ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვებს აუცილებელია დადებითი უკუკავშირი მივცეთ რაღაცის კეთებისთვის, ეს იქნება სწავლა თუ სხვა რამ. მეტად ან ზედმეტად შექება არასწორია, ყოველთვის მიზანშეწონილია ჩარჩოში, ზომიერების ფარგლებში ადეკვატური რეაქციები.
- როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი, შექებასა და კრიტიკას შორის?
- მშობლები კვალდაკვალ უნდა მივყვებოდეთ შვილების ქმედებებს. იმას, რაც ჩვენთვის მიუღებელია და მივუთითებთ, ახსნაც უნდა მოჰყვებოდეს, ეს კი მათ შედეგების გაანალიზების საშუალებას მისცემს. მნიშვნელოვანია ფრაზები, რომლებსაც მშობელი იყენებს კომუნიკაციის დროს. თუ ჩვენ მოკლე ფრაზებს ვიყენებთ, მაგალითად, „არ შეიძლება“, ბავშვს კითხვა უჩნდება, რატომ არ შეიძლება, აუცილებელია დასაბუთებულად ავუხსნათ. ასევე სიტყვა „რატომ“, რომელსაც იყენებენ მშობლები. ხშირად ბავშვს უნდა კონკრეტული რამ, თუმცა არ იცის, რატომ უნდა, შესაბამისად, ამაზე პასუხს ვერ გაგვცემს და მეტ გაუგებრობას შეუქმნის ბავშვს. ასე რომ, არსებობს ფრაზები ეფექტური კომუნიკაციისთვის, რაც მშობლებს დაეხმარება დაიჭირონ ოქროს შუალედი. ჩვენ უნდა ვიყოთ ადეკვატური ანარეკლი შვილების ქმედების.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ ასწავლონ შვილებს იყვნენ თავდაჯერებულები და ამასთანავე არ შეწყვიტონ განვითარებაზე ზრუნვა?
- მნიშვნელოვანია ბავშვს და ზოგადად ნებისმიერი ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს, ჰქონდეს ადეკვატური თვითშეფასება. ჯერ დავიწყოთ იმით, თუ რა არის თვითშეფასება, ვინაიდან თავდაჯერებულობა პირდაპირ კავშირშია ამასთან. თვითშეფასება არის ინდივიდის სუბიექტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, უნარებზე, თვისებებზე. ეს ყალიბდება ზუსტად იმ უკუკავშირებით, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ეს იქნება საკუთარი თავისგან, ოჯახისგან, მეგობრებისგან, თუ ნებისმიერი იმ სოციუმისგან მიღებული უკუკავშირი, სადაც უწევს ყოფნა, ასე ყალიბდება ადამიანის თვითშეფასება. შესაბამისად, ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი ბავშვის ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას მისი ჯანსაღი განვითარებისთვის. ერიქსონის თეორიას გავიხსენებ, სადაც ის გამოყოფს ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს თვითშეფასების ჩამოყალიბების პროცესში, 18 თვიდან 3 წლამდე. ამ დროს ძალიან დიდი როლი აქვთ მშობლებს. ეს ერთ-ერთი კრიზისის გადალახვის პერიოდია, როდესაც ბავშვი სწავლობს თვითონ კვებას, ჩაცმას, ნაბიჯების გადადგმას. ამ დროს თუ მშობელი იქნება მხარდამჭერი და ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა იქნება სწორად მხარდაჭერილი, ბავშვი სწავლობს თავდაჯერებულობას, საკუთარი ძალების რწმენას, ხოლო კრიზისი ილახება ჯანსაღად. თუ მშობელი ზემზრუნველია, ანუ არ აძლევს საშუალებას თვითონ გააკეთოს რამე, ასეთ დროს პატარას უყალიბდება ეჭვის განცდა საკუთარ თავის და შესაძლებლობების მიმართ. ამით შესაძლოა, საფუძველი ჩაეყაროს დაბალ თვითშეფასებას, რაც თავდაჯერებულობას უშლის ხელს. თუ 3 წლამდე კრიზისი ჯანსაღად გადაილახა, შემდეგი კრიზისის გადალახვა უფრო მარტივი იქნება მოზარდებისთვის, აქ უკვე შემოდის სკოლა, სადაც დიდი როლი აქვთ პედაგოგებს, თანატოლებთან ურთიერთობას.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ თავდაჯერებულობა ფსიქიკური განვითარების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია. ადეკვატური თვითშეფასება ეს არის სუიციდის საუკეთესო პრევენცია. თუ მშობლები (ოჯახის წევრები) და სააღმზრდელო დაწესებულებები სწორი უკუკავშირით ხელს შევუწყობთ, შვილები ჩამოყალიბდნენ თავდაჯერებულ პიროვნებებად, ეს მათთვის წარმატების საწინდარი იქნება. თავდაჯერებულობა გულისხმობს მუდმივ სწრაფვას თვითგანვითარებისკენ და თვითრეალიზაციისკენ.
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
ამ ეპოქაში გახშირდა ადამიანთა სტრესული სიტუაციები და მასთან დაკავშირებული პრობლემები, ამიტომ ისინი ცდილობენ იპოვონ ასეთ მდგომარეობებთან გამკლავების გზები.
იგივე პრობლემა სკოლის მოსწავლეებსაც აწუხებთ, შფოთვის ერთ-ერთ წყაროს გადატვირთული გრაფიკი, მუდმივი საგამოცდო პერიოდები და დროის არასწორი განაწილება წარმოადგენს. არსებობს თანამედროვე სტრატეგიები, რომელიც დროებით მოგწყვეტთ კომპიუტერს და იზრუნებს თქვენთვის სულიერი სიმშვიდის მოპოვებაზე. მსგავსი აქტივობებია იოგა, მედიტაცია, მინიმუმ 20 წუთით ფეხით სეირნობა ან საყვარელი საქმის კეთება: საჭმლის მომზადება ან თუნდაც ხატვა.
თუ თქვენ გყავთ შვილი, რომელიც სკოლის მოსწავლეა, თინეიჯერი ან უფრო მცირე ასაკის, შეგიძლიათ, შესთავაზოთ ქვემოთ მოყვანილი 3 ატივობა.
პირველ მათგანს ჰქვია მანდალას შექმნა ან გაფერადება.
მანდალა ბევრი სასწავლო სტრატეგიის ნაწილია, რომელიც ახალი თაობის საჭიროებებზეა მორგებული. ის ავითარებს ისეთ ინტერპერსონალურ უნარებს, როგორიცაა:
თავდაჯერებულობა,
საკუთარი თავის რწმენა,
ნებისყოფა და ა.შ
სასწავლო ტექნიკა გამოიყენება როგორც ექსპერიმენტული სავარჯიშო.
მანდალა გაჩნდა ბუდისტური ტრადიციიდან და სანსკრიტიდან ნიშნავს „წრეს“ ან „ცენტრს“, ის არის ასევე სიმბოლო ერთიანობისა და მთლიანობის, საუკუნეების მანძილზე ბევრი კულტურა და რელიგია იყენებდა ვიზუალური მედიტაციისთვის და ხელოვნების ნიმუშის შექმნისთვის.
კარლ იუნგმა ეს ტექნიკა პირველად ამერიკის შეერთებილ შტატებში გააცნო ადამიანებს და გამოიყენა თავის თერაპიაში. როგორც შემოქმედებითი, აქტიური სასწავლო სტრატეგია ეხმარებოდა სტუდენტებს დასავლური ფილოსოფიის, ჯგუფური პროცესების, იუნგისეული თერაპიის და საკუთარი თავის შეცნობაში,
ბავშვებისთვის მანდალას გამოყენების უპირატესობა მდგომარეობს შემდეგში:
მანდალა ეხმარება ბავშვებს საკუთარი თავის შემოქმედებითი გზით გამოხატვაში, ამასთან ერთად მას დამამშვიდებელი ეფექტიც აქვს. აძლევს ბავშვებს სივრცეს თავიანთი გრძნობებისა და ფიქრებისთვის, საშუალებას გამოხატონ ქვეცნობიერი პროცესები უსაფრთხო სივრცეში, გაფერადება და მანდალაზე ფოკუსირება ამშვიდებს. მისი შექმნა ეხმარება ნეგატიური ფიქრებისაგან თავის დაღწევაში, ასევე ეხმარება კუნთებს რელაქსაციისთვის, ორგანიზმს სისხლის მიმოქცევაში.
ზრდის კონცენტრაციის უნარს
ამცირებს იმპულსურ ქცევას
ასტიმულირებს კრეატიულობას
ეხმარება შფოთვითი აშლილობის მქონე ადამიანებს
სუნთქვითი ვარჯიშები
ამ აქტივობას ქვია „ოკეანის სუნთქვა“, სთხოვეთ ბავშვს მოთავსდეს კომფორტულ პოზიციაში, შემდეგ ნელა და ღრმად ჩაისუნთქოს ცხვირით ჰაერი და პირის ღრუდან ისე გამოუშვას, თითქოს სანთელს აქრობდეს, ან წარმოიდგინოს, რომ ხელში ყვავილი უჭირავს, მაგალითად ბაბუაწვერა, და სული ისე შეუბეროს, რომ შეძლოს მისი ბუსუსების ჰაერში გაფანტვა.
კარგი სარელაქსაციო პრაქტიკაა ასევე საპნის ბუშტების გაბერვაც, რომელიც ბავშვებს ასე ძალიან უყვართ.
მადლიერების ყულაბა
მადლიერების ყულაბა არის სახალისო, შემოქმედებითი, ხელმისაწვდომი გზა ბავშვებისთვის, რომ ისწავლონ თუ რა არის მადლიერება, რაც ამასთანავე არის დღის ბედნიერად დაწყების გარანტი. ეს ტრადიცია თქვენს შვილს მისცემს საშუალებას დღე წარმატებულად დაიწყოს. ამ აქტივობით თითოეულ ბავშვს შეუძლია შექმნას სპეციალური ყულაბა, სადაც ისინი შეინახავენ სამადლობელო სიტყვებს.
თავდაპირველად დაეხმარეთ ბავშვს დეკორატიულად მორთონ თავიანთი ქილა, ამისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ ბაფთები, ლენტები, სტიკერები და ა.შ ამის შემდეგ დროა მოვამზადოთ 3 სამადლობელი წინადადება. ბავშვებს შეუძლიათ ეს სიტყვები გამზადებულ შაბლონზე დაწერონ, რომელსაც ექნება დაახლოებით ასეთი შინაარსი:
3 ადამიანი, რომელიც მე მაბედნიერებს...
დღეს თავი ბედნიერად ვიგრძენი, როცა
ის, რაც მე ღიმილს მგვრის არის..
დაასრულებინეთ ეს წინადადებები ან მიეცით უფლება თავად მოიფიქროს, მაგალითად:
„მადლობელი ვარ, რომ მყავს კატა, რადგან ის ჩემს დღეებს მიხალისებს“
„მადლობელი ვარ, რომ სადილზე ჩემი საყვარელი პიცა მქონდა“
„მადლობელი ვარ ბაბუას, რადგან ის ყოველთვის ჩემთანაა რთულ მომენტებში“
ამის შემდეგ შეგიძლიათ განიხილოთ თითოეული წინადადება და სთხოვოთ ბავშვს ყოველ დღე ჩაყაროს ფურცლები ყულაბაში, რადგან ეს აქტივობა გახდეს ცხოვრებისეული რუტინის ნაწილი.