რა საფრთხის წინაშე აყენებს ეკრანდამოკიდებულება ბავშვს და როგორ უნდა მოიქცეს მშობელი, რომ თავიდან აირიდოს მისგან გამოწვეული დაავადებები - აღნიშნულ თემებზე Momsedu.ge-ს ექიმი-პედიატრი, რადიოლოგი ნანა საპანაძე ესაუბრა.
- ქალბატონო ნანა, ბავშვებში ეკრანდამოკიდებულება საკმაოდ გავრცელებული პრობლემაა მშობლებისთვის. რამდენად დიდია შანსი, ეს პრობლემა გადაიზარდოს დაავადებად?
- ნებისმიერი დამოკიდებულება შეიძლება, გადაიზარდოს დაავადებად. ამ დამოკიდებულებამ შესაძლოა, გამოიწვიოს ამა თუ იმ ორგანოთა სისტემის დაავადებები. როგორიც არის ნევროლოგიური, ასევე სხვა ორგანოების, მაგალითად, მხედველობის.
- ეკრანდამოკიდებულება ხელს უწყობს ძილის დარღვევას, თუმცა უფრო კონკრეტულად, რა რისკების წინაშე ვდგებით, როდესაც გამოსხივება ძილის ხარისხზე ახდენს გავლენას ან როგორ შეიძლება გამოვლინდეს ეს პრობლემა? დაძინებამდე რამდენიმე საათით ადრე მოვწყვიტოთ ბავშვი ეკრანს?
- დაძინება და ჩაძინებისთვის ორგანიზმში აუცილებელია წარმოიშვას მელატონინი. მელატონინი არის ის ჰორმონი, რომელიც დაძინებას უწყობს ხელს. მისი გამომუშავებისთვის აუცილებელია სიბნელეში ყოფნა. გამოსხივება მთლიანად თრგუნავს მელატონინის გამოყოფას. შესაბამისად, ზოგჯერ მშობლები ბავშვებს რომ ჩააწვენენ ლოგინში, ჩაურთავენ ტელეფონს და ჰგონიათ, ჩაეძინება ბავშვს, ეს არის მცდარი შეხედულება. გამოსხივება ჩაძინების გახანგრძლივებაზე მოქმედებს. ძილისწინ უმჯობესია რაიმე რუტინული სამუშაო, თუნდაც აბაზანის მიღება, მშობლებმა უნდა გამონახონ დრო, მიუჯდნენ, ზღაპარი წაუკითხონ, ანუ გაჯეტი ჩაანაცვლოს მშობელმა, ბებიამ ან აღმზრდელმა.
- მშობლებმა დღეში რამდენ ხანს უნდა გამოიყენოს 5 წლამდე ასაკის ბავშვთან ციფრული ტექნოლოგია, რომ არ დადგეს ბავშვის განვითარების საფრთხე?
- ორ საათზე მეტი ნამდვილად არ შეიძლება, ესეც მაქსიმუმ და არავითარ შემთხვევაში ამ ორი საათის განმავლობაში გადაბმულად არ უნდა უყურებდეს ტელევიზორს და არ უნდა ეჭიროს ხელში გაჯეტი.
- რატომ არ უნდა გავართოთ ბავშვი სმარტფონებით ჭამის დროს?
- ჭამა არის თვითონ ისეთი პროცესი, რომლის შემდეგ იწყება დანაყრება და კუჭში ჩასული საჭმელი ტვინს აძლევს სიგნალს, რომ დანაყრდა, ამიტომ მთელი ყურადღება მომართული უნდა იყოს ჭამის პროცესზე. როდესაც ჩვენ ბავშვს ვართობთ, მისი ყურადღება გადადის სხვა რამეზე, თუნდაც ტელევიზორზე, მობილურზე. ბავშვი მექანიკურად აღებს პირს და ყლაპავს, შესაბამისად, ვერ კონცენტრირდება უშუალოდ ჭამის პროცესზე. ამ კვების ჩამოყალიბებას ეწოდება „შეუმჩნეველი კვება“. შემდგომში უკვე ყალიბდება მანკიერი რეფლექსი, როდესაც ტელევიზორის ყურების დროს ერთობა და ისე ჭამს, ვერ აკონტროლებს მიღებული საკვების რაოდენობას. სწორედ ეს ხდება სიმსუქნის ჩამოყალიბების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზეზი.
- დღესდღეობით, მშობლების დიდი ნაწილი საჭიროდ თვლის, რომ დაწყებითი კლასის მოსწავლეს მობილური გაატანოს სკოლაში, ბავშვები ამას ცუდად იყენებენ, უქვეითდებათ სწავლის სურვილი, ექმნებათ მხედველობასთან ან ხერხემალთან დაკავშირებული პრობლემები. რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ მიუდგნენ ამ ასაკის ბავშვებს?
- მოდით, დავიწყოთ იმით, რომ დღევანდელ დროში მობილურის გარეშე არსებობა თითქმის შეუძლებელია. იმისთვის, რომ დედა შვილს დაუკავშირდეს საჭიროების შემთხვევაში, ექსტრემალურ სიტუაციებში, მობილური კავშირი არის აუცილებელი. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ მობილურში, რომელიც მიაქვს, იყოს ჩატვირთული უამრავი თამაში და ერთობოდეს გაკვეთილების პროცესში. ბავშვი უნდა მივაჩვიოთ, რომ მობილური მისთვის იყოს კავშირის აუცილებელი საშუალება. რა თქმა უნდა, პირველ ან მეორეკლასელ ბავშვს არ ვგულისხმობ. რაც შეეხება იმას, თუ რას ვურჩევდი მშობლებს, ეკრანთან ბავშვის დიდი ხანი ყოფნა შეამცირონ და გაზარდონ ბავშვთან პირადი ურთიერთობა, ბავშვის გონებრივი განვითარებისთვის აუცილებელია თამაში. თუ ჩვენ დიდხანს მივუშვებთ ბავშვს ტელეფონთან, შესაძლებელია მისი შიდა ჩაკეტილობა გამოვიწვიოთ, ურთიერთობა აღარ მოუნდეს დარჩენილ სამყაროსთან და აუტისტური სპექტრის აშლილობასაც შეუწყოს ხელი.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
რძე რომ შეუცვლელი პროდუქტია, როგორც ბავშვთა, ისე მოზარდთა კვებაში, ამაზე დიდი ხანია თანხმდებიან მეცნიერები და ექიმები, მაგრამ... არსებობს ფაქტორები, რომლებიც მსოფლიო მოსახლეობის არც თუ ისე პატარა ნაწილს აწუხებს და რასაც საბოლოოდ კვების რაციონიდან რძის და რძის შემცველი პროდუქტების ამოღებამდე მივყავართ.
არის თუ არა ეს გზა სწორი და რა შეცდომებს ვუშვებთ რაციონიდან რძის ამოღებით?
ყურყური, მუცლის შებერილობა, დისკომფორტი - ეს ის ხშირი ნიშნებია, რომლებიც მოზრდილი პოპულაციის ნახევარზე მეტს რძის მიღების შემთხვევაში უვითარდება და ამას ლაქტოზის აუტანლობას უკავშირებენ.
რა არის ლაქტოზა ან რა მოვლენაა ლაქტოზის აუტანლობა?
აღმოჩნდა, რომ: ლაქტოზა რძის შაქარია, იგი შედის როგორც ნატურალური რძის შემადგენლობაში, ისე რძის პროდუქტებში. თუმცა რძისგან განსხვავებით, რძის პროდუქტებში ლაქტოზა გაცილებით მცირე რაოდენობით გვხვდება.
ლაქტოზის აუტანლობა მოზრდილ ადამიანთა უმეტესობისათვის ფიზიოლოგიური მოვლენაა. სწორედ ამიტომ ქართულ ბაზარზე უკვე არსებობს პირველი ქართული ნატურალური ულაქტოზო რძე სანტესგან. აქამდე მწირად, მაგრამ მაინც გვხვდებოდა დახლებზე უცხოური წარმოების ულაქტოზო რძე. რატომ გახდა აუცილებელი ულაქტოზო რძის საქართველოში წარმოება და რა კვებითი ღირებულებების მატარებელია აღნიშნული პროდუქტი, ამის შესახებ რძის მწარმოებელი კომპანია „სანტე ჯი-ემ-თი პროდუქტების“ წარმოების ხარისხის მენეჯერს ლაშა მანძულაშვილს ვესაუბრეთ:
- ბატონო ლაშა, რატომ გახდა აუცილებელი ულაქტოზო რძის წარმოება საქართველოში?
- ჩვენი კომპანია, როგორც მომხმარებელზე ორიენტირებული წარმოება, მუდმივი მონიტორინგის საფუძველზე მუდმივად სთავაზობს მომხმარებელს ინოვაციურ პროდუქციას. მსოფლიოში საშუალოდ ყოველი მეხუთე ბავშვი ლაქტოზის აუტანლობით იბადება. ლაქტოზის აუტანლობა ძალიან გავრცელებული პრობლემაა ჩვენი პოპულაციისთვისაც. აღმოჩნდა, რომ ეს პრობლემა ხშირია არა მარტო მოზრდილებში, არამედ ბავშვთა ასაკშიც. გარკვეული კვლევების საფუძველზე, მივედით გადაწყვეტილებამდე, ქართველი მომხმარებლისათვის შეგვეთავაზებინა ადგილობრივი ულაქტოზო რძე. ეს სიახლეა არა მარტო საქართველოსთვის, არამედ ამიერკავკასიის ქვეყნებისთვისაც. მოგეხსენებათ, ულაქტოზო რძის წარმოება ყველა ქვეყანაში არ ხდება, თუმცა მსოფლიო მოსახლეობის დიდ ნაწილს სწორედ ლაქტოზის აუტანლობა აწუხებს. გრძელვადიანი უცხოური ულაქტოზო რძის ნაცვლად ჩვენ უკვე გვაქვს ადგილობრივი, ახალი პროდუქტი - რძე „მსუბუქი დღე“, რომელიც არ შეიცავს ლაქტოზას. მოგეხსენებათ, რამდენად მნიშვნელოვანია ბავშვთა კვებაში ენდემური პროდუქტის მოხმარება, მით უმეტეს, თუ ეს პროდუქტი ყველა კვებით ღირებულებას აკმაყოფილებს.
- ბატონო ლაშა, რითი განსხვავდება ულაქტოზო რძე და მისი კვებითი ღირებულება ჩვეულებრივი რძისაგან?
- ლაქტოზის გაუვნებელყოფა რძეში ხდება სპეციალური ტექნოლოგიის წყალობით. რაც საშუალებას გვაძლევს ერთდროულად გავანთავისუფლოთ რძე ლაქტოზისაგან ისე, რომ რძემ შეინარჩუნოს ყველა კვებითი ღირებულება. ულაქტოზო რძე ინარჩუნებს ყველა იმ ნივთიერებას, რომელიც აუცილებელია მიკროელემენტების დღიური ნორმის შესავსებად. თამამად შეიძლია ვთქვათ, რომ სანტეს ულაქტოზო რძის წყალობით შეგვიძლია ლაქტოზის აუტანლობასთან დაკავშირებულ ყველა პრობლემას ისე ვებრძლოთ, რომ ამავდროულად ყოველდღიურად მივიღოთ სრულფასოვანი რძე. ულაქტოზო რძე ჩვეულებრივისაგან განსხვავებით ოდნავ მოტკბო გემოთი გამოირჩევა, რაც ხშირად უფრო მოსწონთ კიდეც როგორც პატარებს, ისე მოზრდილებს.
- კონტროლის რა მექანიზმს გადის ულაქტოზო რძე დახლებამდე?
- ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც ისაა, რომ წარმოების პროცესს „ადამიანის ხელი არ ეხება“. პროცესი მთლიანად სპეციალიზებული დანადგარების მეშვეობით კონტროლდება. როგორც წარმოების, ისე შეფუთვის მექანიზმი საშუალებას იძლევა დახლებზე მივიღოთ 100%-ით სუფთა და ამავდროულად სასარგებლო პროდუქტი.
სტანდარტულად, როგორც სანტეს ყველა პროდუქტი, მათ შორის ულაქტოზო რძეც, გადის ხარისხის მკაცრ კონტროლს, რაც გულისხმობს მიკრობიოლოგიურ და ფიზიკო-ქიმიურ ანალიზს. ყოველი პარტია მოწმდება ლაქტოზის შემცველობაზეც. მინდა დარწმუნებული იყოს სანტეს მომხმარებელი, რომ წარმოებიდან დახლებზე პროდუქცია მთელი რიგი კვლევების შემდეგ ხვდება.