„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„პირველ რიგში, ჩვენს თავს უნდა ვაპატიოთ. ყველანი ადამიანები ვართ, ხანდახან წყობიდან გამოვდივართ და რაღაცები გვეშლება,“ - ნეიროფსიქოლოგი მაია ჯავახიშვილი
ნეიროფსიქოლოგმა მაია ჯავახიშვილმა ბავშვთან ურთიერთობისას მშობლის მაგალითის მნიშვნელობაზე ისაუბრა. მისი თქმით, მშობლობა მუდმივი განვითარება და თვითანალიზია:
„მე თუ შენ გასწავლი, რომ უზრდელური სიტყვები არ უნდა გამოიყენო, უფროსს პატივისცემით ელაპარაკო, არ უნდა იუხეშო და მე ამ დროს ყოველ წამს წყობიდან გამოვდივარ, ყველას და ყველაფერს შეურაცხყოფას ვაყენებ, რა თქმა უნდა, ეს ბავშვისთვის დამაბნეველია. რეალურად მშობლობა რა არის? მუდმივი განვითარება, თვითანალიზი, თვითდაკვირვება და საკუთარი თავის გაუმჯობესება. რამდენადაც მე, როგორც მშობელი, გავიუმჯობესებ თავს, იმდენად გავაუმჯობესებ ბავშვის ქცევას.“
მაია ჯავახიშვილმა აღნიშნა, რომ მშობელმა შეცდომის დაშვების შემთხვევაში ბავშვს უნდა მოუბოდიშოს, მან საკუთარ ქმედებაზე პასუხისმგებლობა თავად უნდა აიღოს:
„მობოდიშებას თავისი წონა და როლი რომ ჰქონდეს, რამდენიმე ფაქტორი უნდა გავითვალისწინოთ. ერთია, რომ არ ვადანაშაულებთ ბავშვს. ხშირად ვამბობთ, რომ მე შენ დაგიყვირე, მაგრამ ნელი რომ ხარ, ვაგვიანებთ დილით. მე კი მომეშვა, რომ ბოდიში მოგიხადე, მაგრამ რაღაცნაირად შენ გადმოგაბრალე. ტვირთი შენზე გადმოვიტანე და ისევ შენ გრძნობ თავს ცუდად. ბევრი ახსნა-განმარტება არ უნდა, მე თუ ცუდად მოვიქეცი, ვამბობ, რომ ვწუხვარ, მეტად უნდა მომეთოკა თავი. ადვილად შეიძლება შენი სინანული გადაიზარდოს დადანაშაულებაში.“
მაია ჯავახიშვილის თქმით, ჩვენს საზოგადოებაში ბოდიშის თქმა ადამიანებს ძალიან უჭირთ, რაც ჭარბი სიამაყით არის გამოწვეული:
„ჩვენი საზოგადოების ძალიან მწვავე პრობლემაა, რომ ბოდიში „არ მოსულა“ ჩვენთან. თუ მოვიბოდიშებ, ე.ი, უნდა ვაღიარო, რომ შემეშალა. სიამაყე ამას ეწინააღმდეგება. ეს იმ ეპოქის ნაწილია, როდესაც მაწავლებელი ტუალეტში არ დადიოდა, ისეთი აღმატებული იყო. ზრდასრულს, რომ შეცდომა არ მოსდის და ბავშვთან მიმართებაში არასდროს აღიარებს, ესეც იმ სცენარიდან არის. ჩვენ ხელახლა უნდა გადავხედოთ ამ საკითხს და ამ მიდგომებს ბავშვთან მიმართებაში. სამართალს ასაკი არ აქვს.“
„რა თქმა უნდა, ამას დანაშაულის განცდაც ახლავს მშობლის მხრიდან. შეიძლება არ ვაღიარო, მაგრამ ხომ ვხვდები, რომ ჩემი მხრიდან გული ვატკინე ბავშვს ღრიალით და წყობიდან გამოსვლით. პირველ რიგში, ჩვენს თავსაც უნდა ვაპატიოთ. ჩვენ ყველანი ადამიანები ვართ, ხანდახან წყობიდან გამოვდივართ და რაღაცები გვეშლება. ამით ბავშვსაც ვაძლევთ მაგალითს, რომ შენ თუ შეგეშლება, არ ნიშნავს, რომ ცუდი ხარ. მეც, როგორც მშობელი, თუ მოგიბოდიშებ და ვაღიარებ, რომ რაღაც შემეშალა, არ ნიშნავს, რომ მე ცუდი ვარ. მე შევცდი, როგორც ყველა ადამიანი ცდება და ვეცდები, რომ ეს გავაუმჯობესო. ჩემს თავს ვპატიობ, შენც მაგალითს გაძლევ, რომ შენს თავსაც უნდა აპატიო და სხვასაც,“ - აღნიშნულ თემაზე მაია ჯავახიშვილმა ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემაში „დილის შოუ“ ისაუბრა.