„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„4 კილო და 600 გრამი დავიბადე, სახელიც ექიმებმა დამარქვეს,“ - აფხაზეთის ომის დროს ჭუბერის გზაზე დაბადებული გოგონას დაუჯერებელი ისტორია
ომის დროს ჭუბერის გზაზე დაბადებულმა ნინი აფრასიძემ თოქ-შოუ „პროფილში“ მადლობა გადაუხადა იმ ექიმს, რომელმაც მას სიცოცხლე აჩუქა:
„დედა, მამა და ბებო ომის დროს დრანდაში იყვნენ. დედას მალე უნდა ემშობიარა. დრანდიდან მანქანით სვანეთში წავიდნენ. ცოტა ხანს გვანდრაში იყვნენ. მერე გაიგეს, რომ ფრენები იყო საკენიდან ჭუბერში, სადაც დედა ნათესავის სახლში უნდა მისულიყო. საკენში რომ მივიდა დედა, უჰაერობა აწუხებდა. თვითმფრინავში ბევრი ხალხი იყო და არ ჩაჯდა. 10 წუთში ის თვითმფრინავი ჩამოვარდა. ჭუბერში მეორე თვითმფრინავით გადაფრინდნენ. იქ მამაჩემის ბიძის სახლს ეძებდნენ. ძალიან ბევრი იარეს ფეხით, როგორც დედა ამბობს, დაახლოებით 10 კილომეტრი გაიარეს ფეხით. ამ დროს მამა არ იყო მასთან ერთად. დედა მას ჭუბერში უნდა დალოდებოდა, რომ მერე ერთად წამოსულიყვნენ. როგორც ბებო ამბობს, 10 დღის განმავლობაში ჭუბერში ყოფილან. დედას მალე ტკივილები დაეწყო. ჭუბერის ცენტრში გადაიყვანეს, დანგრეულ შენობაში მიუყვანიათ, უთქვამთ, რომ ექიმები იქ ელოდებოდნენ. დედას კარი რომ გაუღია, დაუნახავს, რომ ოთახში მარტო მამაკაცები იყვნენ. დედამ კარი გამოიხურა და გამოვიდა. ამ დროს გარეთ ერთი ექიმი გამოსულა, რომელსაც მე დღემდე ვეძებ. მიუხედავად იმისა, რომ დედა კაცი ექიმის წინააღმდეგი იყო, მან საბოლოოდ მაინც დაითანხმა მშობიარობაზე. მართალია, შენობაში პირობები არ იყო, მაგრამ ყველაფერი სწრაფად მოუწესრიგებიათ.“
ნინი აფრასიძე ომის დროს გზაზე დაბადებულ ახალშობილებს შორის ერთადერთი ბავშვი იყო, რომელიც გადარჩა, რაც, მისი თქმით, ექიმების დამსახურება იყო:
„4 კილო და 600 გრამი დავიბადე, დედას მშობიარობა ცოტა გაურთულდა. სახელიც ექიმებმა დამარქვეს. თვალები ვერ გამიხელია, იმდენი გააკეთეს, რომ ჭუბერიდან ქუთაისში გადმოგვაფრინეს. დღეს ასეთი ექიმები ძალიან იშვიათია. ამიტომ მინდა ის ადამიანი ვიპოვო, ვინც დედა ამშობიარა. მან ბევრი გააკეთა დედასთვის და ბებიასთვის. რომ არა ის ექიმი, მე ცოცხალი არ ვიქნებოდი. ვიცი, რომ გინეკოლოგის სახელი და გვარი დავით ქაჯაიაა.“
„პროფილში“ ნინი აფრასიძეს იმ ექიმის პირადად ნახვის შესაძლებლობაც მიეცა, რომელმაც მისი სიცოცხლე იხსნა. დავით ქაჯაიამ აღნიშნა, რომ მას ნინის დაბადების ამბავი არასდროს დავიწყებია:
„ეს ის შემთხვევაა, რომელიც არათუ მე, არცერთ იქ მყოფ ადამიანს არ დაავიწყდება. მე ომის მონაწილე ვარ, სამხედრო ექიმი ვიყავი, მოხალისედ წავედი. როდესაც დევნილების ნაკადი წამოვიდა, ჩვენ მათ სამედიცინო დახმარებას ვუწევდით. მაშინ 25 წლის ვიყავი. მართალია ახალგაზრდა ვიყავი, მაგრამ გამოცდილება მქონდა.
„პირობები, რა თქმა უნდა, არასახარბიელო იყო. ეს მშობიარობა ჭუბერის სასოფლო ამბულატორიაში მივიღეთ. ძალიან გამიხარდა, როდესაც გავიგე, რომ ნინო მეძებდა. სამაშველო სამსახურის წარმომადგენლებმა ერთი ახალგაზრდა გოგონა ვერ გადაარჩინეს, რომელსაც ნინო ერქვა. გოგონა გაიყინა. მათ მთხოვეს, რომ თუ გოგო დაიბადებოდა, ნინო დაგვერქვა. ჩვენ მათი თხოვნა შევასრულეთ და იმ შეწყვეტილი სიცოცხლის გასაგრძელებლად ახალშობილს ნინო დავარქვით.“ - აღნიშნა დავით ქაჯაიამ.