„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„მამა არის ღმერთის სახე ოჯახში. ბავშვისთვის არის კარგი, როდესაც ხედავს, რომ ოჯახში მამას პატივს სცემენ,“ - მარინა კაჭარავა
ფსიქოლოგმა მარინა კაჭარავამ ოჯახში მამის როლის შესახებ ისაუბრა და ჯანსაღი ოჯახური ურთიერთობების მნიშვნელობას გაუსვა ხაზი:
„ოჯახი უნდა იყოს სუბორდინირებული. ეს აუცილებელია ბავშვისთვის. ვთქვათ, სუფრას შლი და სადილი უნდა მიაწოდო ქმარს და შვილებს. პირველად ვის მიაწოდებ? ქართულ კულტურაში ამბობენ, რომ შვილებს, იმიტომ, რომ ყველაფერია შვილები. სჯობს, რომ ჯერ ქმარს მიაწოდო, იმიტომ, რომ ეს შვილებისთვის არის კარგი. ბავშვისთვის არის კარგი, როდესაც ხედავს, რომ ოჯახში მამას პატივს სცემენ. ვინ არის მამა ოჯახში? დიდად არ განსხვავდება ფსიქოლოგიური მიდგომა რელიგიურისგან. მამა არის ღმერთის სახე ოჯახში. როგორც ყველა ჩვენგანისთვის არის უსაფრთხოების გარანტორი ღმერთი. მორწმუნე ადამიანისთვის მთავარი დასაყრდენი არის უფალი. ბავშვისთვის არის მამა და დედა. ბავშვი გრძნობს თავს მშვიდად და უსაფრთხოდ, თუ ის არის მამის წიაღში.“
მარინა კაჭარავამ აღნიშნა, რომ ბავშვი მამის იმედადაა და თუ ის დისკრედიტირებულია, ბავშვის თვალში ძალას კარგავს:
„თუ შეგიმჩნევიათ ბავშვები ეზოში ამბობენ: „მამა მოვა და გადაგაგდებს ამერიკაში, მოგერევა.“ ეს ბავშვისთვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი. ის არის მამის იმედად. თუ მამა არის დისკრედიტირებული ოჯახში, ამ შემთხვევაში ბავშვის თვალში მამა კარგავს იმ ფასს და ძალას, რაც ექნებოდა სხვა შემთხვევაში. ადამიანს აქვს იდეალიზაციის მოთხოვნილება. ბავშვს აქვს მოთხოვნილება, რომ ვიღაც ჰყავდეს იდეალური. თუ ბავშვს იდეალიზაციის მოთხოვნილებას მშობელი ვერ უკმაყოფილებს ბავშვობაში, ბავშვი ამ მოთხოვნილებას სხვა დროს და სხვა მდგომარეობაში იკმაყოფილებს. ეს ხშირ შემთხვევაში კუმირებსა და ფანატიკურ მიჯაჭვულობებში გადადის. ადამიანს უნდა, რომ ჰგავდეს სხვას. ვისაც ეს მოთხოვნილება ბავშვობაში არ დაუკმაყოფილდა, ის მომავალში არის ძალიან ორიგინალური. ამ ყველაფრის ჰიპერკომპენსაცია ხდება.“
„ოჯახში უნდა იყოს ურთიერთპატივისცემა. ავტორიტეტი ძალით ვერ გახდები. განა ჩემი საუბარი ზრდის ბავშვს და მე რას ვასწავლი, მე როგორც ვიქცევი, ეს არის მთავარი. ქცევის მოდელის იმპრინტირება ხდება ტვინში. ჩვენ ყველას გვაქვს ქცევის რეპერტუარი. ლიბერალური ოჯახის გაგება თუ ის არის, რომ მე არ მაინტერესებს, შენ რას აკეთებ, ეს არ არის სწორი და კარგი. ადამიანს ასევე აქვს აღიარების მოთხოვნილება. ყველას გვინდა, რომ პატივი გვცენ. როდესაც სრული უპატივცემულობაა და არის ის, რომ რაც გინდა აკეთე და მეც იმას ვაკეთებ, რაც მინდა, ეს არ არის ოჯახი უკვე. ასეთ ურთიერთობაში შეიძლება მეზობელთან იყო. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანს არ ჰქონდეს უფლება ან განმარტოების, ან მეგობრებთან წასვლის. ყველაზე მთავარი ოჯახში არის პატივისცემა. რომ ვამბობთ სიყვარული, ხანდახან გასარკვევია რა არის ეს სიყვარული. სიყვარულს მთელი ცხოვრება ვსწავლობთ და მაინც არ ვიცით. შეიძლება მეორე ადამიანისთვის დამანგრეველიც იყოს ეს სიყვარული. უფრო მნიშვნელოვანია, მე მას ვცემდე პატივს. ვცემდე პატივს არა როდესაც გაიზრდება, არამედ როდესაც ჩაისახება ბავშვი,“ - აღნიშნულ საკითხზე მარინა კაჭარავამ საპატრიარქოს ტელევიზიის გადაცემაში „განთიადი“ ისაუბრა.