„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„ხშირ შემთხვევაში ოჯახის ერთი წევრი ვერ იგებს მეორე ოჯახის წევრი რას განიცდის და უბრალოდ მშრალი წესების დამკვირდება უნდა ოჯახში,“ - რეზო კორინთელი
ფსიქოთერაპევტმა რეზო კორინთელმა ოჯახის სიჯანსაღისთვის აუცილებელი ფუნქციების შესახებ ისაუბრა. მან აღნიშნა, რომ ოჯახი სისტემაა, რომელიც ქვესისტემებისგან შედგება:
„ოჯახი არის სისტემა, რომელიც ქვესისტემებისგან შედგება. ოჯახი აგრეთვე არის ქვესისტემა საზოგადოების. ყველაფერი პატარა ოჯახზე ახდენს ზეგავლენას. ოჯახს აქვს თავისი ფუნქციები. მისი ფუნქციაა სამეურნეო-ყოფითი, ოჯახს უნდა ჰქონდეს სახლი, შემოსავალი. ოჯახის მეორე ფუნქციაა აღმზრდელობითი, ოჯახმა უნდა გაზარდოს თაობა. მესამე ფუნქციაა სქესობრივ-ეროტიკული, ცოლ-ქმარს შორის უნდა იყოს სიყვარული. ოჯახს სჭირდება ემოციები. უემოციო ოჯახი, ჩაკეტილი ოჯახი არ არის ცოცხალი. ადამიანი, რომელიც არ არის ემოციური, ის არ განიხილება ცოცხალ ადამიანად. დღეს მეცნიერება თვლის, რომ ემოციური ინტელექტი უფრო მნიშვნელოვანია ადაპტაციისთვის, ვიდრე კომპიუტერული ინტელექტი.“
რეზო კორინთელის თქმით, ოჯახს ემოციური კავშირი აუცილებლად სჭირდება:
„რას გულისხმობს ემოციური ინტელექტი? ის გულისხმობს საკუთარი ემოციების გამოცნობის უნარს. ის ასევე გულისხმობს სხვისი ემოციების გამოცნობის უნარს, თუ რას გრძნობს სხვა ადამიანი და ამ ემოციების მართვის უნარს. ეს ოჯახს აუცილებლად სჭირდება. ხშირ შემთხვევაში ოჯახის ერთი წევრი ვერ იგებს მეორე ოჯახის წევრი რას განიცდის ან ბავშვი რას განიცდის და უბრალოდ მშრალი წესების დამკვირდება უნდა ოჯახში.“
რეზო კორინთელის თქმით, ოჯახის სიჯანსაღისთვის მისი სულიერი ფუნქციაც მნიშვნელოვანია:
„ბოლოს არის ოჯახის სულიერი ფუნქცია, ანუ რითი ცხოვრობს ოჯახი, რისთვის ცხოვრობს ოჯახი. თუ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილებულია, მაშინ ეს ოჯახი არის ჯანსაღი. თუ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილებული არ არის, მაშინ ეს ოჯახი ჯანსაღი არ არის. იმისთვის, რომ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილდეს, ოჯახში ნაწილდება როლები. აღმზრდელობითი როლი მშობელს ეკუთვნის, ემოციური როლი შეიძლება ბავშვი იყოს.“
„არის ე.წ. დემონსტრაციული ოჯახები, სადაც ყველაფერი კეთდება იმისთვის კი არა, რომ ოჯახმა ერთმანეთთან ურთიერთობაში გაიხაროს, გააძლიეროს ერთმანეთი, არამედ საჩვენებლად, დემონსტრაციისთვის: „აი, როგორი ოჯახი გვაქვს.“ იქ ეს უკვე ნიღბისთვის კეთდება, საჩვენებლად კეთდება. რა თქმა უნდა, ამ ოჯახში უნდა დამალო უარყოფითი, არ უნდა ილაპარაკო ამაზე. „ჩვენ ყველაფერი კარგად გვაქვს“ და იქმნება ორმაგი სტანდარტები. ერთი სინამდვილეა გარემოსთვის, მეორე სინამდვილეა შიგნით. ვთქვათ, ოჯახი მალავს ერთ-ერთი წევრის ავადმყოფობას. თუ ავადმყოფობას ჩვენ განვიხილავთ, როგორც უბედურებას, ვფიქრობთ: „არ გაგვიმართლა და ბავშვი ავად გახდა.“ ამ ავადმყოფობაში მთელი ოჯახია მონაწილე. შემთხვევით ავადმყოფობა არ ხდება, სომატურ ავადმყოფობაზეც ვამბობ,“ - აღნიშნულ საკითხზე რეზო კორინთელმა საპატრიარქოს ტელევიზიის გადაცემაში „ზღვარი მარინა კაჭარავასთან ერთად“ ისაუბრა.