„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
ბავშვების მიუღებელ და ნაკლებად მოსაწონ ქცევას ბევრი მიზეზი აქვს, თუმცა მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანი მოწყენილობაა. პატარები აცნობიერებენ, რომ ისინი მსგავსი ქცევებით დასახული მიზნის მიღწევას ახერხებენ. ხშირად ბავშვის მიუღებელი ქცევის მიღმა ძალაუფლების მოპოვების ფარული სურვილიც დგას. ჩვენს სტატიაში 9 სასარგებლო რეკომენდაციას შემოგთავაზებთ, რომელთა დახმარებით ბავშვის სიჯიუტისა და ნეგატიური ქცევისადმი მიდრეკილების პრევენციას შეძლებთ.
1. ბავშვს რთულ ვითარებაში სიმშვიდის შენარჩუნება ასწავლეთ
ბავშვები მშობლების ქცევების გამეორებისკენ საოცარ მიდრეკილებას ავლენენ. თქვენს შვილს საკუთარი ქცევებით უნდა აჩვენოთ, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ნებისმიერ ვითარებაში სიმშვიდისა და წონასწორობის შენარჩუნება. თუ ბავშვი ისტერიკას აწყობს, იმიც ნაცვლად, რომ მას უყვიროთ, მშვიდად ესაუბრეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბავშვი ჩათვლის, რომ მსგავს ვითარებაში ყვირილი ნორმალური მოვლენაა.
ბავშვის ცუდი ქცევის მიზეზი ხშირად შიმშილია. თუ ბავშვთან ერთად გარეთ გადიხართ, მსუბუქი ხემსი ჩანთით წაიღეთ. თუ ბავშვს მოშივდება, მას გემრიელ ხემსს შესთავაზებთ, რაც თქვენს შვილს განწყობას მარტივად გამოუკეთებს.
4. ბავშვს მისი ქცევის შესაძლო ნეგატიურ შედეგებზე წინასწარ გაესაუბრეთ
როდესაც ბავშვი გეკითხებათ, რატომ უნდა დაგიჯეროთ, როდესაც გარკვეული ქმედებისკენ მოუწოდებთ, არასდროს უპასუხოთ: „რომ გეუბნები, გააკეთე!“ ყოველთვის აუხსენით ბავშვს, რატომ არის მიუღებელი მისი კონკრეტული ქცევა. თქვენს შვილს მისი ქმედებების შესაძლო შედეგებზე ესაუბრეთ, რათა მან მომავალში დაუფიქრებელი ნაბიჯების გადადგმისგან თავი შეიკავოს.
5. წერილობით ჩამოაყალიბეთ დღის განრიგი. დააჯილდოვეთ ბავშვი, როდესაც თქვენს თხოვნას შეასრულებს
ბავშვს საინტერესო და მრავალფეროვანი რუტინის ჩამოყალიბებაში დაეხმარეთ. ეცადეთ, ნაკლები დრო გაატაროს ეკრანთან, რეგულარულად გაიხეხოს კბილები. ბავშვს უთხარით, რომ თუ ის რუტინას ერთი თვის განმავლობაში უერთგულებს, თქვენგან ჯილდოს აუცილებლად მიიღებს.
6. მიუღებელ ქცევას თქვენგან ლოგიკური და ადეკვატური პასუხი უნდა მოჰყვეს
თუ ბავშვი ბოსტნეულს არ მიირთმევს, მას დესერტი არ მიართვათ. თუ ბავშვი უარს ამბობს სათამაშოების ალაგებაზე, დღის განმავლობაში ამ სათამაშოებით თამაშის უფლება არ მისცეთ. დასჯა არასდროს უნდა იყოს არალოგიკური. თუ ბავშვი საკვების მირთმევაზე უარს ამბობს, მას ეზო არ უნდა დაალაგებინოთ.
7. ბავშვის ყურადღება სხვა რამეზე გადაიტანეთ
ამერიკის პედიატრთა აკადემიის დასკვნით, ბავშვები ზოგჯერ ცუდად მხოლოდ იმის გამო იქცევიან, რომ მოწყენილები არიან და არ იციან, რა გააკეთონ. ასეთ დროს ბავშვს გასართობი უნდა გამოუნახოთ. მისი ყურადღება რაიმე სასიამოვნოზე გადაიტანეთ.
8. ბავშვს აუცილებლად ჰკითხეთ აზრი კონკრეტული პრობლემის მოგვარების გზების შესახებ
თუ ბავშვს რაიმე პრობლემა აქვს, მასთან ერთად განიხილეთ სირთულეებთან გამკლავების გზები. თქვენს შვილს აუცილებლად ჰკითხეთ აზრი პრობლემის მოგვარების გზების შესახებ. თუ ბავშვს თქვენს კითხვებზე პასუხი არ აქვს, მას ამ პასუხის პოვნაში დაეხმარეთ. მნიშვნელოვანია, ბავშვმა იგრძნოს, რომ მას თავად შეუძლია საკუთარი პრობლემების მოგვარება.
9. ბავშვის ემოციური მდგომარეობა სწორად შეაფასეთ და მისი დახმარება სცადეთ
ნაცვლად იმისა, რომ ბავშვი მიუღებელ, ცუდ საქციელში დაადანაშაულოთ, მისი ემოციური მდგომარეობის გაანალიზება სცადეთ. თუ ბავშვს წვიმიან ამინდში გარეთ გასვლა უნდა, უთხარით, რომ მისი სურვილი თქვენთვის გასაგებია, თუმცა ამინდი ხელს გიშლით გარეთ გასვლაში. ბავშვს დაპირდით, რომ მოგვიანებით გარეთ აუცილებლად გაიყვანთ.