„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„სწორად წყლის დალევის ფორმულა: თქვენი წონა გაყოფილი 9-ზე, იმდენი 250 გრამიანი ჭიქა დღეში,“ - პედიატრი რუსუდან ჯაში
პედიატრმა რუსუდან ჯაშმა იმუნიტეტის გაძლიერების ყველაზე ეფექტიანი მეთოდების შესახებ ისაუბრა. მისი თქმით, წყლის დალევა, სწორი კვება და სწორი ძილი ამ მხრივ ყველაზე სასარგებლოა:
„იმუნიტეტს ძირითადად აძლიერებს ეს: სწორად წყლის დალევა, სწორი კვება და სწორი ძილი. მნიშვნელოვანია ფეხით სიარული სუფთა ჰაერზე, ვისაც ძილის პრობლემები აქვს, ძილის წინ გასეირნება. არ არის საჭირო, რომ აუცილებლად ვირბინოთ, ფიტნეს კლუბებში ვიაროთ. საკმარისია ფეხით სიარული ჰაერზე. მაინც უფრო კვებაზე შევჩერდები. ამერიკის კვებისა და წამლის სააგენტო ამერიკის ბაზარზე არ უშვებს არცერთ მედიკამენტს და საკვებს, რომელიც უვარგისია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის. ამავე სააგენტოს რეკომენდაციით, ვიტამინების 80 % არ უნდა გამოვიყენოთ, განსაკუთრებით, როდესაც ეს არის ვიტამინების კომპლექსი. ჩვენ წინასწარ არ ვიცით ვიტამინების კომპლექსში ჩამოთვლილი უამრავი ვიტამინიდან რომელი გვჭირდება.“
რუსუდან ჯაშის თქმით, ექიმმა კონკრეტული წამლის გამოწერისას მედიკამენტის შესახებ ყველაფერი უნდა იცოდეს:
„როდესაც ექიმი რაიმე წამალს ნიშნავს, წესით ყველაფერი უნდა იცოდეს ამ წამალზე. ხანდახან დრო არ აქვს ექიმს, ხან რაღაც პრობლემა აქვს, გავამართლოთ ჩვენი ექიმებიც. თქვენ უნდა იცოდეთ, რომ არსებობენ ასეთი ადამიანები, რომლებიც ამ დარგში არიან: ექიმი კლინიკური ფარმაკოლოგი და აფთიაქში ფარმაცევტი. როდესაც რაღაცას ვერ იგებთ გვერდითი მოვლენების შესახებ, უნდა მიმართოთ კლინიკურ ფარმაკოლოგს. A ვიტამინის ზედმეტი რაოდენობა სასუნთქი გზებისა და ფილტვის კიბოსთან პირდაპირ კავშირშია. ვიტამინი არ არის ისეთი მარტივად მისაღები საშუალება, როგორც ერთმანეთს ვუნიშნავთ ხოლმე. ეს არის ისეთივე სერიოზული წამალი, რომელიც თუ გვჭირდება, სწორი დოზით, ინდივიდუალურად შერჩეული უნდა იყოს თქვენთვის. D ვიტამინზეც არის ლაპარაკი მუდმივად, რომ ყველამ უნდა მიიღოს. აუცილებლად უნდა განისაზღვროს და ინდივიდუალურად შეირჩეს. საქართველოში არის მზე. თუ სწორად იკვებები, სწორად წყალს სვამ, დადიხარ მზეზე, წესით არ უნდა იყოს დეფიციტი.“
„მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაცია გვეუბნება, რომ ვირუსის გადატანიდან ერთი თვის განმავლობაში ხველა არის ნორმა. ხველა არის ორგანიზმის დამცველობითი რეაქცია. ეს არ არის საშიში დაავადება. თუ ის ერთ თვეზე მეტხანს გაგრძელდა, თუ მას სხვა ჩივილებიც ახლავს, მაშინ უნდა მიმართოთ ექიმს. პრობლემა იმაშია, რომ ჩვენ არ ვიცით სწორად წყლის დალევა. სწორად წყლის დალევის ფორმულაა: თქვენი წონა გაყოფილი 9-ზე, იმდენი 250 გრამიანი ჭიქა დღეში. მნიშვნელოვანია, როგორ უნდა მიიღო სწორად წყალი. 650-700 გრამამდე დილას, გაღვიძებისთანავე, უზმოზე უნდა მიიღო. რაც გროვდება ღამის განმავლობაში, ის ყველაფერი უნდა ჩაირეცხოს. კვება უნდა დაიწყოთ მერე, მისი მიღებიდან 30 წუთში. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება არც წყლის მიყოლება ჭამის დროს და არც წყლის დალევა ჭამის შემდეგ 2 საათი,“ - აღნიშნულ თემებზე რუსუდან ჯაშმა ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემაში „დილის შოუ“ ისაუბრა.