„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
ბავშვის მოვლის 5 კანონი ევგენი კომაროვსკისგან, რომელიც ბებიებს ნაკლებად მოსწონთ
ბებიები და დედები ბავშვის აღზრდის საკითხებს განსხვავებულად უდგებიან. მათ პატარების მოვლის თავისებური მეთოდები აქვთ. ბებიები დედებს ხშირად აკრიტიკებენ, როდესაც ხედავენ, რომ ისინი თანამედროვე პედიატრების რჩევებს იზიარებენ. ალბათ, არაერთხელ გსმენიათ შემდეგი გამოთქმა: „ჩვენ სხვა წესები გვქონდა, მაგრამ ჯანმრთელი შვილები გავზარდეთ!“ ექიმი კომაროვსკი ხშირად ისეთ რეკომენდაციებს გვაძლევს, რომლებიც უფროს თაობას არ მოსწონს. ბებიები თვლიან, რომ ყველასთვის ცნობილი პედიატრი მათთვის გასაოცარ რჩევებს იძლევა. ჩვენს სტატიაში ექიმი კომაროვსკის იმ რეკომენდაციებს გაგაცნობთ, რომლებიც ბებიებს ნაკლებად მოსწონთ.
1. ბავშვი არ უნდა შეფუთოთ
ექიმი კომაროვსკი მშობლებს ხშირად ურჩევს, რომ ბავშვებს მეტისმეტად თბილად არ ჩააცვან. პედიატრის რჩევით, უმჯობესია, თუ ბავშვი შენობაში ქუდს არასდროს დაიხურავს, არ ჩაიცვამს წინდებს და თბილ ტანსაცმელს. თუ თქვენი შვილი სეირნობიდან სახლში თბილი ხელებით ბრუნდება, ეს სიხარულის მიზეზს ნამდვილად არ გაძლევთ. ექიმი კომაროვსკი ბავშვის გაციების მიზეზად ცივ ამინდში გაოფლიანებას და ზედმეტად თბილად ჩაცმას ასახელებს. ბებიებს კი მტკიცედ სწამთ, რომ ბავშვის ავადმყოფობა სიცივემ გამოიწვია. უფროსი თაობის წარმომადგენლები ხშირად მშობლებისგან მალულად ბავშვებს დამატებით აცმევენ ტანსაცმელს, რაც ცნობილი პედიატრისთვის მოსაწონი ქცევა ნამდვილად არ არის.
2. ორპირი ნუ შეგაშინებთ
წყალი და მზე უფროსი თაობის წარმომადგენლებს ადამიანის მეგობრებად მიაჩიათ, თუმცა ჰაერი მათ ნაწილს ძალიან აშინებს. ბებიებს ორპირ ქარში ბავშვის გაჩერების წარმოდგენაც კი არ სურთ. ისინი თვლიან, რომ ამ შემთხვევაში ბავშვი სწრაფად გაცივდება, მას ტემპერატურა აუწევს, ყელი ეტკინება და ა.შ. ბებიები არ ეთანხმებიან ევგენი კომაროვსკის გამუდმებულ მოწოდებას სახლის განიავების შესახებ, როდესაც ბავშვი ავადმყოფობს. ცნობილ პედიატრს ორპირი ბავშვის ჯანმრთელობისთვის საფრთხის შემცველად არ მიაჩნია.
3. თბილი საფენების და შინაურული სამკურნალო საშუალებების გამოყენებას არ გირჩევთ
ექიმი კომაროვსკი აღნიშნავს, რომ ბებიები ხშირად ჩქარობენ, როდესაც ბავშვის იმუნიტეტის ამაღლების მიზნით შინაურული მეთოდების გამოყენებას იწყებენ. თუ ბავშვი ცივდება ისინი თბილ საფენებს, ინგალაციას, ჯანჯაფილის ჩაის და სხვა სამკურნალო საშუალებებს იყენებენ. უფროსი თაობის წარმომადგენლებს ძალიან ეშინიათ, რომ ექიმთან ვიზიტამდე ბავშვის მდგომარეობა უსწრაფესად გაუარესდება, რის გამოც ისინი მოქმედებას სწრაფად იწყებენ. ისინი ბავშვის წინდებს ალოეს წვენში ავლებენ, ძმარს იყენებენ ან სხვა მეთოდების გამოყენებით ცდილობენ პატარების გამოჯანმრთელებას. ექიმი კომაროვსკი მსგავსი მეთოდების გამოყენებას რეკომენდაციას არ უწევს.
4. არ დაუგდოთ ბავშვს ტემპერატურა
უფროსი თაობის წარმომადგენლები ტემპერატურის მატებისთანავე ბავშვს წამალს აძლევდნენ, როდესაც ტემპერატურა დაიწევდა, მშვიდდებოდნენ, რადგან თვლიდნენ, რომ პრობლემა მოგვარდა. ევგენი კომაროვსკის თქმით, ტემპერატურის მატებისას ორგანიზმში ისეთი ნივთიერებები გამომუშავდება, რომელიც ვირუსებს ებრძვის. ექიმი კომაროვსკის რეკომენდაციით, თუ ბავშვს ნერვული დაავადებები არ აწუხებს და ტემპერატურის ატანა შეუძლია, 38,5 გრადუსამდე მას სიცხის დამწევი არ უნდა მისცეთ. ექიმი კომაროვსკი ბავშვის ძმრითა და სპირტით დაზელვასაც ეწინააღმდეგება. ის არც პარაცეტამოლის გამოყენებას უჭერს მხარს.
5. ბავშვს საკვები არასდროს დააძალოთ
ექიმი კომაროვსკი აცხადებს, რომ თუ ბავშვს მადა არ აქვს, მას ბლინები, წვნიანი ან პიურე ძალით არ უნდა აჭამოთ. იმისთვის, რომ ბავშვმა კვება დაიწყოს, მას ინტენსიური ფიზიკური დატვირთვა და ხემსის აკრძალვა ესაჭიროება. ევგენი კომაროვსკი თვლის, რომ შეუძლოდ მყოფი ბავშვისთვის საკვების დაძალება მიუღებელია. პედიატრი აღნიშნავს, რომ მოავადე პატარებს სითხეების და მსუბუქი საკვების მიღებაც აკმაყოფილებთ. როგორც წესი, უფროსი თაობის წარმომადგენლები მის ხედვას არ იზიარებენ.