„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„ყველა არ ხდება ავად, ზოგს აქვს თანდაყოლილი იმუნიტეტი ამ დაავადების მიმართ, ზოგს კი შეძენილი,” - თენგიზ ცერცვაძე
ინფექციური საავადმყოფოს დირექტორი თენგიზ ცერცვაძე საქართველოში არსებული ეპიდვითარების შესახებ საუბრობს და აცხადებს, რომ კორონავირუსით ყველა ადამიანი არ ავადდება. თენგიზ ცერცვაძის თქმით, ზოგიერთ ადამიანს კოვიდ 19-ის მიმართ თანდაყოლილი, ზოგს კი შეძენილი იმუნიტეტი აქვს:
„ყველა არ ხდება ავად, ეს ფენომენი უნდა გვახსოვდეს. პირველი პაციენტები რომ შემოდიოდნენ, ჩვენთან მოხვდნენ ცოლ-ქმარი და კიდევ რელიგიური წყვილი, რომლებიც ირანში იყვნენ მოსალოცად. მორწმუნეებიდან ერთმა არ დატოვა მეორე, ცოლ-ქმართანაც იგივე მოხდა. ახალდაქორწინებული წყვილი იყო და ვაჟმა არ დატოვა ცოლი. მათ პალატაში ერთად გაატარეს 3 კვირა ისე, რომ არ დაინფიცირებულა ქმარი და ერთ-ერთი მორწმუნე. მეტი ახლო კონტაქტი რაღა გინდათ. ერთად იყვნენ, ერთად ეძინათ. ზოგს აქვს თანდაყოლილი იმუნიტეტი ამ დაავადების მიმართ, ზოგს კი შეძენილი. რომ ამბობენ „გავცივდი,“ 15-20 %-ს სინამდვილეში კორონავირუსი აქვს, სხვა ტიპის კორონავირუსი. ვარაუდობენ, რომ სხვა ტიპის კორონავირუსმა ჯვარედინი იმუნიტეტის გამომუშავება გამოიწვია. ასევე ვარაუდობდნენ, რომ ტუბერკულოზის ვაქცინა იცავს ადამიანს კორონავირუსისგან. ეს ვერ დამტკიცა, მაგრამ არც უარყოფილია.“
თენგიზ ცერცვაძე სახლში მყოფ პაციენტებს სიმშვიდისკენ მოუწოდებს და რეკომენდაციებს აძლევს:
„სახლში მყოფ პაციენტებს ვეტყვი, რომ უნდა იყვნენ მშვიდად. რადგან სასწრაფო დახმარების ექიმმა გადაწყვიტა, რომ პაციენტი არ საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას, ე.ი. ის მართლა არ საჭიროებს ჰოსპიტალიზაციას. მას არ უნდა ჰქონდეს შიშის საფუძველი, რომ იფიქროს: „აი, ადგილი არ იყო, თორემ წამიყვანდნენ და შეიძლება რაიმე დამემართოს.“ ბინაზე დარჩენილ პაციენტს არ სჭირდება რაიმე მედიკამენტის დანიშვნა კოვიდის გამო. მან უნდა მიიღოს მხოლოდ სიცხის დამწევი, ისიც, თუ ტემპერატურა 38-ზე მეტია. მან უნდა მიიღოს დღეში 3 ლიტრამდე სითხე, რომლის მინიმუმ ნახევარი სუფთა წყალი უნდა იყოს. მან უნდა იმოძრაოს ბევრი, მიიღოს ვიტამინი D, C და თუთია. სხვა მედიკამენტები კოვიდის პროფილაქტიკის ან მკურნალობის მიზნით არავითარ შემთხვევაში არ უნდა მიიღოს. მან უნდა გააგრძელოს ქრონიკული დაავადებების სამკურნალო მედიკამენტების მიღება, რომლებსაც მანამდეც იღებდა. განსაკუთრებით სახლში დარჩენილმა პაციენტმა არ უნდა მიიღოს დექსამეტაზონი და ჰორმონები.“
„ჩემი პროგნოზი ასეთია, რომ ნოემბერი იქნება ყველაზე მძიმე თვე. ნოემბრის განმავლობაში იქნება მატება, თუ არ შევცვალეთ ჩვენი მენტალიტეტი, ფსიქოლოგია და არ გადავედით ნებაყოფლობით შეზღუდვებზე. ჩემი აზრით, დეკემბრიდან, ახალი წლიდან დაიწყება კლება. ჯერ არ არის მეორე ტალღის პიკი. პიკი იქნება დაახლოებით ნოემბრის ბოლოს. მე მკურნალი ექიმი ვარ და ჩემი გონება გამუდმებით მკურნალობის ირგვლივ ტრიალებს, მაგრამ ამჯერად არა. ჩემი მთავარი სათქმელი იქნება: დაიცავით ელემენტარული რეგულაციები. გაიკეთეთ პირბადე აუცილებლად დახურულ და ღია სივრცეშიც, დაიცავით სოციალური დისტანცია, მოერიდეთ ხალხმრავალ შეკრებებს, ხშირად დაიბანეთ ან გაისტერილეთ ხელები. ამით თქვენ, თავად რომ არ იცით ისე, გადაარჩენთ თქვენი ახლობლების სიცოცხლეს, რომელიც, შესაძლოა, იმსხვერპლოს კოვიდმა. თქვენ გადაარჩენთ ადამიანებს დაავადებისგან, მათ ნაწილს კი სიკვდილისგანაც, - აცხადებს თენგიზ ცერცვაძე.