„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
რატომ არის საზიანო ბავშვისთვის ბევრი ფოტოს გადაღება?
სოციალური მედიისა და თანამედროვე ტექნოლოგიების წყალობით მშობლები შვილების ზრდის პროცესს კამერაზე აღბეჭდავენ, შემდეგ კი ვირტუალურ მეგობრებს უზიარებენ. თქვენი შვილისთვის ფოტოების გადაღებაში ცუდი არაფერია, თუმცა თუ მას მეტისმეტად ბევრ ფოტოს უღებთ, ეს მისთვის ძალიან საზიანოა.
ბავშვი ფიქრობს, რომ ის სამყაროს ცენტრია
მშობელი გამუდმებით ბავშვისთვის ფოტოების გადაღებით თუ არის დაკავებული, ხოლო ოჯახის სხვა წევრებს კადრში არ ახვედრებს, პატარა იფიქრებს, რომ ის განსაკუთრებული ადამიანია. შესაძლოა, მას მოლოდინი გაუჩნდეს, რომ ყოველთვის ყველას ყურადღებას დაიმსახურებს. ბავშვები ზოგჯერ კამერას იმარჯვებენ და სელფებს თავად იღებენ. ფოტოების ხშირი გადაღება ბავშვში ნარცისისტულ განცდებს აძლიერებს.
ბავშვი მეტისმეტად თვითკირიტიკული ხდება
ბავშვის ფოტოები სოციალურ ქსელში სათანადო მოწონებას თუ არ დაიმსახურებს, ის დაიწყებს ფიქრს, თუ რატომ არ მოსწონთ ადამიანებს. ბავშვი იფიქრებს, რომ მას ლამაზად არ აცვია, რომ ის მახინჯი დაიბადა და რომ მისი კამერა კარგად არ მუშაობს. თუ მისი მეგობრების ფოტოებს უფრო ბევრი ადამიანი მოიწონებს, ბავშვის თვითშეფასება კიდევ უფრო დაეცემა. კვლევებით დგინდება, რომ გოგონები, რომლებიც საკუთარ ფოტოებს სოციალურ ქსელში ხშირად ათვალიერებენ, თავიანთი წონით უკმაყოფილოები არიან.
ბავშვი მოგონებების დეფიციტს განიცდის
მშობლები, რომლებიც შვილებს ბევრ ფოტოს უღებენ, პატარებს საკუთარი ემოციების გამოხატვას არ ასწავლიან. ისინი გამუდმებით კამერის მიღმა არიან და ბავშვების თავგადასავლებში არ მონაწილეობენ. პატარებს უჭირთ მოგონებების ფორმირება და გაურკვევლობა ტანჯავთ.
ბავშვები ხშირად თავს შეურაცხყოფილად გრძნობენ
მშობლები, რომლებიც სოციალურ ქსელში შვილების ფოტოებს ხშირად აქვეყნებენ, ბავშვებს უხერხულ მდგომარეობაში აგდებენ. შესაძლოა, წლების შემდეგ ბავშვმა წარმატებას მიაღწიოს, ცნობილი სახე გახდეს, არაკეთილმოსურნე ადამიანებმა კი სოციალური ქსელიდან მისი ბავშვობის სასაცილო ფოტო ამოქექონ. ბავშვები განიცდიან, როდესაც მშობლები მათ ვიდეოებს დაუკითხავად ტვირთავენ სოციალურ ქსელში და ყველას აჩვენებენ, როგორ არიგებენ ჭკუას შვილებს. შესაძლოა, ბავშვს კლასელების შერცხვეს, როდესაც აღმოაჩენს, რომ მისი სასაცილო ფოტო ან ვიდეო ინტერნეტში უამრავმა ადამიანმა ნახა.
ბავშვის პირადი სივრცე იზღუდება
ბავშვს უფლება აქვს თავისი პირადი სივრცე ჰქონდეს. მშობლები ბავშვების ფოტოს სოციალურ ქსელებში თვითნებურად ტვირთავენ, რადგან ბავშვი მცირეწლოვანია. შესაძლოა, ასაკის მატებასთან ერთად ბავშვმა აღმოაჩინოს, რომ მშობლების გადაწყვეტილება არ მოსწონს. მშობლები დარწმუნებულები ვერ იქნებიან, რომ ბავშვს მათ მიერ ატვირთული ფოტოები მომავალში მოეწონება.
ბავშვის დისკრიმინაციის რისკი მაღალია
კიბერბულინგი საკმაოდ გავრცელებული მოვლენაა. ბავშვის ფოტოების სოციალურ ქსელში განთავსებით, მას საფრთხის წინაშე აყენებთ. სხვა ადამიანებს შეუძლიათ ის გარეგნობის გამო ანონიმურად გააკრიტიკონ. კლოე კარდაშიანი იძულებული გახდა აგრესიულ ადამიანებს გამკლავებოდა, რომლებიც მის ქალიშვილს კანის ფერის გამო აკრიტიკებდნენ. მსგავსი დავდასხმის მსხვერპლი ძალიან ბევრი ბავშვი ხდება.
ბავშვი ძალიან ბევრს ფიქრობს იმაზე, თუ რას ფიქრობენ მასზე სხვები
24 თვის ასაკიდან ბავშვები უკვე იწყებენ იმაზე ფიქრს, თუ რას ფიქრობენ მათზე სხვები. როდესაც მათ ფოტოებს უღებთ და შემდეგ სოციალურ ქსელში აქვეყნებთ, ისინი სხვა ადამიანების კომენტარებს აკვირდებიან. სხვების დამოკიდებულება მათზე უდიდეს ზეგავლენას ახდენს. ბავშვები გამუდმებით იმაზე ფიქრობენ, თუ რა აზრის არიან სხვა ადამიანები მათზე.