„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
გამხდარ მამებს ჯანმრთელი შვილები ჰყავთ - უახლესი კვლევები
ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე საუბრისას ადამიანები განსაკუთრებულ ყურადღებას დედის ორგანიზმზე ამახვილებენ. როგორც აღმოჩნდა, ბავშვის ჯანმრთელობაზე მამის ფიზიკური მონაცემები არანაკლებ გავლენას ახდენს.
ადამიანებსა და ცხოველებზე ჩატარებულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ მამაკაცის კვების რეჟიმი და ფიზიკური აქტივობის ხარისხი ნაყოფისა და ჩვილის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე აისახება. მეცნიერები მომავალ მამებს მოუწოდებენ, რაც შეიძლება ბევრი ივარჯიშონ და ჯანსაღად იკვებონ. კვლევებით დგინდება, რომ მამაკაცები, რომლებიც განაყოფიერების პროცეში ჭარბწონიანები არიან, ბავშვებს მემკვიდრეობით გადასცემენ ჭარბწონიანობის პრობლემას. ჭარბწონიანი მამების შვილებს დიაბეტიც ხშირად აწუხებთ.
შვილის გაჩენამდე ფორმაში ჩადგომა მამამ და დედამ ერთობლივად უნდა სცადონ, რადგან ნაყოფის განვითარებაზე თითოეული მათგანის წონა უდიდეს გავლენას ახდენს. პოტენციური მამები, რომლებიც ჭარბწონიანები არიან და მაღალცხიმიან საკვებს ხშირად მიირთმევენ, მომავალი შვილების ჯანმრთელობას საფრთხის ქვეშ აყენებენ.
ვირთხებზე ჩატარებული კვლევებით დადგინდა, რომ ჭარბწონიანი მამების მდედრობითი სქესის შვილებს დიაბეტი უვითარდებოდათ, ხოლო მამრობითი სქესის ნაშიერებს სხვადასხვა სახის მეტაბოლური დარღვევა აღენიშნებოდათ. ცხოველებზე ჩატარებული კვლევებით დგინდება, რომ ჭარბწონიანი მამების შვილებს ინსულინ რეზისტენტობა უვითარდებათ, გარდა ამისა მათ ხშირად აწუხებთ პანკრეასის პრობლემებიც.
მკვლევარები მამალ ვირთხებს მაღალცხიმიანი პროდუქტებით კვებავდნენ, რის შედეგადაც ისინი წონაში მნიშვნელოვნად იმატებდნენ. ჭარბწონიან ვირთხებს ჯანსაღი კვების რეჟიმზე მყოფ მდედრობითი სქესის ვირთხებთან აჯვარებდნენ. როგორც აღმოჩნდა, ახალშობილ ვირთხებს უამრავი დაავადება ჰქონდათ, მათ შორის, მნიშვნელოვანი მეტაბოლური დარღვევები და დიაბეტი. ახალშობილებს კვლავ არაჯანსაღად კვებავდნენ, ზრდიდნენ და ჯანსაღ კვებაზე მყოფ მდედრობითი სქესის ვირთხებთან აჯვარებდნენ. მომდევნო თაობაც მეტაბოლური დარღვევებით იბადებოდა. მამებისა და ბაბუების არაჯანსაღი წონა და კვების არასწორი რეჟიმი შთამომავლობაზე უკიდურესად ნეგატიურად აისახა.
ოჰაიოს უნივერსიტეტის მკვლევარებმა დაადგინეს, რომ მამის არაჯანსაღი კვების რეჟიმი და ჭარბი წონა განსაკუთრებით ნეგატიურად აისახება მამრობითი სქესის ნაყოფზე. ჭარბწონიანი მამების შვილებს თავადაც აწუხებთ წონასთან დაკავშირებული პრობლემები, მიუხედავად იმისა, თუ როგორ კვებაზე იმყოფებიან თავად. მამების ჭარბი წონა და მაღალცხიმიანი პროდუქტებით კვება მეტაბოლურ დარღვევებს იწვევს ახალშობილ გოგონებშიც. კვლევებით დადგინდა, რომ გენური მუტაციების შედეგად, ჭარბწონიანი მამების შვილებს დიაბეტის გარდა სიმსივნის, ქრონიკული დეგენერაციული დაავადებისა და ნაადრეევი დაბერების მაღალი რისკიც ჰქონდათ.
მკვლევარები მამებს მოუწოდებენ, საკუთარ თავზე მეტი პასუხისმგებლობა აიღონ, ცნობიერება აიმაღლონ და მეტად მოტივირებულები იყვნენ. აქტიური ცხოვრების წესი მათ ჯანსაღი წონის შენარჩუნებაში დაეხმარება, რაც, თავის მხრივ, მათი შვილების ჯანმრთელობაზე დადებითად აისახება.