„მამაკაცის ფაქტორით გამოწვეული უნაყოფობა თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს“
როდის ვსაუბრობთ მამაკაცისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობაზე, რა არის მიზეზები და ექვემდებარება თუ არა მკურნალობას? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს, საერთაშორისო რეკომენდაციებზე დაყრდნობით ესაუბრა რეპროდუქტოლოგი, მეან-გინეკოლოგი, თსუ-ის დოქტორანტი, ლელა ირემაძე.
- უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებს შორის, მამაკაცის ფაქტორი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი და წამყვანი გახლავთ, უფრო მეტიც, თავისი პროცენტული მაჩვენებლით თითქმის უტოლდება ქალისმიერი ფაქტორით გამოწვეულ უნაყოფობას და საშუალოდ 40%-ს შეადგენს.
დღეისათვის, მსოფლიოში ყოველი მე-7 რეპროდუქციული წყვილი უნაყოფოა, 2-3 წლის წინ ეს მაჩვენებელი 10-დან 1-ს შეადგენდა. აღნიშნული მიუთიუთებს პროცესის ზრდაზე. ხეშლემწყობ მიზეზებს შორის, მძიმე ეკოლოგიური ვითარება და არახელსაყრელი სოციალური ფაქტორები მოიაზრება. ამ მხრივ, ჩვენი ქვეყანაც არ არის გამონაკლისი.
- ძირითადად რა არის მამაკაცის უშვილობის მიზეზი?
- მამაკაცის უნაყოფობა არის მამაკაცის მიზეზით ქალის დაორსულების შეუძლებლობა. გამომწვევი მიზეზი მრავალია, მათ შორის წამყვანი გახლავთ:
იდიოპათიური;
გენეტიკური;
ენდოკრინული;
ვარიკოცელე;
იმუნოლოგიური;
შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები;
შარდ-სასქესო ორგანოების თანდაყოლილი ან შეძენილი პათოლოგიები და სხვა.
იდიოპათიური ანუ გაურკვეველი გენეზის ფაქტორი - ყველაზე ფართოდ გვხვდება სხვა მიზეზებს შორის და შემთხვევათა 40-50%-ს შეადგენს. ამ შემთხვევაში, გარდა სპერმოგრამისა, სხვა სისტემებში დარღვევა პრაქტიკულად არ არსებობს.
გენეტიკური ფაქტორი - მამაკაცისმიერი უნაყოფობის გამომწვევი მიზეზების შემთხვევაში 20-30-%-ში გვხვდება, იგი გულისხმობს ქრომოსომულ დარღვევას (რაოდენობრივი, სტრუქტურული), მონოგენური დაავადებების (ცისტური ფობროზი) არსებობას, მიტოქონდრიულ მუტაციებს, გენეტიკურად განპირობებულ ენდოკრინულ დარღვევებს.
ენდოკრინული ფაქტორი - მნიშვნელოვანი მიზეზია სხვა ფაქტორებს შორის, გვხდება 25-30%-ში. ენდოკრინული დარღვევებიდან ხშირია - ჰიპერპოლაქტინემია, ჰიპო/ჰიპერთირეოზი, ინსულინრეზისტენტობა ასოცირებული ჭარბ წონასთან/სიმსუქნესთან და სხვა.
ვარიკოცელე- ზოგად პოპულაციაში გვხვდება მამაკაცთა 15-16%-ში, ხოლო უნაყოფო მამაკაცების 30-35%-ში. უნაყოფობის შემთხვევაში ვარიკოცელეს მკურნალობის სტრატეგია (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია მის ხარისხზე და პაციენტის ჩივილებზე (ტკივილი, დისკომფორტი სათესლე ჯირკვლების პროექციაზე). მსუბუქი ხარისხის და/ან ასიმპტომური ვარიკოცელე არ საჭიროებს მკურნალობას.
სხვა მიზეზებს შორის მნიშვნელოვანია - ჭარბი ალკოჰოლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალებების მოხმარება, ფიზიკური/სპორტული ზედატვირთვა, დღე-ღამური ბიორიტმის (ძილ-ღვიძილის საათები) დარღვევა, ანამნეზში ჩატარებული ქიმიოთერაპია და სხვა.
- რა კვლევებია საჭირო მამაკაცის შემთხვევაში?
- პირველი რიგის კვლევა გახლავთ სპერმოგრამა (სპერმოგრამა - ეაკულატის (სათესლე სითხის) გამოკვლევაა), რომლის ჩატარებას, მიღებული შედეგის სწორად შეფასებას დიდი მნიშვნელობა აქვს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მიერ მოწოდებული ბოლო რეკომენდაციის მიხედვით, ნორმალური სპერმოგრამის პარამეტრებია:
- საჭიროა თუ არა ანალიზისთვის სპეციალური მომზადება?
- დიახ, საჭიროა სპეციალური მომზადება. ამ შემთხვევაში მამაკაცმა სქესობრივი ცხოვრებისა და მასტურბაციისგან <2 და >5 დღის განმავლობაში თავი უნდა შეიკავოს. ამ პერიოდში რეკომენდებულია შეიზღუდოს ჭარბი ალკოჰოლი, სპეციფიკური მედიკამენტები.
სპერმოგრამის შედეგის მიხედვით განისაზღვრება სხვა დამატებითი კვლევების საჭიროება, როგორებიცაა: სათესლე ჯირკვლების ულტრასონოგრაფია, ჰორმონული ანალიზები, კარიოტიპირება, შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები და სხვა.
- შესაძლებელია თუ არა მკურნალობა და რამდენად ეფექტურია?
- მკურნალობის მენეჯმენტი (მედიკამენტური, ქირურგიული) დამოკიდებულია უნაყოფობის გამომწვევ მიზეზებზე, ამდენად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება პაციენტის სწორ და დროულ დიაგნოსტიკას. ხშირად მსუბუქი დარღვევების დროული გასწორების შემდეგ, მოკლე დროში, წყვილი ბუნებრივი გზით იღებს ორსულობას. საჭიროების შემთხვევაში მოწოდებულია ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI), როდესაც სახეზეა: საშუალო ან მძიმე დარღევა სპერმოგრამაში, ობსტრუქციული ან არაობსტრუქციული აზოოსპერმია, ანამნეზი წარუმატებელი მედიკამენტური თერაპია, წარუმატებელი საშვილოსნოსშიდა ინსემინაციები და სხვა.
დღეისათვის, რეპროდუქტოლოგიის განვითარებამ პრაქტიკულად გადაწყვიტა წყვილის უნაყოფობის პრობლემა. თითქმის არ არსებობს გამოუვალი მდგომარეობები, მათ შორის მამაკაცთა უნაყოფობის თვალსაზრისით. მძიმე დარღვევების არსებობისას ინ ვიტრო (IVF/ICSI) განაყოფიერების ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია წყვილმა იყოლიოს საკუთრი გენეტიკური შვილი.
პროგნოზი განისაზღვრება რამდენიმე მნიშვნელოვანი ფაქტორით, მათ შორის წამყვანია:
სპერმოგრამის დარღვევის ტიპი (მსუბუქი, საშუალო, მძიმე); უნაყოფობის ხანგრძლივობა); უნაყოფობის ტიპი (პირველადი, მეორადი); პარტნიორის (ქალი) ასაკი, მისი ფერტილიზაციის სტატუსი.
ექიმის მიერ პროგნოზის სწორად განსაზღვრას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება წყვილის წარმატებაში.
ამჟამად მამაკაცის უნაყოფობის ნებისმიერ შემთხვევაში არსებობს გამოსავალი, მაშინაც კი, როდესაც საქმე გვაქვს აზოოსპერმიასთან (ობსტრუქციული (ეაკულატში სპერმატოზოიდები არ არსებობა). დამხმარე ქირურგიული ტექნოლოგიის გზით შესაძლებელია სათესლე ჯირკვლებიდან ან მისი დანამატიდან სპერმატოზოიდების ან მისი წარმომქმნელი უჯრედების აღება და გამოყენება, ინ ვიტრო განაყოფიერებითვის (IVF/ICSI). არაობსტრუქციული აზოოსპერმიის შემთხვევაში რეკომენდებულია სპერმ-დონაცია და ინ ვიტრო განაყოფიერება (IVF/ICSI).
მამაკაცის უნაყოფობის შემთხვევაში ასევე კეთდება საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია (საშვილოსნოსშიდა ინსემინაცია გულისხმობს ქალის საშვილოსნოში სპერმის ხელოვნურად შეყვანას), თუ არის შემდეგი ჩვენება:
გაურკვეველი გენეზის უნაყოფობა;
მსუბუქი დარღვევა სპერმოგრამაში;
გაიშვიათებული სქესობრივი კავშირი;
პოტენციის დაქვეითება.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
ყველაზე ცუდი რამ, რაც შეიძლება მშობლებმა თავიანთ ქალიშვილს გაუკეთონ, მისი „კარგ გოგოდ“ აღზრდაა
ყველაზე ცუდი რამ, რაც შეიძლება მშობლებმა თავიანთ ქალიშვილს გაუკეთონ, მისი „კარგ გოგოდ“ აღზრდაა. მე არ ვსაუბრობ წესიერ, ჭკვიან და პასუხისმგებლიან გოგონებზე. „კარგ გოგოობაში“ იგულისხმება სხვა ადამიანების შეფასებებზე ყურადღების გამახვილების ჩვევა, ეს იგივეა, რაც ყველასთვის კომფორტულ ადამიანად ყოფნა. ეს ტვირთი გაუსაძლისი ხდება, რომელსაც ბევრი მთელი ცხოვრების მანძილზე ვეღარ იშორებს.
„კარგი გოგონები“ ძალიან უყვართ ზრდასრულებს, საბავშვო ბაღის აღმზრდელებს, მშობლებს, დაწყებითი კლასის მასწავლებლებს. „კარგ გოგოს“ ეტყვი, რომ ფაფა ან წვნიანი ბოლომდე მიირთვას და ისიც ბოლომდე მიირთმევს, იხრჩობა, მაგრამ მხოლოდ იმიტომ, რომ უფროსები არ გაანაწყენოს, ის ამას გააკეთებს. ზრდასრულ ასაკში კი ვეღარ იგებენ, რატომ აქვთ მათ ჭარბი წონა და საჭიროზე მეტი საკვების მიღების ჩვევა. ის საკუთარ სხეულს არ უსმენს, მას ეს არ უსწავლია. „კარგი გოგო“ მიჩვეულია მასწავლებლის თვალებში ყურებას: „უკვე დავნაყრდი თუ ჯერ კიდევ არა?“
კარგი გოგო უფროსებს უხეშად არ ესაუბრება, ის მათ თანასწორივით არ ელაპარაკება, მხოლოდ იღიმის, ემორჩილება და ეთანხმება. როდესაც 14-15 წლის ასაკში მას ზრდასრული ასაკის მამაკაცი ეხუტება, გოგონა ვერ ეპასუხება, რადგან ამის უნარი არ აქვს. ის ამ საშინელებას იტანს და მეტსაც აიტანს იქ, სადაც უნდა თქვას: „სწრაფად მომაშორე ხელები!“
კარგი გოგო მხოლოდ ხუთიანებზე სწავლობს, ოთხიანი მისთვის ტრაგედიაა. სწავლის წლების განმავლობაში ის სხვების შეფასებებით ხელმძღვანელობს და ნერვული მოლოდინით ცხოვრებას აგრძელებს: „როგორ მაფასებენ? რას ამბობენ ჩემზე? ყველა ფიქრობს, რომ კარგი ვარ?“ გოგონას სკოლის მსგავსად, სამყაროსგანაც ხუთიანების დამსახურება სურს, მაგრამ ზრდასრულთა სამყარო განსხვავებულად არის მოწყობილი. ის ქებაში ძალიან ძუნწია. გოგონა იტანჯება და დამამშვიდებლებს ან რაიმე უფრო ძლიერ საშუალებებს სვამს.
„კარგი გოგო“ ცდილობს სხვებისთვის კომფორტული იყოს, ზრუნავს, თავს სწირავს, მაგრამ მის მსხვერპს არამხოლოდ არ აფასებენ, სისუსტედაც თვლიან და უყოყმანოდ იყენებენ. მსხვერპლის იდეალებით აღზრდილი რამდენი „კარგი გოგო“ ხდება უსაქმური და პარაზიტი კაცის მეუღლე.
„კარგ გოგოს“ მოთმინება აქვს ნასწავლი. ის იმდენად ეჩვევა მოთმენას, რომ ეს მისი მეორე ბუნება ხდება. ის ტანჯვას პოულობს იქაც კი, სადაც ის არ არის. „კარგი გოგო“ წლების განმავლობაში ახალ სავარძელსაც არ იყიდის, ვერ ამჩნევს როგორ ტკივა არასასიამოვნო საწოლისგან წელი და ზურგი. ის შეჩვეულია ტანჯვას, როგორც აუცილებლობას.
კარგი შვილების ყოფნა უფროსებისთვის ძალიან კომფორტულია. კარგი ბავშვები, როგორც ფანჯრის რაფაზე დაწყობილი ქოთნის ყვავილები, თვალს ახარებენ, მაგრამ იყო „კარგი“ ამ ცხოვრებაში, სამწუხაროდ, ძალიან ცუდია. „სიკარგის“ მოსაშორებლად შემდგომში დიდი დრო და ძალისხმევაა საჭირო. უმჯობესია, თუ ბავშვები არ იქნებიან კომოფრტულები, მაგრამ იქნებიან მამაცები, რომლებიც საკუთარი თავის დაცვას შეძლებენ, ეცოდინებათ საკუთარი სურვილები, საჭიროებები და საზღვრები. დაე, მიეჩვიონ საკუთარი თავის შეფასებას მასწავლებლების თვალებში ყურების ნაცვლად. დაე, ნუ იქნებიან „კარგები,“ მაგრამ იყვნენ ბედნიერები...