Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„დაბომბვის ხმაზე ინსტინქტურად მოვკიდე ბავშვს ხელი, ჟილეტში გავახვიე, მივიხუტე და ასე გადმოვხტი სამშობიაროს ფანჯრიდან,“- ქართველი დედა 2008 წლის აგვისტოს მძიმე დღეებს იხსენებს

„დაბომბვის ხმაზე ინსტინქტურად მოვკიდე ბავშვს ხელი, ჟილეტში გავახვიე, მივიხუტე და ასე გადმოვხტი სამშობიაროს ფანჯრიდან,“- ქართველი დედა 2008 წლის აგვისტოს მძიმე დღეებს იხსენებს

2008 წლის აგვისტოს ომის დროს ქართველი დედები არაერთი მძიმე განსაცდელის წინაშე აღმოჩნდნენ. ერთ-ერთი დედა, რომელსაც ომის პერიოდში უდიდეს სირთულეებთან მოუხდა შეჯახება სოფელ ერგნეთში მცხოვრები მაგული ოქროპირიძეა. ის 14 წლის წინანდელ მძიმე ამბებს ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემაში „იმედის დღე“ იხსენებს და ყვება, როგორ გადახტა სამშობიაროს ფანჯრიდან ახალშობილთან ერთად, როდესაც საფრთხის მოახლოება იგრძნო:

„2008 წლის 7 აგვისტოს ღამე მეყოლა მეხუთე შვილი. ზუსტად როდესაც გავაჩინე ქეთი, ის პერიოდი იყო შორ მანძილზე რომ ისროდნენ. ისეთი ხმა ჰქონდა, მთელი სამშობიარო ზანზარებდა. სამხედრო ნაწილი და გორის სამშობიარო ძალიან ახლოს არის. ფანჯრები, მინები სულ ჩამომსხვრეული იყო საავადმყოფოში. ამ ხმაზე ინსტინქტურად მოვკიდე ამ ბავშვს ხელი, ჟილეტში გავახვიე, მივიხუტე და ასე გადმოვხტი ფანჯრიდან. რამოდენიმე წელი იმ საავადმყოფოს ეზოშიც კი ვერ შევდიოდი. ქეთო, როგორც ომი, ისეთი დაუმორჩილებელია. ვიტყოდი, რომ გმირია, იმიტომ, რომ პირველმა დაამარცხა სიკვდილი თავისი დაბადებით. მშობიარობის დროს „ვაიმე დედა“ არ მითქვამს. მარტო ვლოცულობდი: „ღმერთო, ჩემი შვილები კარგად იყვნენ, ღმერთო, გადაგვარჩინე.“

მაგული ოქროპირიძის თქმით, ომმა ბავშვებზე უმძიმესი გავლენა მოახდინა და პატარებს მდგომარეობიდან გამოსვლა დიდხანს უჭირდათ:

„ჩემი შვილი, მეორე გოგო დედაჩემის გვერდით იყო, როდესაც მე ბავშვით ხელში გადმოვხტი. მთელი ორი კვირა არ ლაპარაკობდა. ხალხს რომ დაინახავდა, გზაზე ვერ გადადიოდა. ომის შემდეგ პირველად რომ შემოვედი ერგნეთში და დავინახე პირველი სახლი დამწვარი, ერთი ამოსუნთქვით დამთავრდა ყველაფერი. ჩემში ყველა ემოცია გაიყინა. პიანინო მაქვს ჩემი ასაკის. ჩექმიანი ფეხით იყო ჩაქუჩები და სიმები ჩამტვრეული, ნაფეხური ეტყობოდა ძირს დაყრილ ხატებს.“

2008 წლის 7 აგვისტოს დაბადებული ქეთევან დოჯაშვილი რუსულ ბომბდამშენებს გადაურჩა და 14 წლის წინანდელი ომის შესახებ მხოლოდ დედის მონაყოლიდან იცის.

„დედა რომ ყვება ხოლმე, მეც თვალწინ მიდგას ყველაფერი, რაც ომის დროს ხდებოდა. დედა სულ ამბობს, რომ დაიბადე, გმირი ხარ და სიკვდილს პირველი უთხარი არაო,“ - ამბობს ქეთევან დოჯაშვილი.

წყარო: ​„იმედის დღე“

წაიკითხეთ სრულად