Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„მომუშავე დედებმა უნდა შეუქმნან თავს პირობები, რომ ამოისუნთქონ, ამოსუნთქვის მომენტები დააგეგმარონ,“ - ნინო გოგიჩაძე

„მომუშავე დედებმა უნდა შეუქმნან თავს პირობები, რომ ამოისუნთქონ, ამოსუნთქვის მომენტები დააგეგმარონ,“ - ნინო გოგიჩაძე

​​ფსიქოლოგმა ნინო გოგიჩაძემ მომუშავე დედების პრობლემებსა და სტრესულ ცხოვრებაზე ისაუბრა. მან დედებს განტვირთვასა და ცხოვრების დაგეგმვასთან დაკავშირებით საინტერესო რჩევები მისცა:

„როდესაც ვსაუბრობთ მომუშავე დედაზე, შეუძლებელია, რომ მარტო ქალზე ვისაუბროთ. უნდა ვისაუბროთ იმ გარემოზე, კულტურულ ფონზე, რომელშიც ეს ქალი არსებობს. რა არის ამ თემაში მნიშვნელოვანი? არსებობს თუ არა კონფლიქტი? სჭირდება თუ არა ქალს ამ კონფლიქტში შესვლა? კარიერა თუ ოჯახი, ბავშვები თუ სამსახური? - უდგება თუ არა ქალს ეს არჩევანი. როდესაც ეს კონფლიქტი დგას და ყოველდღიურობაში შემოდის სიმწვავით, ქალისთვის ეს ძალიან რთულია. არიან კარიერისტი ქალები, არიან ქალები, რომლებიც ცდილობენ კარიერა და ოჯახი შეათავსონ, არიან ქალები, რომელთათვის ბედნიერება არის ის, რომ დრო გაატარონ ოჯახთან, შვილებთან.“

ნინო გოგიჩაძის თქმით, ქალმა არჩევანი საკუთარ ღირებულებებზე დაყრდნობით უნდა გააკეთოს:

„ჩვენ ვცდილობთ, რომ ქალს ვუბიძგოთ, მან არჩევანი გააკეთოს თავის ღირებულებებზე დაყრდნობით. მან არჩევანი არ გააკეთოს მხოლოდ საჭიროებიდან გამომდინარე, არამედ საჭიროებები დაუკავშიროს თავის შინაგან ღირებულებებს. უმრავლესობა ჩვენგანი ამბობს, რომ მისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი არის ოჯახი, შვილები, მეუღლე, მშობლები. ჩვენს საზოგადოებაში მარტო ერთი ადამიანი შეიძლება არ იყოს დამოკიდებული ქალის ზრუნვაზე, შეიძლება იყვნენ მშობლებიც, შვილებიც, ოჯახის სხვა წევრები. ზრუნვის სფერო, შესაძლოა, ძალიან დიდი იყოს. ამ დროს მე ძალიან ბევრ დროს ვატარებ სამსახურში და ​ამ ადამიანებთან ურთიერთობის შესაძლებლობა არ მაქვს.“

​სტრესულ სიტუაციაში ურთიერთობა დაიყვანება შენიშვნებამდე, ნეგატიურ კომენტარებამდე, ინსტრუქციებამდე: „ეს გააკეთე, ის გააკეთე.“ მომუშავე დედებს გვჭირდება, რომ გავჩერდეთ, შევხედოთ ჩვენს ურთიერთობას შვილებთან. დავინახოთ, სად მიდის ეს ურთიერთობა. დედის კეთილდღეობა ცალსახად განსაზღვრავს შვილების კეთილდღეობას. თუ დედას სამსახურში ეტყვიან საყვედურს, საღამოს დედა გაღიზიანებულია, ეს აისახება ბავშვზე. ბავშვს მეტი საყვედური და მეტი ნეგატიური კომენტარი აქვს. მნიშვნელოვანია, რომ დედა 5 წუთი შხაპში მოდუნდეს, არაფერზე არ იფიქროს. ჰქონდეს იმის საშუალება, რომ არაფერზე არ იფიქროს. დედებმა, რომლებიც მუშაობენ, ამოსუნთქვის მომენტები უნდა დააგეგმარონ, შეუქმნან თავს პირობები, რომ ამოისუნთქონ,“ - აღნიშნულ საკითხებზე ნინო გოგიჩაძემ საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ისაუბრა.

წყარო: ​„პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“

წაიკითხეთ სრულად