Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ხშირ შემთხვევაში ოჯახის ერთი წევრი ვერ იგებს მეორე ოჯახის წევრი რას განიცდის და უბრალოდ მშრალი წესების დამკვირდება უნდა ოჯახში,“ - რეზო კორინთელი

„ხშირ შემთხვევაში ოჯახის ერთი წევრი ვერ იგებს მეორე ოჯახის წევრი რას განიცდის და უბრალოდ მშრალი წესების დამკვირდება უნდა ოჯახში,“ - რეზო კორინთელი

ფსიქოთერაპევტმა რეზო კორინთელმა ოჯახის სიჯანსაღისთვის აუცილებელი ფუნქციების შესახებ ისაუბრა. მან აღნიშნა, რომ ოჯახი სისტემაა, რომელიც ქვესისტემებისგან შედგება:

​ოჯახი არის სისტემა, რომელიც ქვესისტემებისგან შედგება. ოჯახი აგრეთვე არის ქვესისტემა საზოგადოების. ყველაფერი პატარა ოჯახზე ახდენს ზეგავლენას. ოჯახს აქვს თავისი ფუნქციები. მისი ფუნქციაა სამეურნეო-ყოფითი, ოჯახს უნდა ჰქონდეს სახლი, შემოსავალი. ოჯახის მეორე ფუნქციაა აღმზრდელობითი, ოჯახმა უნდა გაზარდოს თაობა. მესამე ფუნქციაა სქესობრივ-ეროტიკული, ცოლ-ქმარს შორის უნდა იყოს სიყვარული. ოჯახს სჭირდება ემოციები. უემოციო ოჯახი, ჩაკეტილი ოჯახი არ არის ცოცხალი. ადამიანი, რომელიც არ არის ემოციური, ის არ განიხილება ცოცხალ ადამიანად. დღეს მეცნიერება თვლის, რომ ემოციური ინტელექტი უფრო მნიშვნელოვანია ადაპტაციისთვის, ვიდრე კომპიუტერული ინტელექტი.“

რეზო კორინთელის თქმით, ოჯახს ემოციური კავშირი აუცილებლად სჭირდება:

„რას გულისხმობს ემოციური ინტელექტი? ის გულისხმობს საკუთარი ემოციების გამოცნობის უნარს. ის ასევე გულისხმობს სხვისი ემოციების გამოცნობის უნარს, თუ რას გრძნობს სხვა ადამიანი და ამ ემოციების მართვის უნარს.​ ეს ოჯახს აუცილებლად სჭირდება. ხშირ შემთხვევაში ოჯახის ერთი წევრი ვერ იგებს მეორე ოჯახის წევრი რას განიცდის ან ბავშვი რას განიცდის და უბრალოდ მშრალი წესების დამკვირდება უნდა ოჯახში.“

რეზო კორინთელის თქმით, ოჯახის სიჯანსაღისთვის მისი სულიერი ფუნქციაც მნიშვნელოვანია:

„ბოლოს არის ოჯახის სულიერი ფუნქცია, ანუ რითი ცხოვრობს ოჯახი, რისთვის ცხოვრობს ოჯახი. თუ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილებულია, მაშინ ეს ოჯახი არის ჯანსაღი. თუ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილებული არ არის, მაშინ ეს ოჯახი ჯანსაღი არ არის. იმისთვის, რომ ეს მოთხოვნილებები დაკმაყოფილდეს, ოჯახში ნაწილდება როლები. ​აღმზრდელობითი როლი მშობელს ეკუთვნის, ემოციური როლი შეიძლება ბავშვი იყოს.“

„არის ე.წ. დემონსტრაციული ოჯახები, სადაც ყველაფერი კეთდება იმისთვის კი არა, რომ ოჯახმა ერთმანეთთან ურთიერთობაში გაიხაროს, გააძლიეროს ერთმანეთი, არამედ საჩვენებლად, დემონსტრაციისთვის: „აი, როგორი ოჯახი გვაქვს.“ იქ ეს უკვე ნიღბისთვის კეთდება, საჩვენებლად კეთდება. რა თქმა უნდა, ამ ოჯახში უნდა დამალო უარყოფითი, არ უნდა ილაპარაკო ამაზე. „ჩვენ ყველაფერი კარგად გვაქვს“ და ​იქმნება ორმაგი სტანდარტები. ერთი სინამდვილეა გარემოსთვის, მეორე სინამდვილეა შიგნით. ვთქვათ, ოჯახი მალავს ერთ-ერთი წევრის ავადმყოფობას. თუ ავადმყოფობას ჩვენ განვიხილავთ, როგორც უბედურებას, ვფიქრობთ: „არ გაგვიმართლა და ბავშვი ავად გახდა.“ ამ ავადმყოფობაში მთელი ოჯახია მონაწილე. შემთხვევით ავადმყოფობა არ ხდება, სომატურ ავადმყოფობაზეც ვამბობ,“ - აღნიშნულ საკითხზე რეზო კორინთელმა საპატრიარქოს ტელევიზიის გადაცემაში „ზღვარი მარინა კაჭარავასთან ერთად“ ისაუბრა.

წყარო: ​„საპატრიარქოს ტელევიზია“

წაიკითხეთ სრულად