3 რამ, რაც ბავშვებს მშობლებისგან სჭირდებათ, მაგრამ ვერ იღებენ - სტენფორდის უნივერსიტეტის ფსიქოლოგიის ექსპერტის დასკვნა

როგორი უნდა იყოს მშობლების დამოკიდებულება შვილების მიმართ, როგორ მოვიქცეთ, რომ მოგვისმინონ და მოვუსმინოთ, რატომ იკარგება კავშირი მშობელსა და შვილს შორის? - ამ და სხვა აქტუალურ საკითხებზე ფსიქოლოგიის დოქტორი, ევროპაში აკრედიტებული ფსიქოთერაპევტი, პროფესორი თეა გოგოტიშვილი გვესაუბრა.

- ქალბატონო თეა, დღეს ძალიან ბევრს საუბრობენ მშობლებისა და შვილების ურთიერთობებზე, აღზრდის სტილზე. როგორი უნდა იყოს მშობლების დამოკიდებულება შვილების მიმართ, აღზრდის რომელი მეთოდია გამართლებული?

- შვილებთან ურთიერთობა, რა თქმა უნდა, ამოსავალი წერტილია. თუ შვილებთან ურთიერთობა ვერ ხერხდება, დანარჩენ ცხოვრებისეულ მნიშვნელოვან კეთილდღეობას ფასი ეკარგება. ფსიქოლოგიაში დაყოფილი გვაქვს ასაკობრივი სტადიები, როგორც პიროვნების განვითარების ეტაპები, რომელთაც აქვთ თავისი ასაკობრივი განვითარების მახასიათებლები, მაგრამ ამაზე არ შევჩერდები, არ მოვახდენ დეტალიზაციას, შევეცდები მთვარ საკითხებზე გავამახვილო ყურადღება. რა გავითვალისწინოთ შვილებთან ურთიერთობაში, რომ შინაგანად ვიყოთ კომფორტში და ჩვენს შვილებს მაქსიმალურად სარგებელი მოვუტანოთ ამ ჰარმონიული ურთიერთობით. პირველ რიგში, უნდა გვახსოვდეს, რომ არსებობს შვილების მიმართ ისეთი დამოკიდებულებები, რომლებიც კვლევებით არის დადასტურებული, როგორც მანკიერი, პიროვნული განვითარების დამაბრკოლებელი აღზრდის სტილები: 1. ჰიპერმეურვეობის, ანუ ზემზრუნველობის; 2. ინდიფერენტული და 3. ავტორიტარული. 

ჰიპერმეურვეობის, ანუ ზემზრუნველობის აღზრდის სტილი საქართველოში ფართოდაა გავრცელებული. ხშირად ეს მშობლობის საუკეთესო გამოვლინებად მიაჩნიათ, სინამდვილეში კი, მსგავსი ქცევა სრულ პიროვნულ და ფსიქოლოგიურ „ინვალიდიზაციას“ იწვევს. რაც ნიშნავს, რომ ადამიანი უსუსური, გამოუსადეგარი ხდება, როდესაც ის იზრდება მშობლის მუდმივი მფარველობის, ნებისმიერი მისი სურვილის თუ ინიციატივის საკუთარ თავზე აღების პირობებში. მშობელს უნდა ესმოდეს, რომ შვილს გამზადებული თევზი კი არ უნდა მიუტანოს ლარნაგზე მირთმეული, არამედ თევზის ჭერა უნდა ასწავლოს. ეს მეტაფორა გულისხმობს, ბავშვის ინიციატივების მხარდაჭერას, დამოუკიდებელი აქტივობების ხელშეწყობას და პირადი მაგალითების მიცემას.

- როგორც აღნიშნეთ, მაგალითის მიცემა ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ საკითხზე რომ გავამახვილოთ ყურადღება. ხშირად მშობელი შვილს ერთს ასწავლის და საქციელით მეორეს აჩვენებს, ეს როგორ მოქმედებს ბავშვზე?

- სამწუხაროდ, ასეთი მიდგომები არ მუშაობს. მაგალითად, მშობელი თავად მოიხმარს თამბაქოს და შვილს უკითხავს ლექციას თემაზე, რა მავნეა სიგარეტის მოწევა. ან მაგალითად, ჭარბად იღებს ალკოჰოლს და ჯანსაღი ცხოვრების წესზე უქადაგებს საკუთარ შვილს. ასევე ცუდად მოქმედებს, როცა გახლეჩილია ოჯახში ღირებულებები, კონფლიქტური, ურთიერთდაპირისპირებული სისტემებია, მაგალითად, ერთი მშობელი გამრჯე, მშრომელია, მეორე - მის კმაყოფაზეა. ასეთ დროს ბავშვი აკვირდება მშობლების მაგალითებს, ითვისებს იოლით გზით სიარულის მეთოდებს. ნაკლებად აიგივებს თავს მიზანდასახულ, მშრომელ მშობელთან, რითაც ცდილობს „კომფორტის ზონაში“ დარჩენას.

- კიდევ ერთ მნიშვნელოვან საკითხზე რომ ვისაუბროთ - ხშირად მშობელსა და შვილს შორის კავშირი იკარგება, თითქოს სხვადასხვა ენაზე საუბრობენ, ვერ უგებენ ერთმანეთს. როგორ მოვიქცეთ, რომ შვილმა მოგვისმინოს და გაგვიზიაროს თავისი პირადი ცხოვრების დეტალები?

- ძალიან მნიშვნელოვანია გულწრფელი, ღია ურთიერთობა. ეს თავიდან აგვაცილებს იმ დისტანციას და ხიდჩატეხილობას, რომელიც მშობელსა და შვილებს შორის, განსაკუთრებით გარდატეხის ასაკში არის ხოლმე. მათ შორის, როდესაც მშობლები შორს იმყოფებიან (საზღვარგარეთ) შვილებისგან, გვაქვს ონლაინ ურთიერთობის საშუალებები, შეგვიძლია შვილებთან გვქონდეს ინტენსიური კონტაქტი, არა ჭკუის დამრიგებლური, რომ მუდმივად ვუქადაგებდეთ რა არის სწორი და კარგი, არამედ ვუყვებოდეთ ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე, ჩვენს გულისტკივილზე, მისთვის შესაბამის ენაზე ასაკიდან გამომდინარე და მოზარდი თვითონაც დაიწყებს ასევე თავის ყოველდღიურ პირად საკითხებზე მშობელთან საუბარს. 

ასევე მთავარია, რასაც ვფიქრობთ და ვგრძნობთ, იმის გამოხატვაში ვიყოთ გულწრფელი. თუ ერთს ვფიქრობთ, მეორეს ვაკეთებთ და მესამეს ვამბობთ, ეს თვალთმაქცობა, სიყალბე ადვილად იგრძნობა, მით უმეტეს, ახლო ადამიანების მიერ. სამწუხაროდ, მათ შორის, კეთილი ზრახვებით განხორციელებული ყალბი თუ ტყუილზე დამყარებული ურთიერთობა მხოლოდ ცუდ შედეგებს მოგვიტანს. ამიტომ გაგება, წრფელი, გულთბილი დამოკიდებულება იძლევა წინაპირობას, რომ ჩვენი შვილებიც ასე იყვნენ ჩვენ მიმართ.