Baby Bag

როდესაც ბავშვები შიშვლები დადიან ყველას თვალწინ და ამის გამო სირცხვილის, მორიდების გრძნობა არ აქვთ - არის თუ არა ეს პრობლემა, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

როდესაც ბავშვები შიშვლები დადიან ყველას თვალწინ და ამის გამო სირცხვილის, მორიდების გრძნობა არ აქვთ - არის თუ არა ეს პრობლემა, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

როდესაც ბავშვები (ბაღის და სკოლის დაწყებითი კლასის) შიშვლები დადიან ყველას თვალწინ და ამის გამო სირცხვილის, მორიდების გრძნობა არ აქვთ. არის თუ არა ეს პრობლემა, რა შეიძლება იყოს მიზეზი? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

,,თავდაპირველად, როდესაც რაიმე ქცევაზე გვაქვს საუბარი მნიშვნელოვანია განვმარტოთ, თუ რა არის ქცევა. ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. ასევე, უნდა გავუსვათ ხაზი, თუ რა არის და რა აღიქმება რთულ ქცევად, რომელთა რიგსაც თქვენს მიერ დასმულ შეკითხვაში მოყვანილი ქცევაც მიეკუთვნება. ამერიკის ფსიქიატრთა ასოციაციის განმარტებით რთული ქცევა არის: ,,ქცევა რომელიც საშიშია ან ხელს უშლის ადამიანს სკოლამდელ, საგანმანათლებლო ან ზრდასრულთა მომსახურების სერვისებში მონაწილეობას და ხშირად საჭიროებს სპეციალური ინტერვენციების შემუშავებას და გამოყენებას.“ აბსოლუტურად ყველა ქცევას აქვს მიზანი, ფუნქცია. აღვნიშნავ იმასაც, რომ ერთი და იგივე ქცევას შესაძლოა ჰქონდეს სხვადასხვა მიზანი, ფუნქცია. ქცევის წინაპირობები შეიძლება იყოს: იმედგაცრუება, ტკივილი, წყენა, შიში, სენსორული დეზინტეგრაცია, შფოთვა, დაღლა, შიმშილი, კომუნიკაციის სირთულე და ა.შ. “

- როდესაც ბავშვები (ბაღის და სკოლის დაწყებითი კლასის) შიშვლები დადიან ყველას თვალწინ და ამასთან მიმართებით სირცხვილის, მორიდების გრძნობა არ აქვთ. არის თუ არა ეს პრობლემა, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

აღნიშნული ქცევის მიზეზი და ფუნქციაც შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ შესაძლოა იყოს სხვადასხვა, მაგალითად, გარემო პირობები (სიცხე, ფიზიკური დისკომფორტი) ყურადღების მიპყრობის სურვილი, არასასურველი აქტივობისგან გაქცევის მცდელობა, სექსუალური ქცევა (გახდა მასტურბაციის მიზნით) სენსორული დეზინტეგრაცია და ა.შ.

- როგორ უნდა მიუდგეს მშობელი?

- ქცევის მართვა არ არის: ყვირილი, მუქარა, სიმკაცრე ან ყველაფრის შესრულება. აღნიშნულ შემთხვევაში უნდა განისაზღვროს თუ რა არის ქცევის ფუნქცია, ასეთ დროს უნდა შეგროვდეს მონაცემი, რომელსაც ჩვენ ქცევითი თერაპევტები ABC მოდელს ვეძახით. ABC ანუ (Antecedent-Behavior-Consequence) წინაპირობა, ქცევა, შედეგი. აქედან გამომდინარე, უნდა განისაზღვროს ქცევის მიზანი, ფუნქცია და შესაბამისად განხორციელდეს მუშაობა. განვიხილოთ რამოდენიმე მაგალითი, თუკი ჩანაწერის მონაცემებით გამოვლინდა რომ მიზეზი არის სენსორული დეზინტეგრაცია (არ მოსწონს, ვერ ეგუება ტანსაცმლის სტრუქტურას) მაშინ ბავშვი უნდა შეაფასოს სენსორულმა თერაპევტმა, თუ საჭიროება მოითხოვს უნდა დაიწყოს მუშაობა ან მისცეს მშობელს რეკომენდაცია. თუკი მიზეზად გამოვლინდება ყურადღების მიპყრობა, მაგალითად, გაიხადა ტანსაცმელი და ყველა მას უყურებს, ზოგი იცინის, ზოგს უკვირს. მასწავლებელის და მომვლელის ყურადღებაც მისკენაა მიპყრობილი, როცა მანამდე ასეთ ინტერესს მის მიმართ არავინ იჩენდა, (წინაპირობა: ყურადღების მიქცევის სურვილი, ყურადღების ცენტრში ყოფნა. ქცევა: გახდა. შედეგი: მიიქცია ყურადღება, ანუ ქცევამ შედეგი გამოიღო, განმტკიცდადა განმტკიცებული ქცევის მომავალში ხშირად გამოვლენის ალბათობა ძალიან დიდია). განვმეორდები და ვიტყვი რომ გახდის ქცევას შესაძლოა ჰქონდეს ბევრი სხვადასხვა ფუნქცია, მიზანი. რამდენი ინდივიდიცაა იმდენნაირი და განსხვავებული მიზეზი არსებობს, რადგან ყველას გააჩნია ინდივიდუაური მახასიათებლები. ასეთ დროს, სპეციალისტის დაგეგმარებით უნდა გაკეთდეს ჩანაწერები, ქცევითი თერაპევტის რეკომენდაციით დაიგეგმოს სტრატეგია და დაიწყოს ქცევის ჩაქრობაზე მუშაობა. გაეცნოს მშობელს, ასევე ბაღის ან სკოლის პერსონალს, რომ ქცევის გამოვლენის შემთხვევაში ყველამ ერთნაირი მიდგომა იქონიონ. როდესაც ქცევა არ განმტკიცდება, ასე ვთქვათ არ წახალისდება ნელ-ნელა იკლებს და საბოლოოდ კი საერთოდ გაქრება.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

რა განსხვავებაა ცელქობასა და ქცევით დარღვევას შორის? - ფსიქოლოგი სალომე გაბაძე

რა განსხვავებაა ცელქობასა და ქცევით დარღვევას შორის? - ფსიქოლოგი სალომე გაბაძე

ბავშვთა ფსიქოლოგი და ქცევითი თერაპევტი სალომე გაბაძე გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ქცევითი დაღვევების შესახებ საუბრობს და აღნიშნავს, რომ მოცემული პრობლემა მნიშვნელოვნად განსხვავდება უბრალო ცელქობისგან. სალომე გაბაძის თქმით, მშობლებს ცელქობისა და ქცევითი დარღვევების ერთმანეთისგან გამიჯვნა უნდა შეეძლოთ:

„მნიშვნელოვანია, რომ კარგად გავშალოთ ეს თემა. დიფერენცირება უნდა გავაკეთოთ, თუ რას ნიშნავს ქცევითი დარღვევა, გავიაზროთ როდის ხდება ის პრობლემა და რით განსხვავდება უბრალო ცელქობისგან. რეალურად ქცევით დაღვევაზე ჩვენ ვსაუბრობთ მაშინ, როდესაც ქცევა ბავშვს და მის გარშემომყოფებს გარკვეულ სირთულეებს უქმნის. მთავარი სირთულე არის მის განვითარებასთან დაკავშირებით. თუ ქცევა ხელს უშლის ბავშვის განვითარებას, ხელს უშლის დასწავლის პროცესს, მშობლებს ქცევიდან გამომდინარე არ ეძლევათ შესაძლებლობა, რომ ბავშვს ახალი ინფორმაცია მიაწოდონ, საქმე ქცევით დარღვევასთან გვაქვს.“

სალომე გაბაძის თქმით, ქცევითი დარღვევების პრობლემის მქონე ბავშვთან ქცევა ხშირად თვითდაზიანების გამომწვევი ხდება, რასაც ბავშვი ზოგჯერ მშობლის მანიპულირებისთვის წარმატებით იყენებს:

„შესაძლოა, ბავშვის ქცევა იყოს თვითდამაზიანებელი და დესტრუქციული, მაგ. გარემოს დესტრუქცია ან სხვა ადამიანებისკენ მიმართული აგრესია. გარემოს დაზიანებაში იგულისხმება საკუთარი ან სხვისი ნივთების მიზანმიმართული დაზიანება, გარდა ამისა, შესაძლებელია იყოს სხვა ადამიანის ფიზიკური დაზიანების ეპიზოდები, მაგ. დაარტყას ბავშვმა სხვა ადამიანს, უკბინოს, უჩქმიტოს და ა.შ. ასევე შესაძლებელია იყოს თვითდაზიანების ეპიზოდებიც. თვითდაზიანების ნაწილში მნიშვნელოვანია დიფერენცირება გავაკეთოთ მხოლოდ მანიპულაციურ ქცევასა და რეალურ თვითდაზიანებას შორის. ხშირად ბავშვები მანიპულირებენ, მშობელს აჩვენებენ, რომ ვითომ თავს იზიანებენ. ამ გზით ისინი ცდილობენ მიიღონ მათთვის სასურველი შედეგი. ისინი ამით მშობელს აშანტაჟებენ. შესაძლებელია ბავშვი მივიდეს კედელთან, მშობელს შეხედოს, ვითომ თავი მიარტყას კედელს. სინამდვილეში ის არ იზიანებს თავს. ამით მშობელს იწვევს, რომ შეუსრულოს ის, რასაც ბავშვი იქამდე ითხოვდა.“

სალომე გაბაძე აღნიშნავს, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში ბავშვი თავს რეალურად იზიანებს, რაც საყურადღებოა:

„არსებობს შემთხვევები, როდესაც ბავშვი რეალურად იზიანებს თავს. თუ ჩვენ ვისაუბრებთ განვითარების სხვადასხვა დარღვევაზე, ზოგჯერ ტკივილის ზღურბლი არის ძალიან მაღალი, ბავშვი ტკივილს ვერ გრძნობს სათანადოდ. ამ შემთხვევაში თვითდამაზიანებელი ქცევა თუ ვლინდება, შესაძლოა, ბავშვმა თავი ისე დაიზიანოს, რომ რეალურად ტკივილი ვერც იგრძნოს. ეს, რა თქმა უნდა, ძალიან საყურადღებოა.“

„რას ვაქცევთ ყურადღებას ბავშვის ქცევითი დაღვევის გამოვლენისას? ეს არის დასწავლის პრობლემა, მეორე არის სხვისი დაზიანება. ბავშვის ქცევამ სხვას არ უნდა შეუქმნას დისკომფორტი და ასევე არ უნდა შეუქმნას დისკომფორტი მის მიკროსოციუმს, მაგ. ოჯახის წევრებს. ქცევის დარღვევის მქონე ბავშვი პრაქტიკულად არღვევს ოჯახის ფუნქციონირების ხარისხს,“ - აცხადებს სალომე გაბაძე.

იხილეთ გადაცემა სრულად, სადაც საუბარია, როგორც პრობლემაზე, ასევე პრობლემის გადაჭრის გზებზე​პირადი ექიმი - მარი მალ​აზონია

წაიკითხეთ სრულად