Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

როგორ ვუპასუხოთ ბავშვს რთულ კითხვებზე?

როგორ ვუპასუხოთ ბავშვს რთულ კითხვებზე?

ბავშვები კითხვების დასმის დროს ფილტრს არ იყენებენ. ზოგჯერ ისინი ძალიან რთულ შეკითხვას გისვამენ, რომელზე პასუხის გაცემა გიჭირთ. მნიშვნელოვანია, რომ მშობელი ბავშვთან საუბრისთვის ყოველთვის მზად იყოს. უნდა შეეგუოთ, რომ თქვენი შვილი მცირეწლოვან ასაკში ბევრ რთულ და უხერხულ კითხვას დაგისვამთ. როდესაც მშობელი ცდილობს, რომ თავი აარიდოს ბავშვის რთულ კითხვაზე პასუხის გაცემას, ის შვილისგან კიდევ უფრო მეტ კითხვას იღებს. მშობლები ძალიან ღელავენ, როდესაც ბავშვი მოულოდნელად სვამს უხერხულ ან ორაზროვან შეკითხვას, რომელზე პასუხის გაცემა მათთვის წარმოუდგენლად რთულია.

ბავშვები ხშირად სვამენ შემდეგი სახის კითხვებს: გარდაცვლილი ადამიანები სამოთხეში ხვდებიან? რატომ არის ცა ლურჯი ფერის? რატომ არ შეუძლიათ გოგონებს მაისურების გარეშე სეირნობა, ბიჭებს კი აქვთ ამის შესაძლებლობა? რატომ არის მარიხუანა ცუდი? რა გემო აქვს ღვინოს? რას ნიშნავს სექსი? როგორ ჩნდებიან ბავშვები? როდესაც ბავშვი რთულ კითხვას დაგისვამთ, ნუ შეშინდებით. აჯობებს, თუ შვილის კითხვებს მომზადებული დახვდებით. ჩვენს სტატიაში რამდენიმე რეკომენდაციას შემოგთავაზებთ, რომელთა დახმარებით შვილის რთულ კითხვებზე პასუხის გაცემა არ გაგიჭირდებათ.

  • ბავშვს არ გაუბრაზდეთ

ხალხთან ერთად ბავშვი უხერხულ კითხვას თუ სვამს, ნუ გაბრაზდებით. თავი ხელში აიყვანეთ და პასუხის გასაცემად მოემზადეთ. შეგიძლიათ, გულის სიღრმეში ჩუმად იყვიროთ ან იტიროთ, მაგრამ ბავშვს მშვიდად ესაუბრეთ, რათა მან თქვენ მიმართ გულღია დამოკიდებულება არ დაკარგოს. ბავშვს თუ უყვირებთ ან გაკიცხავთ უხერხული კითხვის დასმის გამო, მას თქვენთან გულახდილი საუბრის ყოველთვის შეეშინდება. ისე მოიქეცით, რომ თქვენი შვილი თქვენთან საუბარს საინტერესოდ აღიქვამდეს და გენდობოდეთ.

  • ბავშვს ნუ მოატყუებთ

ყველაზე ცუდი რამ, რაც შეიძლება თქვენს შვილს გაუკეთოთ, მისთვის ტყუილის თქმაა. მშობლები ძალიან განიცდიან, როდესაც შვილები ატყუებენ, შესაბამისად, ისინიც უნდა გაუფრთხილდნენ პატარების გრძნობებს. თუ ბავშვს მოატყუებთ, მას თქვენს მიმართ უნდობლობა გაუჩნდება. პატივი ეცით თქვენს შვილებს და მათთან ყოველთვის მართალი იყავით. ამგვარად ისინი სიმართლის დაფასებას ისწავლიან. თუ ბავშვი თოვლის ბაბუის შესახებ გეკითხებათ, უმჯობესია, თუ მასთან გულახდილი იქნებით. ბავშვს აუხსენით, რომ თოვლის ბაბუას საახალწლო განწყობა და საჩუქრები მოაქვს, რომ ის გამოგონილი პერსონაჟია, რომელიც ადამიანებს აბედნიერებს.

  • კითხვაზე პასუხი თუ არ გაქვთ, გარკვეული დრო ფიქრს დაუთმეთ

ბავშვი მეტისმეტად რთულ კითხვას თუ სვამს, ღრმად ჩაისუნთქეთ და უთხარით, რომ ეს შესანიშნავი კითხვაა. შემდეგ წამოდექით და ოთახიდან გადით, ამასთან ბავშვი გააფრთხილეთ, რომ მალე დაბრუნდებით. შეგიძლიათ, ბავშვს გულახდილად უთხრათ, რომ ამ კითხვაზე პასუხი არ გაქვთ. თქვენმა შვილმა უნდა იცოდეს, რომ ჩვეულებრივი ადამიანი ხართ, რომელმაც ბევრი რამ არ იცის. ბავშვს უთხარით, რომ კითხვაზე დაფიქრდებით და პასუხს გასცემთ. მომავალში თქვენი დანაპირები აუცილებლად შეასრულეთ. არასდროს სცადოთ, რომ ბავშვისთვის პასუხის გაცემას თავი აარიდოთ.

  • კითხვები მეტისმეტად სერიოზულად არ აღიქვათ

ბავშვი მეტისმეტად უცნაურ კითხვებს თუ სვამს, არ ჩათვალოთ, რომ მას ყველაფერი რიგზე არ აქვს. ეს სავსებით ბუნებრივი მოვლენაა. ბავშვები ძალიან ცნობისმოყვარეები არიან. ისინი ცდილობენ, რომ სამყარო შეიმეცნონ. ბავშვის მიერ დასმული კითხვების სირთულე არ უნდა გაშინებდეთ.

  • ბავშვის მიერ დასმული კითხვები შემეცნებისთვის გამოიყენეთ

ბავშვები ხშირად დაგაფიქრებენ ისეთ საკითხებზე, რომელზე პასუხის მოძიება არ შეგიძლიათ. ისინი შთაგაგონებენ და მნიშვნელოვანი პასუხების ძიებისკენ მოგიწოდებენ. ბავშვის კითხვები შემეცნებისთვის გამოიყენეთ. ეცადეთ, ყოველთვის მზად იყოთ შვილთან სერიოზულ თემებზე საუბრისთვის და მისთვის მნიშვნელოვანი რჩევების მისაცემად.

მომზადებულია ​homeschoolgiveaways.com - ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

წაიკითხეთ სრულად